Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z 24 kwietnia 1997 r.
Handel.

   Artykuł 43 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii penalizuje czynione wbrew jej przepisom wprowadzanie do obrotu środków odurzających, substancji psychotropowych, mleczka makowego lub słomy makowej oraz uczestnictwo w takim obrocie pod karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 i grzywny.
    W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega karze pozbawienia wolności do roku, ograniczenia wolności albo grzywny (art. 43 ust. 2).
    Jeżeli przedmiotem czynu jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych, mleczka makowego lub słomy makowej sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 i grzywny.
    Działanie wbrew przepisom ustawy ma miejsce w tym przypadku wtedy, gdy nie wchodzi w grę obrót czyniony przez uprawnione do tego podmioty na podstawie koncesji i zezwolenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej wydanych po zaopiniowaniu przez Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego.
    Więcej kontrowersji wywoływało w doktrynie znamię "wprowadza do obrotu". T., W. Hanauskowie pojęciem tym określają odpłatne przekazanie innej osobie środka odurzającego bądź do jej użytku, bądź też do dalszego obrotu. Z kolei H. Popławski za wprowadzanie do obrotu uznaje każdą operację polegającą na przesunięciu tych środków lub artykułów z jednej fazy produkcyjnej do innej, z produkcji do hurtu, z hurtu do detalu, a także przemieszczenie tych środków odpłatnie lub nieodpłatnie między poszczególnymi osobami.
    Jak się wydaje, wprowadzanie do obrotu oznacza więc wyjście poza fazę produkcji, tzn. przekaz innej osobie, obojętnie w jakim celu, np. w celu magazynowania, odpłatnie lub nie, byleby sprawca przewidywał możliwość, iż przekazywane środki znajdą się w ten sposób w obrocie i co najmniej godził się na to.
    Można uważać, iż jest to wykładnia właściwa, choć zdarzają się również tak rozszerzające, że obejmują pojęciem "obrót" wszelkie rodzaje stwarzania podaży narkotyków tj. produkcję, przemyt i handel. Wnioskować to możemy z proponowanego przez konwencję ONZ z 1988 r. tytułu ustawy: "Ustawa o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi".
    Ważną nowością w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 r. jest wprowadzenie znamienia "uczestniczy w obrocie", które to moim zdaniem dotyczy nie tylko wszelkiego rodzaju pośredników tzw. "dealerów" narkotyków, ale także czyni zadość art. 3 ust. 1 pkt. a oraz art. 3 ust. 2 konwencji wiedeńskiej z 1988 r. nakazującego kryminalizację nabywania środków odurzających lub substancji psychotropowych.
    Choć niektórzy autorzy uważają, iż znamię to nie obejmuje nabywania, wydaje się słuszne przyjęcie na podstawie wykładni systemowej, że nabywanie czy to odpłatne, czy nie, jest uczestniczeniem w obrocie.
    Co do typu uprzywilejowanego przestępstwa aktualne są uwagi do punktu 2 niniejszego rozdziału dotyczące wypadku mniejszej wagi.
    Natomiast typ kwalifikowany cechuje tylko jedno ze znamion kwalifikacji dotyczące znacznej ilości narkotyków, zaś osiągnięcie korzyści majątkowej lub osobistej zostało pominięte, zapewne z powodu, że zachowanie takie pochłaniają znamiona typu czynu zabronionego. Trudno sobie bowiem wyobrazić, aby wprowadzanie do obrotu narkotyków lub uczestniczenie w nim automatycznie nie było skierowane na osiągnięcie takiej korzyści. Wątpliwości mogą się jedynie pojawić w przypadku korzyści osobistej, gdy nabywającym (a więc uczestniczącym w obrocie) jest osoba używająca środków odurzających lub substancji psychotropowych, w momencie nabywania dla celów konsumpcji własnej. Moim zdaniem w grę wchodzi wtedy typ podstawowy, gdyż taką wykładnię sugeruje charakter ustawy skierowanej przeciw twórcom podaży, a nie popytu narkotyków.
    Przestępstwo określone w art. 43 można popełnić umyślnie z zamiarem bezpośrednim. Nie można jednak wykluczyć zamiaru ewentualnego, zwłaszcza przy różnych formach uczestnictwa w obrocie.
Nowoczesnym i potrzebnym rozwiązaniem jest ujęcie w odrębnym artykule 44 karalności przygotowania do typu podstawowego (sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 2, ograniczenia wolności albo grzywny) oraz do typu kwalifikowanego (sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 3). Rozwiązania takiego nie znała ustawa z 1985 r.

Handel narkotykami to trzecie, po produkcji i przemycie przestępstwo stwarzające podaż narkotyków - ten najgroźniejszy proceder w materii problemu. Chociaż jest on niestety szeroko rozpowszechniony, jego wykrywalność wahał się zwykle wokół 2 %, wzrastając dopiero w 1993 i 1995 r. odpowiednio do 3,8 % i 5 % ogółu przestępstw z ustawy o zapobieganiu narkomanii. Z pewnością dużym krokiem będzie dla organów ścigania możliwość zastosowania instytucji "zakupu kontrolowanego", stanowiącego w wielu krajach podstawowe narzędzie walki z handlarzami narkotyków.

ROK

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

 

53

126

34

38

25

10

24

45

207

107

Tabela 3. Przestępstwa handlu narkotykami ujawnione przez policję polsk+/- w latach 1985 - 1994 r. wg statystyki policyjno - prokuratorskiej.