_________________________________________________________________
-- diepste
meer op aarde
Die Baikalmeer in Suidoos-Siberiδ is in verskillende
opsigte uniek. Hy is nie net die diepste meer ter wΩreld nie, maar
wetenskaplikes sΩ ook die oudste. Hy bevat ook die meeste water van alle
varswatermere. En dan is die Baikal boonop 'n pragtige plek...
_________________________________________________________________
''EK worstel steeds met die Baikal,'' het
Raspoetin geskryf, die Siberiese landbewoner wat die invloedryke vriend van die
tsaar en tsarina van Rusland geword het. ''Ek voel onbekwaam, nie in staat om
te beskryf wat voor my lΩ nie. Niemand het genoeg sintuie om hierdie wonderwerk
waar te neem nie.''
Die wonderwerk waaroor Raspoetin so liries geraak het,
is die Baikalmeer in Suidoos-Siberiδ. En ander mense wat die meer al gesien
het, sal beaam dat hy nie oordryf het nie.
Die Baikalmeer is geleδ tussen hoδ berge en vir die
grootste deel omring deur steil hange dig begroei met denne- en berkebome, wat soms
in die sonskyn en dan weer in die newels gebaai is. En van Januarie af totdat
die laaste ys in Mei weggesmelt het, is hy bevrore. 'n Asembenemende gesig.
Maar dit is die statistieke wat toon hoe uniek die
Baikal werklik is. Hy is vir eers die diepste meer op aarde -- 1620 m diep op sy
laagste plek. Dan bevat hy ook die meeste vars water van alle varswatermere --
23 000 kub. km, wat sowat 'n vyfde van al die vars water op aarde is. Daar is
al bereken dat dit al die riviere ter wΩreld 'n jaar sal kos om Baikal te vul!
Maar waar kom sy water vandaan? Die meer word deur
altesaam 336 riviere gevoed. Tog vloei slegs een, die Angara, daaruit. Die
Baikal se oppervlak beslaan 'n verstommende 31 500 vk. km -- groter as die
landoppervlak van Lesotho -- hoewel verskeie ander mere groter oppervlakke het.
Hy is nie besonder breed nie -- 79 km op sy breedste
en 25 km op sy smalste -- maar sy sekelvormige vanggebied is 'n verbasende 636
km lank, byna so ver soos die afstand tussen Kaapstad en Port Elizabeth.
Wetenskaplikes sΩ die Baikal is ook die oudste meer
op aarde en raam sy ouderdom op 25 miljoen jaar. Dit is merkwaardig dat 'n
varswatermassa so lank kan oorleef -- gewoonlik word mere met slik opgevul en
verander hulle is moerasse voordat hulle heeltemal verdroog.
Maar die Baikal se dramatiese geologiese verlede toon
dat hy geleidelik groter word pleks van verdwyn. Hy is deur bewegings in die
aardkors gevorm wat vandag steeds voortduur en die oewers in 'n tempo van 2 cm
per jaar uitmekaar dwing. Geoloδ beweer selfs die Baikal gaan uiteindelik die
vasteland van Asiδ middeldeur kloof en dan 'n soutwatersee word.
Dit is geen verrassing dat so 'n aktiewe meergebied
ook baie diere en plante huisves nie. Trouens, bioloδ het reeds meer as 2 600
dier- en plantspesies hier opgeteken -- waarvan 1 360 spesies nΩrens elders op
aarde voorkom nie.
Daar is baie soorte visse in die meer, waaronder
varswatersnoek, baars, steur, vlagsalm en die ekonomies belangrike salm-agtige
omul (wat as 'n lekkerny beskou word). Nog 'n vis, die golomjanka, woon in die
stikdonkerte 1 400 m onder die meeroppervlak en is heeltemal deursigtig. Baie
verskillende ongewerweldes, veral talryke garnaal-agtige kreatuurtjies en
sponse, verskaf kos vir die visse.
Maar die beroemdste inwoner is die nerpa-rob, wat
inheems aan die Baikal is. Die stuk of 70 000 nerpas bak in die son op die meer
se 27 eilande en vreet die visse in die water. Baie Siberiδrs maak 'n lewe deur
die nerpas te jag. Die jag word streng beheer en, tot in die onlangse dekades,
het die nerpa-bevolking konstant gebly.
Die Baikalmeer en sy oewers was vroeδr 'n ongerepte
wildernis. Maar namate die voormalige Sowjet-Unie sy ekonomie begin uitbrei
het, het hy die meer met sy enorme watervoorrraad en baie timmerhout as 'n voor
die hand liggende plek vir nywerheidsontwikkeling beskou. Meer as sestig
fabrieke, onder meer vir die vervaardiging van papier, pulp en sellulose, staan
tans aan sy oewers en stort jaarliks honderdduisende tonne chemiese afvalstowwe
in die eens onbesoedelde water.
Die afval word wel gefiltreer om organiese stowwe
daaruit te verwyder, maar besoedelende stowwe soos sink, kwik en wolfram bly
oor. Boonop word die riool van verskeie nywerheidsdorpe in die meer ingepomp.
En enorme naaldwoude in die streek om die Baikalmeer is deur suurreδn verwoes.
Industrialisasie het 'n vernietigende uitwerking op
die meer se natuurlewe gehad. Die getalle van baie soorte visse en garnale het
gekrimp, wat weer 'n uitwerking het op die robbe en visse wat hulle vreet,
asook op die plaaslike inwoners wat van die jag op robbe en visvangste lewe.
Die prys van vooruitgang is duur!
òáá Die
Bowemeer (''Lake Superior'') aan die grens tussen die Verenigde State van Amerika
en Kanada is, wat sy oppervlak aanbetref, die grootste varswatermassa op aarde.
Hy lΩ uitgesprei oor 82 103 vk. km. As een van die vyf Groot Mere van
Noord-Amerika, het hy 'n verruklike skoonheid. Die kuslyn is rotsagtig en
bebos, en daar is genoeglike oorde waar mense in die somer gaan uitspan. Sowat
200 riviere vloei in die Bowemeer.
òáá Die
Kaspiese See is in werklikheid geen see nie, maar 'n soutwatermeer. En met sy
gemiddelde lengte van 1 210 km en oppervlak van 372 000 vk. km, is hy die langste
en grootste binnelandse watermassa ter wΩreld. Hy lΩ tussen Oos-Europa en Asiδ,
aan drie kante begrens deur die voormalige Sowjet-Unie en aan die vierde kant
deur Iran. Verskeie riviere vloei in die meer in, maar daar is geen rivier wat
uitvloei nie en al die water ontsnap deur verdamping. Die water van die
Kaspiese See is minder sout as seewater.
òáá Die Dooie
See in die Midde-Ooste is, net soos die Kaspiese See, eintlik 'n soutwatermeer.
Die oewer, sowat 395 m onderkant seevlak, is die heel laagste plek op die
oppervlak van die aarde. Mineraalryke water vloei in die meer in -- meestal
vanuit die Jordaanrivier, maar ook vanuit verskeie seisoenale strome. Geen
rivier vloei egter uit die Dooie See na die see toe nie en water kan gevolglik
net deur verdamping ontsnap. Die Dooie See is nege keer souter as die see -- so
sout dat 'n swemmer nie daarin kan sink nie, maar altyd bo bly dryf.
òáá In 'n
natuurlike holte in die Andesgebergte, 3 812 m bokant seevlak, lΩ die
Titicacameer, die hoogste bevaarbare meer op aarde. Hy lΩ aan die grens tussen
Peru en Bolivia. Die oewer en eilande van die Titicaca is eenmaal deur die Inka
bewoon, van wie die bouvalle steeds staan. Vandag se bewoners is Indiaanse
stamme, wat groter longe en harte en meer rooi bloedliggaampies as die meeste
ander mense het, sodat hulle in die dun lug kan oorleef.
òáá Afrika se
Tanganjikameer is die naasdiepste en naasoudste meer op aarde. (Siberiδ se
Baikalmeer is die diepste en oudste.) Die Tanganjika word deur vier lande
begrens -- die Kongo en Zambiδ in die weste en Burundi en Tanzaniδin die ooste.
Hy is op sy diepste
1 435 m en geleerdes reken die meer is twee miljoen jaar
oud. Die Tanganjikameer is darem ook self 'n rekordhouer: geleδ in die
westelike arm van Afrika se Groot Skeurvallei, is hy met sy lengte van 680 km
van noord tot suid die langste varswatermeer ter wΩreld.
òáá Op die
hakke van Noord-Amerika se Bowemeer is Afrika se Victoriameer -- met 'n
oppervlak van 69 484 vk. km die naasgrootste varswatermeer ter wΩreld en die
grootste meer in Afrika. Aan die grens tussen Uganda en Tanzaniδ, met 'n klein
deeltjie wat in Kenia instrek, is die Victoriameer die grootste bron van die
Nyl.
òáá Die Assalmeer in Djiboeti, 'n klein landjie
in Oos-Afrika, is om twee redes beroemd: hy lΩ 155 m onderkant seevlak, die
heel laagste plek op die vasteland van Afrika; en wanneer hy inderdaad water
bevat, is hy die soutste watermassa op aarde -- tien keer souter as seewater.
Verskeie seisoenstrome vloei in die Assalmeer, maar niks vloei uit nie. Wanneer
die water in die warm klimaat verdamp, word die sout agtergelaat. Vir die
grootste gedeelte van die jaar is die Assalmeer nie 'n meer met water nie, maar
'n bedding van sout.
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike WΩreld op CD,
2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan