____________________________________________________________

Klimmende diere se koddige maniere

-- hoe boomdiere klou en klouter

Trapsuutjiese, ook verkleurmannetjies genoem, leef in bome en bosse. Daarvoor het hulle pote wat soos mensehande aan twygies en takke klou -- en 'n grypstert vir ekstra veiligheid. Maar hulle is lank nie die enigste boomklimmers in die diereryk nie. Hieronder word meer oor die klouter-maniere van verskillende boomdiere vertel...

____________________________________________________________

AS jy dalk 'n boomgeitjie op 'n vensterrruit sien rus, moenie in die versoeking kom om hom daar af te pluk nie. Tien teen een sit jy met 'n gebarste ruit. Die rede? Die tone van 'n boomgeitjie klou so stewig vas aan die bome en rotse waaroor hy klim dat hierdie klein reptiel selfs onderstebo kan loop.

Alle diere wat in bome woon, moet die een of ander manier hΩ om te kan beweeg terwyl hulle kos soek -- of van hul vyande wegkom -- sonder om grond toe te val.

Die meeste boomdiere het anderste vingers en tone, wat ≤f in kragtige suiers eindig wat hulle aan loodregte oppervlakke help kleef ≤f in skerp kloue wat deur boombas kan dring.

By sekere boomdiere kom die vingers of tone ooreen met diΘ in 'n mensehand, sodat hulle des te beter kan klou.

Vir baie lΩ die geheim in die stert, wat die dier nie net help om sy ewewig te behou nie, maar in der waarheid 'n vyfde ledemaat is wat hy vir ekstra steun om takke kan draai. Sterte wat s≤ kan gryp, word -- hoe anders? -- grypsterte genoem.

Maar 'n dier soos die indri, 'n primaat van Madagaskar, het weer feitlik geen stert waarmee hy hom kan balanseer nie -- en tog is hy 'n uitstekende woud-akrobaat wat selde die bome verlaat. Sy vasvoetigheid is meestal vanweδ vier kort tone en een ekstra lang groottoon, wat vir 'n besonder kragtige greep sorg.

Die meeste boompaddas woon ook hoog bokant hul vyande op die land. Ronde kussinkies aan die toonpunte het kliere wat gom afskei, wat hulle aan gladde blare laat kleef soos konfyt aan 'n wolkombers!

Ander klimmers se tone is weer anders gerangskik. Verkleurmannetjies het byvoorbeeld aan elke poot iets wat lyk na twee teenoorgeleδ tone om 'n stingel styf vas te vat. Elke toon is in der waarheid saamgegroeide tone -- drie aan die een en twee aan die ander.

En dan is daar klimmende voδls soos die houtkappers. Baie van hulle kan die vierde toon sywaarts draai of al vier tone vorentoe hou vir die beste vashouposisie teen 'n boomstam. Hulle beweeg in spronge teen die stamme op. Die stert is ekstra versterk om die voδl te anker. Breδ vere en breδ werwels wat aan kragtige spiere geheg is, help die houtkapper om sy stert af te druk, wat kragte balanseer wat die voδl andersins agteroor sou laat tuimel het terwyl hy aan 'n stam pik of teen 'n boom opspring.

Hoewel hulle nie ledemate het nie, is baie slange eweneens ywerige boombewoners. Party soorte het groot skubbe aan die buik, wat aan die bas vashaak namate die slang vorentoe beur. Ander klim weer boom met 'n konsertina-agtige bewegings. Die slang kan byvoorbeeld sy stert anker deur dit om 'n tak te draai en dan dele van sy lyf in stywe horisontale windinge saamtrek. Dan reik hy uit met sy kop en anker sy nek om 'n stut wat hoδr op lΩ. Die slang maak hierna sy stert los en trek die res van sy liggaam op. Die proses word dan herhaal.

Byna al die primate van die dierewΩreld woon in tropiese en subtropiese gebiede, die meeste van hulle in bome. Party swaai deur die bome, ander beweeg deur te hardloop en te spring, nog ander loop op hul agterpote en party reik stadig uit met hul voorste ledemate en gryp dan takke vas. Soogdiere soos orangoetangs, sjimpansees, gorillas, bobbejane, bosape, ens. is almal primate.

Die wolaap is nog een. Hy is een van die swaarste primate van die Amasone-reδnwoud, maar tog is hy net so rats in die boomtoppe as sy kleiner nefies. Die rede is dat die aap toegerus is met gespierde ledemate, lang vingers en tone wat die takke kan vasgryp en 'n lang grypstert. Die onderkant van die stertpunt is haarloos en het riffels wat 'n ''vingerafdruk'' vorm. Die wolaap vreet dikwels terwyl hy onderstebo hang, met sy stert wat stewig om 'n stut gedraai is.

Orangoetangs is weer groot Indonesiese ape -- regte kluisenaars wat hoog in die bome woon en selde afkom grond toe. Hulle is goed aangepas by hul hoδ lewe, met langs arms wat hulle in staat stel om van boom tot boom te swaai. Die hande en voete is krom -- om takke goed vas te vat -- en die vingers en tone is teenoorgeleδ. Dit beteken dat die duim of groottoon aan al die ander vingers of tone kan raak, iets wat die aap baie behendiger maak.

Selfs party soorte miervreters klim ook boom. Die grypstert dien as 'n bykomende ledemaat om aan boomstamme en takke vas te klou. Die stert is heeltemal haarloos aan die onderkant, wat wrywing met die boombas verhoog en help keer dat die miervreter afgly. Miervreters het ook sterk, krom kloue -- nie net om mierneste mee oop te breek nie, maar ook om aan takke vas te hou.

Van al die boom-soogdiere is die luiaard die stadigste. Maar al is hy ook so 'n trae harmansdrup, het hierdie Suid-Amerikaanse soogdier mos darem 'n ystergreep op die takke waaraan hy hang. Want die hande en voete van albei soorte luiaards eindig in lang, krom kloue, wat om takke haak soos klerehangers aan 'n hangstaaf. Die luiaard kom selde af aarde toe, want dan is hy 'n alte maklike prooi vir roofvyande soos die jaguar of die oselot ('n soort tierkat).

Die koala, ook bekend as die Australiese teddiebeer, bestee al sy tyd hoog in die takke van bloekombome. Hy klim boom deur die stam met sy sterk voorste kloue beet te pak en dan sy agterpote met klein sprongetjies op te trek. Die eerste twee tone van die voorste kloue lΩ teenoor die ander drie, wat 'n ferm greep moontlik maak.

____________________________________________________________

Terug na inhoudsblad -- klik hier

____________________________________________________________

Ons Wonderlike WΩreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan