Rys. 1. Blaszka, kt≤ra maskuje gniazda interfejs≤w zamontowanych na p│ycie, musi byµ dostosowana do p│yty - r≤┐ne sposoby mocowania, obudowy, r≤┐ne zestawy gniazd i ich rozmieszczenie.

Obudowa Baby AT spe│nia│a doskonale swe zadanie, gdy wiΩkszo╢µ pecet≤w mia│a zainstalowany jeden dysk twardy, du┐▒ stacjΩ dyskietek, a procesory nie wymaga│y instalowania dodatkowego ╝r≤d│a ch│odzenia.
Jednak multimedialny boom powoduje, ┐e do wci▒┐ tego samego pud│a u┐ytkownik zmuszony jest w│o┐yµ dodatkowo napΩd CD-ROM, kartΩ d╝wiΩkow▒, modem, kiesze± wymiennego dysku, akcelerator grafiki itd.

Pl▒tanina kabli ro╢nie, a wymiana pamiΩci czy procesora ko±czy siΩ albo wyjΩciem p│yty g│≤wnej, czyli kompletnym rozebraniem komputera, albo wykrΩceniem zasilacza.
Poza tym zamkniΩte w tej skrzyni elementy wydaj▒ d╝wiΩk bardziej podobny do pracy miksera ni┐ urz▒dzenia cyfrowego.

Panaceum nie tylko na ha│as

Rozbudowa komputera, a najczΩ╢ciej zamiana procesora, poci▒ga za sob▒ wymianΩ p│yty g│≤wnej. Je┐eli musimy j▒ wymieniµ, powinni╢my zainwestowaµ w p│ytΩ ATX. Takie posuniΩcie wymaga wymiany dotychczasowej obudowy na model zgodny ze standardem p│yt. Uwaga, p│yty Baby AT nie bΩd▒ wsp≤│pracowa│y z obudowami ATX i odwrotnie.

Na p│ycie ATX zamontowane zosta│y wszystkie z│▒cza, w ten spos≤b wnΩtrze komputera zosta│o pozbawione pl▒taniny kabli, a poza tym takie rozwi▒zanie zredukowa│o promieniowanie zak│≤caj▒ce pracΩ komputera, kt≤re wydziela│y dzia│aj▒ce jak antena kable. Znik│y wiΩc znane ze standardu Baby AT "╢ledzie" z zamontowanymi z│▒czami COM, LPT i PS/2. Mimo ┐e produkty ATX bardziej poddaj▒ siΩ standaryzacji ni┐ AT, to i tutaj mo┐emy stan▒µ przed problemem. Zamontowane na p│ycie z│▒cza, bΩd▒ce dobrodziejstwem standardu ATX, wymagaj▒ bowiem odpowiedniej p│ytki maskuj▒cej (jej wielko╢µ jest sta│a) - rys. 1 - kt≤ra bΩdzie dostosowana zar≤wno do obudowy, jak i p│yty g│≤wnej. Problem polega bowiem na tym, jakie z│▒cza zamontowano na p│ycie (rys. 2).

Naj│atwiej unikn▒µ tego problemu kupuj▒c obudowΩ i p│ytΩ w jednym miejscu lub podczas wyboru obudowy precyzyjnie okre╢laj▒c, jakie z│▒cza znajduj▒ siΩ na zakupionej p│ycie.

Nieco ch│odniej

Rys. 2. NajczΩ╢ciej spotykane rozmieszczenia z│▒cz na p│ycie ATX

Rys. 3. Rozmieszczenie na p│ycie ATX pozosta│ych z│▒cz

Uk│ad z│▒cz na p│ycie g│≤wnej i zasilacza w obudowie ATX pozwala na wykorzystanie przep│ywu powietrza wytwarzanego przez wentylator zasilacza do ch│odzenia procesora. W momencie wprowadzenia standardu by│o to na tyle skuteczne, ┐e procesor m≤g│ byµ pozbawiony wiatraka. Niestety najnowsze procesory, z racji szybko╢ci, z jakimi pracuj▒, musz▒ mieµ zainstalowany sw≤j wiatrak. Zreszt▒ jest on konieczny w przypadku, gdy zamierzamy nieco "podkrΩciµ" nasz procesor.

Nie oznacza to jednak, ┐e musimy siedzieµ z za│o┐onymi rΩkoma. Specyfikacja ATX pozwala producentom p│yt na umieszczenie na p│ycie dodatkowego z│▒cza zasilania (rys. 3), kt≤re mo┐e byµ wykorzystywane do pod│▒czenia np. urz▒dze± standardu FireWire czy te┐ dodatkowego wiatraczka. Pozwala to na sterowanie jego prac▒ w zale┐no╢ci od temperatury procesora, w efekcie czego pracuje on tylko wtedy, gdy procesor za bardzo siΩ nagrzeje. Dlatego te┐ podczas zakupu p│yty przyjrzyjmy siΩ jej pod k▒tem tych w│a╢nie mo┐liwo╢ci, spytajmy r≤wnie┐ sprzedawcΩ, czy kupowany wiatrak bΩdzie m≤g│ je wykorzystaµ - niekt≤rzy producenci oferuj▒ p│yty wraz z wiatrakami (nie dotyczy to oczywi╢cie p│yt pod Pentium II).

Du┐a czy ma│a wie┐a

Rys. 4. W standardzie ATX prze│▒cz-nik, kt≤ry znajduje siΩ z przodu obudowy, uruchamia jedynie przeka╝nik w│▒czaj▒cy/wy│▒czaj▒cy komputer, co nie jest jednoznaczne z wyci▒gniΩciem wtyczki z gniazdka. Dopiero wy│▒cznik z ty│u obudowy pozwala skutecznie odci▒µ zasilanie i zabezpieczyµ komputer

Kiedy zdecydujemy siΩ ju┐ na zakup obudowy, powinni╢my przeanalizowaµ swoje wymagania co do jej wielko╢ci.
Najrozs▒dniejszy wyb≤r to obudowa midi tower. Pozwala ona bez trudu zmie╢ciµ napΩd CD/DVD, kiesze± dysku twardego i np. nagrywarkΩ. Opr≤cz tego mamy kiesze± na ma│▒ stacjΩ dyskietek i np. wewnΩtrzny napΩd ZIP czy SyQuest. Wyb≤r mniejszej obudowy jest ryzykowny, gdy┐ po pewnym czasie mo┐e okazaµ siΩ, ┐e zabrak│o nam miejsca.

Z kolei big tower to raczej propozycja do zastosowa± profesjonalnych, takich jak zaawansowane stacje graficzne, w kt≤rych opr≤cz du┐ej liczby napΩd≤w (CD-ROM, ZIP, SyQuest, kiesze± zewnΩtrzna HDD, nagrywarka) potrzebne jest miejsce na kilka dysk≤w wewnΩtrznych. Dodawanie kolejnych urz▒dze± do komputera poci▒ga za sob▒ konieczno╢µ zaopatrzenia go w odpowiedni zasilacz. Standardowo jest to zasilacz o mocy 200 W, co sprawdza siΩ w wiΩkszo╢ci przypadk≤w - im wiΩksza obudowa, tym wiΩksza jest moc zasilacza. Je┐eli jednak organizacja miejsca pracy nie pozwala nam na u┐ywanie wiΩkszej obudowy, a w komputerze wykorzystujemy wszystkie z│▒cza PCI, ISA i obsadzili╢my wszystkie kieszenie dysk≤w, to powinni╢my wymieniµ zasilacz na mocniejszy. W przeciwnym razie mo┐emy przeci▒┐yµ komputer i doprowadziµ do jego uszkodzenia.

Powinni╢my te┐ zwr≤ciµ uwagΩ na to, czy zasilacz w kupionej obudowie jest wyposa┐ony w wy│▒cznik sieciowy (rys. 4). W standardzie ATX prze│▒cznik, kt≤ry znajduje siΩ z przodu obudowy, uruchamia jedynie przeka╝nik w│▒czaj▒cy/wy│▒czaj▒cy komputer, co nie jest jednoznaczne z wyci▒gniΩciem wtyczki z gniazdka. Dopiero wspomniany wy│▒cznik z ty│u obudowy pozwala skutecznie odci▒µ zasilanie i zabezpieczyµ komputer np. przed uderzeniem pioruna. Innym wyj╢ciem z tej sytuacji jest wy│▒czenie listwy zasilaj▒cej, do kt≤rej jest pod│▒czony komputer. Na koniec jeszcze jedna uwaga. P│yty ATX zazwyczaj obs│uguje z│▒cze PS/2, a nie DIN, poprzez kt≤re dotychczas pod│▒czali╢my klawiaturΩ. Nie oznacza to jednak, ┐e musimy wymieniaµ star▒ klawiaturΩ na now▒, mo┐emy jedynie zaopatrzyµ siΩ w specjaln▒ przej╢ci≤wkΩ DIN-PS/2. Podobny problem dotyczy r≤wnie┐ myszki.

WiΩcej o standardzie ATX:
www.teleport.com/~atx

Zalety ATX

• Mo┐emy u┐ywaµ kart o pe│nej d│ugo╢ci we wszystkich z│▒czach rozszerze±.
• Umieszczenie procesora obok zasilacza zapewnia mu dodatkowe ch│odzenie.
• PamiΩci i procesor mo┐emy wymieniµ bez potrzeby wyjmowania kart czy zasilacza.
• Mniej kabli.
• Kr≤tsze kable │▒cz▒ce dysk z p│yt▒, dziΩki czemu mo┐liwy jest nieco wiΩkszy transfer danych ni┐ w przypadku obudowy AT.
• Mo┐liwo╢µ stosowania p│yt wyposa┐onych w funkcje zarz▒dzania energi▒.
• Du┐o szybszy start i zamykanie systemu dziΩki wsp≤│pracy Windows ze specyfikacj▒ ATX.
• W rozwi▒zaniach sieciowych standard ATX pozwala na zdalne w│▒czenie (a przez to pracΩ) komputera: funkcja Wake on LAN.
• Wiatrak ch│odz▒cy procesor (nie wszystkie modele) mo┐e informowaµ u┐ytkownika o awarii lub niebezpiecze±stwie przegrzania procesora.
• Komputer oparty na ATX jest znacznie cichszy.

Krok w przysz│o╢µ - NLX

Mimo zalet standardu ATX producenci sprzΩtu planuj▒ ju┐ przysz│o╢ciowe rozwi▒zania. Porozumienie g│≤wnych firm na rynku komputerowym (IBM, Intel, Compaq, ICL) stworzy│o nowy standard NLX.

Tutaj, podobnie jak w ATX, okre╢lono specyfikacjΩ p│yty g│≤wnej i obudowy komputera. Tym razem p│yta g│≤wna jest pozbawiona z│▒cz kart rozszerze± (poza magistral▒ AGP), za to wyposa┐ona jest w z│▒cze krawΩdziowe, do kt≤rego dopina siΩ kartΩ z gniazdami PCI i ISA. DziΩki temu w │atwy spos≤b mo┐emy wysun▒µ sam▒ tylko p│ytΩ g│≤wn▒. Ma to r≤wnie┐ znaczenie podczas wymiany p│yty - p│acimy tylko za jej czΩ╢µ, bowiem modu│ kart rozszerze± mamy ju┐ zainstalowany.

Specyfikacja standardu NLX okre╢la tak┐e spos≤b zarz▒dzania energi▒ i ch│odzenia, co w podstawowych za│o┐eniach nie r≤┐ni siΩ a┐ tak bardzo od ATX. DziΩki tym rozwi▒zaniom obudowa NLX (rysunek) mo┐e mieµ wymiary (w cm) 35╫35╫15! Ca│o╢µ przypomina niekt≤re z rozwi▒za± stosowanych w komputerach Siemensa i Compaq'a. Jednak do tej pory, mimo obecno╢ci specyfikacji od ponad roku, NLX nie przyj▒│ siΩ zbyt powszechnie.

WiΩcej o standardzie NLX:
www.teleport.com/~nlx

Interfejsy na p│ycie ATX

Podobnie jak na p│ycie Baby AT, znalaz│y siΩ na pok│adzie ATX-a dwa "ma│e" z│▒cza port≤w szeregowych (COM), port drukarki, z│▒cza stacji dyskietek i dysk≤w.

Do pod│▒czenia myszki i klawiatury s│u┐▒ z│▒cza PS/2. DziΩki wykorzystaniu tego z│▒cza dla myszki u┐ytkownik ma do dyspozycji dwa wolne porty szeregowe, np. do zewnΩtrznego modemu i kabla │▒cz▒cego peceta z palmtopem.

Nowe z│▒cza, kt≤re znalaz│y siΩ na p│ycie, to USB i IrDA. USB (wiΩcej na str. 66 w dziale Magazyn) zosta│o potraktowane w p│ytach ATX na serio, co zaowocowa│o zainstalowaniem dw≤ch gniazd tego typu - w przypadku Baby AT mo┐emy jedynie spotkaµ siΩ z przygotowanymi wyj╢ciami do gniazd, kt≤re musimy kupiµ oddzielnie. IrDA to szybki port podczerwieni, kt≤ry mo┐e byµ wykorzystany do komunikacji z drukark▒ lub palmtopem czy notebookiem.
Uwaga, ┐adna p│yta nie jest wyposa┐ona w czujnik podczerwieni, a jedynie w z│▒cze do jego pod│▒czenia.

(c) Copyright LUPUS