____________________________________________________________
Deur die
wingerd...
Die sappige druif is reeds lankal vir die mens 'n
gunsteling-vrug, selfs van voorwΩreldlike tye af. En vandag word dit die wydste
verbou van alle vrugte van die gematigde klimaatstreke...
____________________________________________________________
IN een van die fabels van Aesopus sien 'n
vos 'n tros ryp, uitgeswelde druiwe wat aan 'n winderloot hang. Hy spring
boontoe om die druiwe te gryp, maar vind dat hy nie kan bykom nie. Hy probeer
weer en weer, maar hy kry dit nie reg nie. Uiteindelik -- moeg en gefrustreerd
-- oortuig hy homself dat die druiwe klein en nog groen is, en waarskynlik suur
smaak. Ons praat hoeka van ''suur druiwe'' wanneer iemand iets verkleineer wat
hy graag wil hΩ, maar nie kan kry nie!
Gelukkig word druiwe deesdae so wyd gekweek dat 'n
mens hulle sonder veel moeite in die hande kan kry. Hierdie energiewekker word
reeds van die vroegste tye af deur die mens verbou. Hope druiwepitjies wat 7
000 jaar oud is, is in Turkye gevind. En verwysings na wyn -- verreweg die
algemeenste druiweproduk -- dateer 5 000 jaar terug na ou Egipte en Babilon.
Vanweδ Bybelse verwysings weet ons dat wyn in
Palestina gemaak is. Ons weet ook dat die antieke Grieke en Romeine nie net
vars druiwe en wyn geniet het nie, maar wingerde geplant het waar hul
oorwinningsleδrs ook al gegaan het, veral in Europa. Die Europeδrs het op hul
beurt wingerdbou aan die Nuwe WΩreld bekend gestel -- en natuurlik ook aan ons
eie land.
Volgens 'n raming 'n tyd gelede word sowat 65 miljoen
metrieke ton druiwe in die warm, gematigde lande regoor die wΩreld gekweek.
Toonaangewende druiwelande is Frankryk, Italiδ, Spanje, Duitsland, Portugal,
Amerika, Argentiniδ en die lande van die voormalige Sowjet-Unie. Suid-Afrika is ook goed
bekend vir sy tafeldruiwe en wyne van 'n hoδ gehalte.
òáá DRUIWE kan
as tafeldruiwe, wyndruiwe of rosyndruiwe geklassifiseer word, afhangende van
die doel waarvoor hulle gekweek is. 'n Druiwekorrel is in der waarheid 'n
bessie wat saam met ander bessies in 'n tros aan 'n wingerloot groei.
Wingerdlote rank teen en oor ander plante of voorwerpe deur van styf opgekrulde
rankies gebruik te maak.
Om wingerde te kweek maak boere in die winter
steggies van bestaande wingerdstokke en bΩre hulle tot hulle benodig word. Die
steggies word dan in kwekerye geplant, waar hulle wortels ontwikkel. In die
lente word hulle op die land uitgeplant. Namate die winderdstokke groter word,
steun die boere die lote met draad en ander stutte of word hulle teen groot
priδle opgelei.
Uiteindelik verskyn trosse piepklein blommetjies aan
die lote. DiΘ ontwikkel tot druiwe, wat swart, blou, rooierig, groen, goud of
wit kan wees, afhangende van die soort.
Wingerdstokke moet besproei, teen peste en siektes
bespuit en gesnoei word om te verseker dat daar vol druiwetrosse met 'n goeie
kleur sal wees. Korrels moet eweneens een-een uitgedun word om te keer dat te
veel aan een tros groei. So nie word hul groei beperk en kan insekte of swamme
'n vastrapplek kry.
Die tydsberekening vir die oes is baie belangrik,
omdat dit die suikerinhoud van die druiwe affekteer. Word hulle te vroeg
gepluk, sal die druiwe nie genoeg suiker hΩ om 'n goeie wyn te kan maak nie.
Pluk 'n mens hulle te laat, verloor hulle hul smaak. Die oes kan met masjiene
ingesamel word, maar weens die gevaar dat die druiwe beskadig kan raak, verkies
baie boere steeds dat werkers hul druiwe met die hand pluk.
Tafeldruiwe word na pakskure gebring, wat ≤f op die
plaas self ≤f daarnaby kan wees. Minderwaardige korrels word verwyder en die
trosse gegradeer en vir die mark verpak. Tafeldruiwe van die hoogste gehalte
word vir uitvoer gereserveer. Die res is bestem vir die tuismark, waar hulle
vars of as rosyntjies of korente verkoop word; hulle kan ook tot druiwesap
verwerk word. Wyndruiwe word gewoonlik regstreeks na 'n wynmakery gestuur.
òáá DIE kuns
om wyn te maak is waarskynlik net so oud as die kweek van druiwe. Die oudste
verwysings na wyn dateer sowat 5 000 jaar terug na ou Egipte en Babilon.
Skilderye en snywerke in Egiptiese grafkelders toon mense wat druiwe pluk en
pars en wyn in kleikruike bewaar.
Daar is verskeie verwysings na wyn in sowel die Ou as
die Nuwe Testament, asook na die ondeug van dronkenskap -- so vroeg as in
Genesis 9 lees ons van Noag wat wyn gedrink en dronk geword het.
Die antieke Grieke en Romeine was baie lief vir wyn
en het selfs aan 'n wyngod geglo (Dionysus in die Griekse mitologie, Bacchus in
die Romeinse). Die Romeine het trouens soveel druiwe gekweek dat 'n tekort aan
graan die keiser genoodsaak het om 'n dekreet uit te vaardig wat mense gedwing
het om hul wingerde deur ander gewasse te vervang.
Die produksie van wyn het regdeur die Middeleeue
voortdurend afgeneem, hoewel 'n klein hoeveelheid altyd in aanvraag was vir
Christelike sakramente. In die loop van die 1500's het Europese
ontdekkingsreisigers en setlaars die praktyk van wynmakery na die Nuwe WΩreld
gebring.
Volgens 'n raming 'n tyd gelede word 'n verstommende
53 miljoen metrieke ton druiwe tans elke jaar regoor die wΩreld geoes net om
wyn te maak. (Net 20 persent van die totale
ádruiwe-oes
word geδet.)
òáá WYNMAKERY
behels 'n aantal stappe. Maar elke stap verg belangrike besluite wat die
gehalte van die wyn sal be∩nvloed. Selfs 'n kennelik eenvoudige besluit soos
oor watter druiwe om te gebruik of wanneer om hulle te oes, kan 'n groot
verskil aan die finale produk maak.
Baie kennis is nodig om 'n ware gehalte-wyn te maak.
(1)áá By 'n
wynmakery word die druiwe per masjien van die stingels geskei en die sap uit
die druiwe gepars. Die geparste druiwe en hul sap staan bekend as mos. Wit wyn
kan van ≤f ligte ≤f donker druiwe gemaak word. Die kritieke stap is dat die sap
van die doppe en pitte geskei word voordat dit in 'n gistingsvat of -tenk
gegiet word. Rooi wyn en pienk wyn (rosΘ) word van donker druiwe gemaak. Maar,
anders as met wit wyn, word die doppe en pitte tydens gisting in die sap
gelaat.
(2)áá In die
verlede het die gisting in houtvate plaasgevind en is die proses bewerkstellig
deur gisstowwe wat natuurlik op druiwedoppe voorkom. Deesdae kan met glas
uitgevoerde vate of vate van vlekvrye staal in die plek van houtvate gebruik
word. Baie moderne wynmakers voeg spesiale gisstowwe by die sap of mos om die proses
aan die gang te sit. Tydens gisting verander die gisstowwe die suikers in die
sap in akolhol en koolstofdioksied. Wanneer rooi wyn gemaak word, absorbeer die
sap tannien en kleurstof uit die doppe. Sekere gistende wyne kan nog verder
behandel word. Suiker kan byvoorbeeld bygevoeg word as die druiwe aanvanklik
nie soet genoeg was nie. Dikwels word die wyn verkil om te keer dat dit
oorverhit. Party wynmakers kan verkies om die wyn 'n tweede maal te laat gis.
Die hele gistingsproses kan enigiets van 'n paar dae tot etlike weke duur.
(3)áá Nuut
gegiste wyn lyk wolkerig en moet behandel word om dit helder te kry. Partykeer
word die onsuiwerhede uit die wyn gefiltreer. Ander kere word hulle met 'n
spesiale masjien uitgeskei of eenvoudig gelaat om self na die bodem af te sak.
Wynmakers kan wyn verder verhelder deur spesiale stowwe by te voeg.
(4)áá Sodra
wyn verhelder is, moet dit gelaat word om te verouder. Dit kan in 'n
tradisionele houtvat geskied of in 'n moderne tenk van vlekvrye staal. Houtvate
gee 'n spesiale, heel eie geur aan die wyn. Faktore soos die
bergingstemperatuur, die vogtigheid en die bergingsduur be∩nvloed alles die
finale produk. Party wyne word gelaat om etlike jare te verouder.
(5)áá Wyn wat
'n geskikte tyd lank verouder het, word dan gebottel en toegekurk. Die
verouderingsproses duur egter stadig voort binne-in die bottel.
á
òáá DAAR is
drie hoofgroepe wyne:
(1)áá Tafelwyn,
ook bekend as natuurlike wyn. Dit word gewoonlik saam met die hoofkos by 'n
maaltyd bedien. Tafelwyn word verder geklassifiseer volgens kleur (wit, rooi of
rosΘ) en karakter (soet, semi-soet of droog).
(2)áá Vonkelwyn
is gewoonlik tafelwyn wat met gisstof aan 'n tweede gistingsproses onderwerp
is. Daardeur word borrels van koolstofdioksied by die wyn gevoeg. Vonkelwyn
word gewoonlik by spesiale geleenthede gedrink. Sjampanje, wat eksklusief in
die Champagne-streek in Frankryk vervaardig word, is byvoorbeeld 'n vonkelwyn.
(3)áá Gefortifiseerde
wyn is wyn waarby brandewyn tydens die gistingsproses gevoeg is. Die brandewyn
maak die gisstof dood en keer dat dit al die suiker in alkohol omsit.
Gefortifiseerde wyn sluit sjerrie en port in en word gewoonlik voor of nß 'n
maaltyd geniet.
____________________________________________________________
Terug na inhoudsblad -- klik hier
____________________________________________________________
Ons Wonderlike WΩreld op CD,
2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan