__________________________________________________________________
-- die koning van die
naellopers en die 'onsigbare' bekruiper
Jagluiperd en tiers... eenmaal was daar 'n groot
menigte van hulle op hierdie aarde. Dog deur die toedoen van die mens is daar
net 'n klompie duisend van elk oor. Maar hoe verskil hierdie verskillend
geaarde katsoorte, veral wat hul jaggewoontes aanbetref?
òáá Klik hier as jy by "Kort
Begrip" ook wil lees oor wilde katte.
__________________________________________________________________
TEEN tot 120 km/h per uur blits 'n
jagluiperd oor die grasvlaktes -- om oomblikke later, sΩ, 'n haas in sy haas te
stuit. Dis 'n totaal ongelyke kragmeting. Die haas is vinnig bokveld toe. En
die katwyfie het 'n homp haasvleis om vir haar honger kinders te vat...
Die jagluiperd se inhardlopery van die prooi verskil van die jaggewoontes van tiers, wat hul slagoffers doodstil bekruip. En die jagluiperd is werklik gebou vir spoed. As vleisvreter jag diΘ wilde kat klein wildsbokke, die kleintjies van groter bokke soos koedoes, asook voδls en hase. Waar die meeste katsoorte in die nag jag, is sy jagtyd in die vroeδ oggend en laat middag.
Die jagluiperd van Afrika (Acinonyx jubatus) word
as 'n verdwynende dier beskou, terwyl die Asiatiese jagluiperd (Acinonyx
venaticus) se bestaan selfs nog meer bedreig word.
Daar is voorts twee groepe jagluiperds in die natuur:
die gesinne en mannetjies. Die mannetjies, wat inderdaad dikwels broers is,
vorm gewoonlik 'n broederskap van twee of drie, wat saam jag. Die wyfies lewe
altyd alleen, buiten wanneer hulle kleintjies het. Die mannetjies en wyfies kom
slegs bymekaar om te paar.
Jagluiperds word soms met luiperds verwar. Hulle is
egter veel kleiner. Die jagluiperd het ook eenvoudige swart kolle (en 'n
''traanmerk'' by die oog), terwyl die luiperd swart ringe of sirkels van klein
kolle het.
Baie, baie jare gelede het die jagluiperd regoor
Afrika, Asiδ, Europa en Noord-Amerika voorgekom, maar diΘ in die laaste twee
vastelande het verdwyn. Selfs in Afrika en Asiδ, word gereken, is die huidige
bevolkings meestal die nasate van klein groepies wat herhaaldelik ''ondertrou''
het. Een bron beweer selfs dat die genetiese samestelling van vandag se
jagluiperds sodanig is dat die diere almal so naby verwant is soos identiese
tweelinge.
ò ò ò ò
VAN agter 'n knoetserige boom beloer die
tier sy prooi... die een poot, pure kat, teen die lyf opgetrek. Doodstil. So
gespanne soos 'n snaar. In die vroeδ m⌠re is die hert van die Asiatiese bos
ongetwyfeld 'n bok des doods. Wanneer die tier hom uiteindelik bespring en die
kake in die weerlose takbok se vleis wegsink, moet die deur skrik verlamde
slagoffer dan ook vir seker weet dat hy geen kans het nie. Sy einde kom
genadiglik gou.
Anders as jagluiperds of leeus wat hul prooi
inhardloop, jag tiers deur dit te bekruip. Hulle jag ook alleen -- snags, of
vroeg in die oggend, en slaap bedags. Hulle kan immers ses keer beter as mense
in die donker sien, word vertel. En in digte kreupelhout bied hul kleur -- 'n
grondbruin met swart strepe -- 'n doeltreffende kamoeflering, selfs al is hulle
so groot.
Groot is hulle inderdaad. Trouens, omdat die grootste
tiers groter as die grootste leeus is, word die tier (Panthera tigris) as die
grootste kat ter wΩreld beskou. Die swaarste soort, die Siberiese tier, kan
meer as 225 kg weeg. Daarteenoor weeg 'n pasgebore tierwelpie net ongeveer 1
kg.
Ware tiers word slegs in Asiδ aangetref, van die
yswoestyne van Siberiδ tot in die stomende woude van Indonesiδ. Tiermannetjies
woon alleen en deel nie hul hougebied met ander tiers nie. Jong tiers bly by
hul ma todat hulle so twee, drie jaar oud is en gaan vind dan hul eie
hougebiede.
Anders as wat ons van sulke katte sou verwag, is
hierdie diere nie bang vir water nie, maar bad hulle selfs soms in koel
waterpoele of riviere. Hulle is ook goeie swemmers.
Fantastiese diere, almal van hulle! Maar hul
voortbestaan is in groot gevaar. Kort voor die jngste eeuwisseling is geraam
dat slegs 5 000 tot 7 400 tiers nog buite gevangenskap lewe, terwyl daar in die
begin van die twintigste eeu net in Indiδ 40 000 was. Drie tiersubspesies het
in die afgelope sewentig jaar of wat uitgesterf; daar is nog vyf subspesies
oor.
Die grootste bedreiging vir tiers is die vernietiging
van hul habitat deur die mens, wildstropery en die onwettige handel in tierdele
wat in die maak van tradisionele Chinese medisyne gebruik word. Die tier se
brein word byvoorbeeld as ''medisyne'' teen puisies en luiheid gebruik, terwyl
die oogballe teen malaria en katarakte ingespan word. Die stert word gebruik
vir velsiektes en die bloed om die wilskrag te verhoog.
Daar is glo ook bewyse dat Russiese misdadigers al
Siberiese tiers doodgemaak en dele daarvan na die Verre Ooste en Westerse lande
gesmokkel het. Lewende tierwelpies, watá
tienduisende rande stuk haal, word oor die grens gesmokkel en geslag
wanneer hulle volgroei is. Daar word dikwels op die wreedste wyse van die
lewende diere medisyne gemaak.
As die majesteitlike tier moet uitsterf weens die
toedoen van gierige en gewetenlose mense, sΩ 'n besorgde natuurliefhebber, sal
ons nakomelinge die geslag van vandag dit seker nie maklik vergewe nie.
________________________________________________________________
Terug na
inhoudsblad -- klik hier
________________________________________________________________
Ons Wonderlike WΩreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan