W okresie dziesięcioletniego obowiązywania ustawy z 1985 r. zjawisko narkomanii uległo poważnym przemianom tak w Polsce, jak i na świecie. Dla przeciwdziałania narastaniu w wielu krajach nielegalnej produkcji narkotyków i rozwojowi międzynarodowych organizacji przemytniczych dysponujących bardzo poważnymi środkami finansowymi okazało się konieczne zawarcie specjalnego porozumienia międzynarodowego. W 1988 r. została podpisana w Wiedniu Konwencja Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi. Konwencja ta weszła w życie w 1990, a została ratyfikowana przez Polskę w 1994. Ratyfikacja spowodowała konieczność szybkiego dopasowania naszych przepisów prawa do zobowiązań wynikających z przyjętej umowy międzynarodowej.
Nowe problemy związane z narkomanią pojawiły się również w Polsce. Nastąpiło przede wszystkim duże rozprzestrzenienie się zakażeniem wirusem HIV wśród narkomanów stosujących wyciągi z krajowej słomy makowej . Nie zapobiegł temu, niestety, ani wprowadzony w roku 1990 pełny zakaz przydomowej uprawy maku dla celów własnych, ani rozpoczęcie szerokiej akcji wymiany maku niebieskiego uprawianego dla celów spożywczych na niskomorfinową odmianę.
Wzrosły też w Polsce działania przestępcze towarzyszące zjawisku narkomanii. Rozszerzyła się przede wszystkim nielegalna produkcja amfetaminy, przemycanej następnie do Skandynawii i do Niemiec, ale też coraz częściej sprzedawanej w kraju.
Równolegle znacznie zwiększona w ostatnich latach swoboda ruchu osobowego i towarowego z zagranicą spowodowała utworzenie dróg przemytu narkotyków przez Polskę prowadzonego przez cudzoziemców przy współudziale także krajowego elementu przestępczego. Dotyczy to zarówno marihuany (haszyszu) pochodzącej z Azji Środkowej, jak i kokainy nadchodzącej transportem morskim z Ameryki Południowej .
W zakresie działalności profilaktyczno-leczniczej zwiększone zagrożenie narkomanią i wzrost liczby narkomanów, w tym również zainfekowanych wirusem HIV, spowodowały rozwój sieci placówek o charakterze leczniczym i rehabilitacyjnym, nastawionych na pracę z osobami uzależnionymi. Odpowiednie placówki pojawiły się zarówno w systemie lecznictwa publicznego, jak i w wyniku inicjatyw organizacji religijnych i społecznych. Wspomniana powyżej likwidacja Funduszu Zapobiegania Narkomanii nie wpłynęła na zmianę tej tendencji, choć z chwilą przejścia tej działalności na finansowanie bezpośrednie ze środków budżetowych zwiększyły się problemy formalne. Pojawiło się też nowe podejście do prowadzenia lecznictwa odwykowego, jakim jest stopniowe wprowadzanie leczenia substytucyjnego.
Celowość daleko idącej nowelizacji ustawy o zapobieganiu narkomanii z roku 1985, bądź zastąpienia jej nowym tekstem stawała się stopniowo coraz bardziej oczywista. Przede wszystkim obowiązujące przepisy dotyczyły głównie koncepcji profilaktyczno-leczniczego zwalczania narkomanii, a mniej walki z nielegalnym handlem narkotykami i nie mogły dostatecznie służyć zwalczaniu zagrożeń, jakie zaistniały. Prace prowadzone w kierunku zmiany ustawy toczyły się jednak dość powoli. Przyczyną trudności było także to, że ustawodawstwo dotyczące zwalczania narkomanii musi z natury rzeczy wkraczać w zakres dziedzin, które posiadają własne, ukształtowane od dawna konstrukcje prawne (ochrona zdrowia, obrót lekami, hodowla roślin czy prawo karne). Wynikają stąd trudności takiej konstrukcji przepisów mających na celu walkę z narkomanią, aby nie naruszały one ogólnych koncepcji działania właściwych dla każdej z tych dziedzin.
Przygotowania do ratyfikacji przez Polskę konwencji 1988 r., a następnie sam akt jej ratyfikowania powodowały ponowne przyspieszenie działań ze strony organów rządowych. W ramach resortu zdrowia i opieki społecznej, na którym spoczywa zarówno odpowiedzialność za postępowanie wobec narkomanów, jak i obowiązek kontroli nad stosowanymi w lecznictwie preparatami zawierającymi środki odurzające i psychotropowe, Biuro ds. Narkomanii wraz z Departamentem Farmacji przygotowywało, poczynając od końca 1993 r, kolejne wersje nowego tekstu ustawy, mające na celu dostosowanie całości przepisów o zapobieganiu narkomanii i zwalczaniu nielegalnego obrotu do aktualnej sytuacji.
Projekt resortu zdrowia i opieki społecznej przewidywał nowelizację całości istniejących przepisów dotyczących narkomanii zarówno w zakresie profilaktyki zjawiska (łącznie z kontrolą obrotu do celów legalnych), jak i leczenia osób uzależnionych, przewidywał też wprowadzenie uzupełnień wynikających z przystąpienia do Konwencji z 1988 roku. Dotyczyło to kontroli substancji mogących służyć do wytwarzania środków odurzających i psychotropowych (tzw. prekursorów), kontroli nad przemytem przy użyciu statków morskich, ułatwienia dla działań aparatu sprawiedliwości w zakresie konfiskaty nielegalnych zysków pochodzących z handlu narkotykami (problem "prania brudnych pieniędzy") i ułatwienia działań śledczych (dostawy niejawnie nadzorowane).
Resort sprawiedliwości korzystając z prac Komisji ds. Legislacji powstałego w lutym 1994 r. Międzyresortowego Zespołu ds. Koordynacji i Kontroli Środków Odurzających i Psychotropowych, przystąpił w tymże czasie do przygotowania częściowej nowelizacji ustawy o zapobieganiu narkomanii, uważając, że pozwoli to na szybsze usunięcie kłopotliwych luk w przepisach karnych, wyraźnie utrudniających ściganie przestępstw związanych z nielegalnym handlem narkotykami.
Wreszcie wspomniany już zespół działaczy społecznych, współpracujący w tym zakresie również z Parlamentarną Grupą Kobiet, chcąc przyspieszyć niektóre działania w zakresie zapobiegania narkomanii, zwrócił się do grupy posłów o wniesienie projektu nowelizacji ustawy z 1985 r. jako inicjatywy poselskiej, co nastąpiło w końcu roku 1994.
W projekcie poselskim przewidziano wprowadzenie zmian, bądź uzupełnień tylko do niektórych elementów ustawy o zapobieganiu narkomanii z 1985 r., ograniczając propozycje do działań organizacyjnych oraz finansowania działalności związanej z zapobieganiem narkomanii, do zmian w podejściu do spraw uprawy maku i konopi oraz objęcia kontrolą prekursorów.
Efektem działań legislacyjnych stało się stworzenie nowego aktu prawnego zawierającego elementy poselskiego projektu nowelizacji ustawy z 1985 r. Ścieranie się różnych opcji zaowocowało "ustawą kompromisu", i choć takie rozwiązania niejednokrotnie wypaczają idee twórców i pomysłodawców pierwotnych wersji, wydaje się, że staliśmy się świadkami powstania nowoczesnego aktu, który pomimo nieuniknionych niedoskonałości może spełniać rolę (przy aktywnym rozwoju orzecznictwa) w przeciwdziałaniu narkomanii.
W przepisach przejściowych i końcowych ustalono, że zachowują moc po wejściu tej ustawy w życie zezwolenia wydane przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów (art. 60), a do czasu wydania przepisów wykonawczych do nowej ustawy, nie dłużej jednak niż rok od dnia jej wejścia w życie, zachowują moc dotychczasowe przepisy wykonawcze, chyba, że pozostają w sprzeczności z postanowieniami nowej ustawy (art. 61). Traci moc dotychczas obowiązująca ustawa o zapobieganiu narkomanii (art.. 62), a nowa ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia, tj. 15 października 1997 r., z wyjątkiem przepisów rozdziału 5 (Uprawa maku i konopi), które weszły w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, tj. 29 lipca 1997 r. (art. 63).
W ustawie określa się zasady przeciwdziałania narkomanii. Przeciwdziałanie to obejmuje: działalność wychowawczą i zapobiegawczą, leczenie, rehabilitację i readaptację osób uzależnionych, nadzór nad substancjami, których używanie może prowadzić do narkomanii, zwalczanie niedozwolonego obrotu, wytwarzania, przetwarzania, przerobu i posiadania takich substancji oraz nadzór nad uprawami roślin, które je zawierają (art. l ust. 2).
Liczną grupę podmiotów zobowiązano do podejmowania zadań w zakresie przeciwdziałania narkomanii (art. 3). Należą do niej nie tylko organy administracji rządowej i samorządowej (ust_ 1 ), ale także placówki oświatowe, w tym szkoły wszystkich szczebli, placówki służby zdrowia, jednostki wojskowe i Policji, kluby sportowe oraz zakłady poprawcze, areszty śledcze i zakłady karne (ust. 2). Na tych instytucjach spoczywa obowiązek ustawowy, natomiast w art. 3 ust. 3 wymienione zostały instytucje i osoby, które mogą uczestniczyć w realizacji zadań we wskazanym zakresie. Są nimi: stowarzyszenia, organizacje społeczne, fundacje, kościoły i inne związki wyznaniowe, medyczne samorządy zawodowe, rodziny osób uzależnionych oraz grupy samopomocy osób uzależnionych i ich rodzin. Ponieważ przepis ten, wymieniając instytucje i osoby, posługuje się określeniem w szczególności oznacza to, że zadania takie mogą realizować również inne podmioty i w zasadzie każdy może włączyć się do działań na rzecz zapobiegania narkomanii. Co prawda - w przeciwieństwie do przepisu ust. 2 - w ust. 3 nie określono reguły, według której realizować można owo uczestniczenie, ale nie ulega wątpliwości, że będzie zgodne z unormowaniami i zasadami ustawy. Podmioty ustawowo zobowiązane do przeciwdziałania narkomanii z pewnością nie będą uniemożliwiać lub ograniczać inicjatyw społecznych w tym zakresie. Obserwując rzeczywistość można wysnuć wniosek, że zaangażowanie społeczeństwa w takie działania jest wysoce niezadowalające. Nie ma zatem raczej niebezpieczeństwa, aby ktokolwiek przeciwdziałający narkomanii spotkał się z niechętnym przyjęciem.
Podstawę działań, podejmowanych na mocy ustawy, stanowić będzie Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii, uchwalany przez Radę Ministrów na wniosek Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Rada Ministrów corocznie - do 30 czerwca - składać będzie Sejmowi sprawozdanie z realizacji tego programu (art. 4), co powinno sprzyjać zachowaniu ciągłości działań i ich systematycznej kontroli.
Rada do Spraw przeciwdziałania Narkomanii, działająca przy Prezesie Rady Ministrów (art. 5 ust. l i 2) stanowić ma organ opiniodawczo - doradczy (ust. 3 ). W jej skład wchodzą przedstawiciele naczelnych i centralnych organów administracji rządowej (ust. 4), a mogą wchodzić także przedstawiciele instytucji społecznych, wymienionych w art. 5 ust. 5, skierowani przez te podmioty. Wprawdzie przepisy w tym zakresie nie są wystarczająco konkretne i precyzyjne, to jednak nie powinno to spowodować trudności w powołaniu Rady, gdyż uprawnione podmioty przedstawiają jedynie kandydatury, a skład Rady określa - w drodze rozporządzenia - Prezes Rady Ministrów (art. 5 ust. 6). Ten ostatni przepis może jednak budzić pewne wątpliwości, gdyż rozporządzenie ma także określić: zadania Rady oraz szczegółowe warunki i tryb jej działania. Wydaje się jednak, że zadania Rady, chociażby bardzo ogólnie, powinny zostać ustalone w ustawie. To samo dotyczy jej trybu działania. Rozporządzenie może regulować tylko kwestie szczegółowe, a nie zasadnicze. Ponadto ze sformułowania ust. 6 art. 5 nie bardzo wiadomo, o jakie szczegółowe warunki chodzi. Być może jednak praktyka funkcjonowania Rady nie potwierdzi tych obaw i wątpliwości.
Szczególnie ważne są unormowania zawarte w art. 6, stanowiące zbiór definicji wyrażeń użytych w tej ustawie. Jest to tym bardziej istotne, że mamy do czynienia z tekstem normatywnym dotyczącym tak specjalistycznej wiedzy, jak medycyna, chemia czy farmacja. Definicje ustawowe mają dwojaki charakter. Większość z nich dotyczy pojęć z zakresu szeroko rozumianych nauk przyrodniczych, pozostałe zaś określają pojęcia prawne. Nie oznacza to, że którakolwiek z tych definicji jest niezrozumiała dla czytelnika nie będącego specjalistą w dziedzinie medycyny, ale poznanie treści wielu z nich bez pomocy fachowca może się okazać zbyt powierzchowne. Nie jest to jednak sytuacja, w której stosowanie przepisów ustawy przez prawnika nie mogłoby się obyć bez udziału biegłego określonej specjalności. Ponadto spora część jej unormowań skierowana została nie do prawników, ale właśnie do lekarzy, chemików, farmaceutów i specjalistów innych nauk przyrodniczych.
Ustawodawca ogromną wagę przywiązuje do prowadzenia działalności wychowawczej i zapobiegawczej, poświęcając temu zagadnieniu drugi rozdział. W art. 7-12 wskazano, na czym polegać ma działalność wychowawcza i zapobiegawcza (promocja zdrowia psychicznego i zdrowego stylu życia, jak również informowanie o szkodliwości środków i substancji, których używanie może prowadzić do narkomanii oraz o narkomanii i jej skutkach - art. 7 ust. l ) oraz w jaki sposób zadania w tej dziedzinie mają być realizowane (art. 7 ust. 2) - ze wskazaniem, że zadania szczegółowe określi Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii (art. 7 ust. 3). Dalsze przepisy (art. 8- 12) to zobowiązanie Ministrów: Edukacji Narodowej, Zdrowia i Opieki Społecznej, Kultury i Sztuki, Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Obrony Narodowej, Spraw Wewnętrznych i Administracji, Sprawiedliwości, Transportu i Gospodarki Morskiej, Pracy i Polityki Socjalnej, a także Prezesa Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki oraz Przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych (każdego w zakresie swojego działania) do podejmowania szczegółowo określonych działań przez wydanie stosownych przepisów wykonawczych w formie rozporządzenia (art. 8 ust. l i art. 10 ust. 3 ustawy).
Chociaż profilaktyka stanowi najważniejsze narzędzie ograniczenia zjawiska narkomanii, to równie istotne unormowania nowej ustawy dotyczące postępowania z osobami uzależnionymi. Zasadą pozostało, że leczenie, rehabilitacja i readaptacja tych osób odbywa się na zasadzie dobrowolności, a tryb przymusowy może mieć zastosowanie tylko w przypadkach wyraźnie przewidzianych w ustawie (art. 13). Leczenie i rehabilitację osób uzależnionych będą mogły prowadzić zarówno zakłady opieki zdrowotnej, jak i lekarze wykonujący specjalistyczną indywidualną praktykę lekarską (art. 14 ust. 1 i 6), natomiast rehabilitacją i readaptacją mogą się zająć także inne podmioty, po uzyskaniu zezwolenia wojewody, jeśli chodzi o prowadzenie rehabilitacji (art. 14 ust. 2). Wojewoda ma sprawować nadzór nad prowadzoną na podstawie jego zezwolenia działalnością (art. 14 ust. 4) i władny będzie to zezwolenie cofnąć (art. 14 ust. 3). Warunki. jakie powinny być spełnione w przypadku ubiegania się o zezwolenie, oraz sposób sprawowania nadzoru określi rozporządzenie, do wydania którego został zobowiązany Minister Zdrowia i Opieki Społecznej (art. 14 ust. 5). Leczenie, rehabilitacja i readaptacja, prowadzone przez publiczne zakłady opieki zdrowotnej, będą bezpłatne i świadczone na rzecz osób uzależnionych bez względu na miejsce ich stałego zamieszkania w kraju (art. 14 ust. 7).
Odrębnie unormowane zostało leczenie substytucyjne polegające na stosowaniu, w ramach programu leczenia uzależnienia, środka odurzającego lub substancji psychotropowej (art. 6 pkt. 10). Krąg podmiotów uprawnionych do tego typu leczenia został ograniczony do publicznych zakładów opieki zdrowotnej, po uzyskaniu zezwolenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Zezwolenie, które może zostać cofnięte, zostanie udzielone tylko wówczas, gdy zakład taki posiada bazę kadrową i lokalową do leczenia stacjonarnego albo ambulatoryjnego. Kwestie szczegółowe związane z leczeniem substytucyjnym określi rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej (art. 15).
Wobec szczególnych warunków funkcjonowania zakładów poprawczych, zakładów karnych i aresztów śledczych, szczegółowe warunki i tryb postępowania leczniczego, rehabilitacyjnego i readaptacyjnego w stosunku do osób uzależnionych umieszczonych w tych zakładach określi rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości, wydane w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej (art. 15).
Szczególnie ważne jest, z punktu widzenia praworządności i obowiązku przestrzegania praw człowieka, poprawne unormowanie trybu przymusowego leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych (art. 17). Wniosek o podjęcie leczenia mogą złożyć: przedstawiciel ustawowy, krewny w linii prostej, rodzeństwo lub faktyczny opiekun. Uwzględniając taki wniosek, a także działając z urzędu, sąd rodzinny może skierować osobę uzależnioną na przymusowe leczenie i rehabilitację, jeżeli nie ma ukończonych 18 lat. Co prawda, czasu leczenia i rehabilitacji prowadzonych w tym trybie nie określa się z góry, ale nie może ono trwać dłużej niż 2 lata albo do ukończenia przez tę osobę 18 lat. Jednakże sąd rodzinny może przedłużyć ten okres w stosunku do takiej osoby - dla osiągnięcia celu leczenia i rehabilitacji - ale i tak nie można przekroczyć okresu dwuletniego. Postępowanie przed sądem rodzinnym w tych sprawach toczy się według przepisów postępowania w sprawach nieletnich.
O powodzeniu walki z narkomanią decyduje w znacznym stopniu kontrola obrotu prekursorami, środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi. Ponieważ są one wykorzystywane również do celów dozwolonych prawem, konieczna jest ścisła reglamentacja obrotu, by nie dostawały się w niepowołane ręce. Ich szkodliwość z punktu widzenia zjawiska narkomanii jest bardzo różna, stąd konieczność różnorodnych unormowań, które znalazły się w rozdziale 4 ustawy (art. 18-31).
Prekursory (art. 6 pkt. 1), środki odurzające (art. 6 pkt. 2) i substancje psychotropowe (art. 6 pkt. 3), przy uwzględnieniu wspomnianej szkodliwości, tzn. ryzyka powstania uzależnienia, podzielone zostały na wiele kategorii (odpowiednio przepisy art. 18-20), a zaliczenie do poszczególnych kategorii nastąpiło w załącznikach do tej ustawy (odpowiednio nr 1-3 ). Ustawodawca szczegółowo uregulował, do jakich celów mogą być używane poszczególne środki odurzające i substancje psychotropowe (art. 21), w jakich warunkach można je posiadać, a także preparaty (art. 6 pkt. 26) i prekursory, tryb ich zabezpieczania w razie bezprawnego posiadania oraz tryb orzekania przepadku, również wtedy, gdy nie zostało wszczęte postępowanie karne (art. 22). Określone też zostały:
- podmioty uprawnione, po uzyskaniu zezwolenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, do wytwarzania, przetwarzania lub przerabiania prekursorów, środków odurzających lub substancji psychotropowych,
- cel tych czynności,
- tryb wydawania zezwoleń,
- sytuacje, w których nie jest wymagane zezwolenie na przerób środków odurzających lub substancji psychotropowych (art. 23 ust. l-5).
Wskazano też cel stosowania pewnych kategorii prekursorów, środków odurzających i substancji psychotropowych, tryb udzielania zezwoleń na ich stosowanie i zakres tych zezwoleń oraz zasady ich cofania (art. 23 ust. 6-11 ) oraz określono grupę substancji psychotropowych i prekursorów stosowanych w badaniach naukowych w instytucji naukowej w zakresie jej zadań statutowych (wykaz stanowiący rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej), których wytwarzanie, przetwarzanie, przerób lub stosowanie nie wymaga zezwolenia, lecz tylko zgłoszenia wojewódzkiemu inspektorowi farmaceutycznemu ( art. 23 ust. 12 i 13).
Kolejnym problemem uregulowanym w ustawie jest zbiór mleczka makowego i opium z maku oraz ziela konopi i żywicy konopi, a także sporządzanie wyciągów ze słomy makowej (art. 24). Zbiór może odbywać się tylko w celu prowadzenia badań naukowych i tylko na podstawie zezwolenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, który został zobowiązany do wydania rozporządzenia określającego warunki oraz tryb wydawania i cofania tego rodzaju zezwoleń. Natomiast sporządzanie wyciągów ze słomy makowej może się odbywać tylko w zakładzie przemysłu farmaceutycznego posiadającym stosowne zezwolenie, wydane na podstawie art. 23 ust. 1, a także w placówkach naukowych wymienionych w art. 24, ale jedynie w zakresie ich działalności statutowej.
Konieczne też było szczegółowe unormowanie dotyczące warunków przywozu z zagranicy, wywozu za granicę i tranzytu środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów i słomy makowej (art. 25 i 26). Zróżnicowanie rygorów w tym zakresie dostosowane zostało do poszczególnych kategorii środków i substancji, a także oddzielnie dla słomy makowej. W przepisach ustawy przewidziano system zezwoleń wydawanych przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. W art. 25 ust. 7 i 8 wprowadza się zakaz przywozu z zagranicy środków odurzających do składów celnych, a także zakaz przywozu z zagranicy lub tranzytu środków odurzających substancji psychotropowych oraz niektórych prekursorów przez wolne obszary Celne. Jednakże Minister Zdrowia i Opieki Społecznej w jednym przypadku samodzielnie .(art. 26 ust. 1 ), a w drugim w porozumieniu z Ministrem Gospodarki (art. 26 ust. 2) upoważniony został do wydania rozporządzeń zawierających wykazy określonych środków odurzających, substancji psychotropowych, niektórych ich preparatów, a także prekursorów, których przywóz, wywóz i tranzyt może odbywać się bez zachowania warunków określonych w art. 25 ust. 1-3 i 5 ustawy.
Szczegółowo została uregulowana problematyka obrotu hurtowego (art. 27) i obrotu detalicznego (art. 28) środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi i niektórymi prekursorami. Obrotem hurtowym zajmować się mogą wyłącznie podmioty gospodarcze, posiadające koncesję na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej, po uzyskaniu zezwolenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Warunki uzyskania takiego zezwolenia, a także tryb jego udzielania i cofnięcia, określone zostały nie tylko w art. 27 ust. 4 i 5, ale także znajdą się w rozporządzeniu wykonawczym. Obrotem detalicznym zajmować się mogą jedynie apteki, zobowiązane do zachowania bardzo ścisłej procedury wydawania preparatów i ich przechowywania, a także prowadzenia wymaganej dokumentacji (kwestie szczegółowe zostaną unormowane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej).
W art. 29 ustawy przewiduje się, że niektóre preparaty - zawierające określone środki odurzające lub substancje psychotropowe, które zostały dopuszczone do obrotu jako środki farmaceutyczne na podstawie przepisów, o których mowa w art. 2 pkt. 1 ustawy - mogą posiadać, w celach medycznych, wymienione w ustawie podmioty. Rodzaje preparatów i ich ilości określi w rozporządzeniu Minister Zdrowia i Opieki Społecznej.
W przepisie art. 31 zawarto unormowania dotyczące nadzoru nad wytwarzaniem, przetwarzaniem, przerobem, przechowywaniem i obrotem środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, a także niektórymi prekursorami. Sprawują go wojewódzcy inspektorzy: farmaceutyczny (ust. 1 ) i sanitarny (ust. 2). Odrębnie nadzór ten sprawują w podległych im jednostkach, ale na ogólnych zasadach, Ministrowie Obrony Narodowej oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji (ust. 3).
Rozdział 5 poświęcony został uprawie maku i konopi. Z brzmienia przepisów art. 32 wynika, że mak inny niż niskomorfinowy (art. 6 pkt. 14), można uprawiać tylko na potrzeby przemysłu farmaceutycznego i nasiennictwa, a konopie włókniste (art. 6 pkt. 19) jedynie na potrzeby przemysłu włókienniczego i celulozowo-papierniczego oraz nasiennictwa. Mak niskomorfinowy można natomiast uprawiać wyłącznie na cele spożywcze i nasiennictwa. Dalsze ograniczenia w tej dziedzinie (art. 33) stanowią limity powierzchni upraw oraz określenia rejonów, w których mogą być prowadzone, a także przymusowy system kontraktacji i konieczność uzyskania zezwolenia (ust. 1 ). Kwestie szczegółowe w tym zakresie określi rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, wydane w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej, które ustali również rejonizację upraw, z podziałem na poszczególne województwa (ust. 2). W wykonaniu tego rozporządzenia wojewoda określi powierzchnię upraw w poszczególnych gminach (ust. 3). Dopiero wtedy instytucja, która uzyska zezwolenie wojewody zawierać będzie z plantatorami umowy kontraktacyjne (ust. 4 i 5 ).
Przepis art. 34 stanowi, że uprawa maku lub konopi włóknistych może być prowadzona (z zastrzeżeniem art. 33 ust. 1) na podstawie: zezwolenia wójta lub burmistrza (prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce położenia uprawy (ust. 1 pkt. 1) alba umowy kontraktacyjnej (ust. 1 pkt. 2). Zezwolenie takie musi precyzyjnie określać rodzaj uprawy, jej powierzchnię oraz termin jego ważności (ust. 2). Gmina będzie prowadzić rejestr udzielanych zezwoleń (ust. 5). Podstawa odmowy wydania zezwolenia została określona bardzo ogólnie (ust. 3), ale zapis bardziej konkretny byłby trudny do sformułowania ponieważ tego rodzaju uprawy prowadzone mają być w sposób uniemożliwiający wykorzystanie uprawianych roślin do celów innych niż określone w ustawie. Niezbyt fortunnie stwierdza się w ust. 4 art. 34, że w razie naruszenia warunków w nim określonych zezwolenie na uprawę może być cofnięte. Oznacza to, że nie musi być cofnięte, nawet w sytuacji, gdy te naruszenia są rażące, chociaż można zgodzić się z poglądem, iż nie każde naruszenie warunków zezwolenia powinno pociągać za sobą jego obligatoryjne cofnięcie.
W art. 35 ustawy określono, które części uprawianego maku (makówki z nasionami wraz z częścią łodygi, słoma makowa i resztki pożniwne) powinny zostać przekazane w całości podmiotowi kontraktującemu, a które zniszczone i na czyj koszt. Sytuacje, gdy przepisy art. 32-35 ustawy nie maj ą zastosowania do upraw maku i konopi, określa przepis art. 36 ustawy. Nadzór nad tymi uprawami sprawować będzie właściwy miejscowo zarząd gminy (art. 37 ust. 1), a uprawnienia w zakresie nadzoru określone w ustawie (art. 37 ust. 2-4) pozwolą skutecznie wykonywać te czynności. Nie stanowi to dodatkowych zadań własnych gminy, gdyż w art. 38 ustawy stwierdza się, że zadania, o których mowa w art. 34 i 37 są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej. Zatem gminy na ich realizację otrzymają dodatkowe środki.
W rozdziale 6 ustawy (będącym odpowiednikiem rozdziału 5 ustawy z 1985 r.) zawarto przepisy karne interesujące nas najbardziej z uwagi na temat niniejszej pracy. W związku z tym przyjrzyjmy się dokładnie obecnie obowiązującym w Polsce przepisom dotyczącym reakcji karnej na problem narkotyków i narkomanii.