POSTAĆ
Edgar Degas
malarz
Edgar Degas był wiodącym impresjonistą, przedstawicielem nowego
kierunku dziewiętnastowiecznego malarstwa. Zyskał popularność przede wszystkim dzięki
frapującym scenom baletowym.
Edgar Degas urodził się 19 lipca 1834 roku w Paryżu. Jego ojciec był bankierem.
Chłopiec wychowywał się w dobrobycie. Często w domu Degasów gościli plastycy i
muzycy. Jako młodzieniec rozpoczął studia prawnicze, jednak szybko odkrył powołanie
do malarstwa i zapisał się do najlepszej francuskiej szkoły artystycznej - Ecole des
Beaux-Arts w Paryżu. Wszystko wskazywało na to, że czeka go wygodne życie i kariera
powszechnie uznanego malarza.
Degas
zasłynął początkowo jako świetny portrecista. W środowisku artystycznym zyskał
uznanie za znakomite, wykonane z wielkim rozmachem płótna o tematyce historycznej lub
zaczerpniętej z mitologii. Jednak już w latach 60. Degas zaczął malować obrazy,
których tematem były motywy bardziej współczesne - wyścigi konne, teatr, balet, cyrk,
życie kawiarniane, damy w kapeluszach, praczki przy pracy, czy kobiety w kąpieli. Te
właśnie dzieła przyniosły mu prawdziwą sławę. Wśród licznych portretów autorstwa
Degasa znaleźć można wizerunki osób dobrze znanych artyście - krewnych, przyjaciół
oraz malarzy. Ludzie i zwierzęta na obrazach Degasa zwykle znajdują się w ruchu. Mistrz
potrafił, jak w migawce obiektywu, zatrzymać ulotną chwilę. Degas zaskoczył
współczesnych perspektywą z jakiej malował swe modele - tancerki występujące na
scenie widoczne są na przykład z lotu ptaka, nie zaś od frontu, jak ogląda je
publiczność. Dzieła Degasa mają często nieznaną dotąd kompozycję - postacie i
przedmioty nie mieszczą się czasem w ramach obrazu. Ponadto na płótnach brakuje
elementu centralnego, na którym widz mógłby skoncentrować swoją uwagę. Postacie nie
pozują, są w ruchu, więc trudno zamknąć je w ramy obrazu.
Uzyskanie
efektu pewnej niedbałości i przypadkowości wymagało naturalnie wielkiego nakładu
pracy. Jego słynne obrazy o tematyce baletowej są subtelne, a zarazem wystudiowane. Już
sam sposób ujęcia tematu wskazuje na chęć uniknięcia pompatyczności i tanich
efektów - artysta rzadko malował tancerki podczas przedstawienia. Stojąc za kulisami,
chętnie obserwował lekcje tańca lub próby. Edgar Degas olbrzymią większość swego
czasu poświęcał sztuce. Nie sposób doszukać się w jego życiu intrygujących
romansów. Prowadził spokojne życie, przerwane na krótko służbą w Gwardii Narodowej
w trakcie ciężkiej wojny francuskiej w latach 1870-1871. Malarz znany był w środowisku
francuskich artystów, jednak z powodu trudnego charakteru oraz poczucia wyższości wobec
innych, zniechęcił do siebie większość przyjaciół. Nie prowadził jednak życia
samotnika. W roku 1874 brał czynny udział w zorganizowaniu pierwszej wystawy
impresjonistów. W latach 1874-86 odbyło się 8 wystaw zorganizowanych przez malarzy
impresjonistów. Degas prezentował swe dzieła na siedmiu z nich.
Od roku 1880
Degas walczył z postępującą chorobą oczu. Kłopoty ze wzrokiem zmusiły go do
zrezygnowania z farb olejnych, zastąpił je pastelami. Degas wymyślił nowy sposób
zastosowania pasteli, uzyskując nieosiągalny wcześniej efekt ziarnistości faktury
obrazu. Namalował wówczas serię dzieł przedstawiających kobiety w kąpieli (***).
Jeszcze w latach osiemdziesiątych Degas zaczął formować postacie z wosku. Po śmierci
artysty w jego pracowni odnaleziono wiele woskowych figur. Wśród nich były tancerki,
nagie kobiety oraz konie. Z rzeźb tych wykonano formy, a następnie odlano je w brązie i
w takiej postaci prezentowano na wystawach. Rzeźby te robią duże wrażenie, tym
bardziej, że Degas ukazał swe postacie w niezwykle wyszukanych pozach - jest wśród
nich na przykład dziewczynka, która stojąc na jednej nodze, próbuje przyjrzeć się
podeszwie swej drugiej stopy. Zauroczeni tymi dziełami widzowie nierzadko określali
Degasa najwybitniejszym rzeźbiarzem dziewiętnastego wieku. W ostatnich latach życia
słaby wzrok uniemożliwił artyście pracę. Niezdolny do pracy, godzinami wałęsał
się bez celu ulicami Paryża. Zmarł 27 września 1917 roku.
Michał Majdański
|