Noorderlinge

Die Beloofde Land -- s≤ beskryf die vyftiende eeuse geskiedskrywer Philippe de Comines die gebied van die historiese prinsdom Vlaandere in sy MΘmoires. Dit was inder¡daad 'n wΩreld van kulturele bloei, want die Vlaamse musiek, letterkunde en bowenal die skilderkuns beleef in die 1400's 'n goue era. Ook hier laat die gees van die Renaissance sluimerende talente in hul volle glorie ontwaak...

______________________________________________________

DIS 'n wonderwerk as 'n kunstenaar van die statuur van Da Vinci, Michelangelo en Raphael gebore word. Maar dis selfs 'n groter wonder as s≤ 'n mens die eerste lewenslig aanskou in omstandighede waar alles teen hom tel -- en hy tog uitstyg om een van die wΩreld se groot meesters te word.

S≤ iemand was Pieter Brueghel die Ouere, wat in uiterste armoede en ellende gebore is. Maar sy natuurlike talent en fyn waarneming van sy omgewing laat hom soos 'n arend op 'n stygstroom deur die Europa van die Renaissance sweef.

Brueghel is een van 'n hele klomp kunste¡naars buite Italiδ wat die gees van die Renaissance in hul werke vasgevang het, maar tog onmiskenbaar die stempel van hul streek daarop afgedruk het.

Maak kennis met 'n handvol van diΘ talentvolle pioniers.

Campin

òáá MERKWAARDIGE skilderwerk in 'n heel ander styl as tevore duik in die 1400's in Vlaandere op, 'n historiese prinsdom wat tans deel vorm van Belgiδ, Nederland en Frankryk (die provinsies Oos- en Wes-Vlaandere in Belgiδ, die suidelike deel van Zeeland-provinsie in Nederland en die Nord-department in Frankryk).

DiΘ werke is die voorlopers van die Renaissance buite Italiδ.

Net soos die Italiaanse skilderinge van diΘ tyd val die fokus sterk op realisme. Klassieke kunswerke is egter skaars buite Italiδ, en die Vlaamse kuns ontwikkel in 'n eie rigting, be∩nvloed deur die Noordelike Gotiese styl. Die beeldhouagtige kwaliteit van die Italiaanse Renaissance-kuns ontbreek hier heeltemal.

Die eerste van diΘ nuwe werke kom van 'n kunstenaar wat homself die Meester van FlΘmalle noem.

Daar word vermoed dat sy regte naam Robert Campin was. Een van sy beste skeppings is die middelpaneel van die Merode-altaarstuk, wat hy kort nß 1425 skilder.

Hier doen Campin iets wat geen kunstenaar nog gewaag het nie. Hy plaas 'n bonatuurlike verskynsel -- die engel wat aan Maria verskyn om haar te vertel dat sy die Seun van God gaan baar -- in so 'n konkrete, alledaagse konteks -- 'n Vlaamse huishouding -- dat 'n mens as 't ware deur die paneel loop en self alles hoor en sien.

Hy boet niks van die grootsheid van die oomblik in nie danksy 'n tegniek bekend as verskuilde simboliek.

Dit beteken dat elke voorwerp in die prent, hoe gering ook al, 'n simboliese betekenis kan hΩ, byvoorbeeld die kers, die blomme in die vaas op die tafel en die blink koperpot.

Van Eyck

òáá 'N JONGER en selfs beroemder Vlaamse kunstenaar is Jan van Eyck, die eerste kunste¡naar wat sy naam by sy werk teken. Sy treffendste werk is Giovanni Arnolfini en Sy Bruid, 'n simboliese, maar terselfdertyd hoogs realistiese portret wat hy vir 'n Italiaanse sake¡man in Vlaandere skilder.

In die privaatheid van die bruidskamer belowe die jong huwelikspaar trou aan mekaar. Dit lyk of hulle alleen is, maar as 'n mens goed kyk, sien jy in die spieδl agter hulle die weerkaatsing van nog twee figure. Een van hulle is vermoedelik Van Eyck self, want op die muur bo die spieδl staan in Latyn geskryf: Johannes de eyck fuit hic (Jan van Eyck was hier). Sy rol, dus, is diΘ van getuie van 'n heilige seremonie.

Elk van die alledaagse voorwerpe in die toneel het 'n hoδr, simboliese betekenis. Die enkele brandende kers in die kroonkandelaar verteenwoordig die alsiende oog van God. Die hondjie by hul voete is simbool van ewige trou, en hul uitgetrekte skoene herinner ons dat hulle op "heilige grond "staan.

Die uitvinding van olieverf word dikwels aan Jan van Eyck en sy broer, Hubert, toegeskryf. Dit is egter waarskynliker dat hulle die moontlikhede van diΘ nuwe medium so meesterlik ontgin het dat dit lyk of hulle die eerstes is wat dit gebruik het. Hul uitsonderlike gebruik van kleur en lig is twee eeue nß hul dood nog die standaard waarna ander kunstenaars streef.

Van der Weyden

òáá DIE derde groot meester van die vroeδ Vlaamse skilderkuns is Rogier van der Weyden. Sy werk is nie so realisties soos diΘ van Van Eyck nie. Hy streef daarna om die emosionele drama, die patos van sy Gotiese verlede, in sy werke vas te vang.

'n Mens sien dit dadelik in sy vroeδ meesterwerk, die Kruisafneming (Jesus se liggaam wat van die kruis afgehaal word), waar sy figure 'n baie sterker "geestelike" gevoel as diΘ van Van Eyck oordra.

Sy werk het soveel trefkrag dat hy met sy dood in 1464 die kunstenaar is met die grootste invloed op die Europese skilderkuns noord van die Alpe.

Brueghel

òáá NOG 'n merkwaardige Vlaamse mees¡ter is Pieter Brueghel die Ouere. Sy skilderwerk word gekenmerk deur tonele uit die alledaagse lewe in Noord-Europa eerder as godsdien¡stige of klassieke temas.

Ons weet verbasend min van sy vroeδ lewe, behalwe dat hy tussen 1525 en 1528 in 'n brandarm landboufamilie gebore word. Sy lewe lank voel hy hom die tuisste tussen die kleinboere van sy kleintyd, wat hy in talle van sy skilderye uitbeeld. Tog word hy 'n geleerde man en sy kuns gee hom selfs toegang tot die hof van Habsburg.

Hy werk van 1550 in Antwerpen, reis tussen 1553-54 in Italiδ, keer na Antwerpen terug en vestig hom in 1563 in Brussel nß sy troue. Hier woon hy tot sy dood op veertig jaar.

Die kere dat Brueghel wel Bybelse tonele skilder, doen hy dit op sy unieke manier asof dit in sy eie tyd in sy eie tuisdorp gebeur. Sy Aankoms in Bethlehem, byvoorbeeld, toon hoe Maria en Josef met 'n donkie en os in 'n bevrore Vlaamse dorp aankom. Oral om hulle is spitsdakhuise en mense besig met hul alledaagse dinge. Niemand sou kon raai dat die Seun van God binnekort hier gebore word nie.

Teen die einde van sy lewe pak Brueghel 'n reeks skilderwerke aan waarin hy die tipiese bedrywighede van elke maand van die jaar uitbeeld. Een van die beroemdstes in diΘ reeks is die Terugkeer van die Jagters, 'n panoramiese landskaptoneel waar die jagters en hul honde moeg en in diep sneeu na hul Vlaamse dorpie terugkeer.

Dⁿrer

òáá 'N ANDER uitsonderlike kunstenaar van diΘ tyd

is die Duitser Albrecht Dⁿrer (1471-1528), wat met sy graveerwerke en houtsneδ 'n besonder groot invloed op die kuns van sy tyd uitoefen.

Sy pa, 'n goudsmid van Hongaarse afkoms, leer hom vroeg reeds hoe om regstreeks op metaal te graveer -- 'n vaardigheid wat hom goed te staan kom toe hy later 'n nuwe proses bemeester waarmee talle afdrukke van 'n enkele prent gemaak kan word. Volgens diΘ tegniek kerf hy sy tekening met 'n fyn beiteltjie uit 'n koperplaat, vul die groefies met ink en druk dit op 'n vel nat papier.

Onder leiding van sy talentvolle leermeester Wolgemut word Dⁿrer 'n meesterlike skilder, graveerder en houtsneekunstenaar.

Hy besoek Venesiδ as jong man, waar die gees van die Renaissance 'n diep en blywende indruk op hom maak. Die res van sy lewe leef hy die ideaal uit van die kunstenaar as verfynde en humanistiese geleerde.

Hy studeer sonder ophou en skryf 'n hele klomp verhandelinge oor onderwerpe so uiteenlopend as verskansings, grammatika, die verhoudings van die menslike liggaam, kunsteorie, meetkunde en perspektief.

Die Italiaanse invloed is duidelik te sien in sy klassieke figure soos Adam en Eva, wat in 'n natuurlike omgewing vol fyn besonderhede uitgebeeld word.

Sy graveerwerke van plante en diere word vandag nog vir hul fyn dΘtail bewonder. Sy Haas, byvoorbeeld, is so realisties dat 'n mens feitlik elke haar kan tel, 'n weerspieδling van sy diep ontsag vir die natuur en sy Skepper.

Dⁿrer is baie produktief en laat honderde tekeninge, skilderye, selfportrette, gra¡veerwerke en houtsneδ vir die wΩreld agter. Daar word gesΩ dat hy nogal ydel was, en in een van sy selfportrette lyk hy baie soos 'n Christus-figuur.

Hy is op 57 jaar skielik aan malaria dood.

___________________________________________________

Terug na inhoudsblad -- klik hier

___________________________________________________

Ons Wonderlike WΩreld op CD, 2004 - Uit Huisgenoot se Jongspan