Standardem jest, ┐e szybko╢µ magistrali PCI wynika z podzielenia przez 2 szybko╢ci FSB, natomiast czΩstotliwo╢µ magistrali AGP jest r≤wnowa┐na czΩstotliwo╢ci FSB. Wniosek jest oczywisty: w przypadku, gdy p│yta ma ustawion▒ szynΩ FSB na "nominaln▒" warto╢µ 66 MHz, to magistrale PCI oraz AGP r≤wnie┐ pracuj▒ ze swoj▒ "standardow▒" szybko╢ci▒, wynosz▒c▒ odpowiednio 33 MHz i 66 MHz. Je┐eli jednak zwiΩkszymy czΩstotliwo╢µ FSB np. na 83 MHz, to w wyniku zwyk│ej translacji czΩstotliwo╢ci otrzymamy magistralΩ PCI dzia│aj▒c▒ z szybko╢ci▒ 41,5 MHz, a szyna AGP bΩdzie funkcjonowaµ z szybko╢ci▒ 83 MHz! Szybko╢µ, choµ imponuj▒ca, staje siΩ przyczyn▒ b│Ωdnego dzia│ania komponent≤w wpiΩtych w sloty PCI i/lub AGP (czyli np. kart graficznych).

Choµ producenci niekt≤rych kart graficznych uwzglΩdniaj▒ mo┐liwo╢µ pracy ich urz▒dzenia z magistral▒ dzia│aj▒c▒ na niestandardowych (czyt. przyspieszonych) urz▒dzeniach (przyk│adem takiej karty - co zaobserwowali╢my w naszym laboratorium - jest Matrox Millenium G200; karta wykorzystuj▒ca z│▒cze AGP potrafi│a wsp≤│pracowaµ z czΩstotliwo╢ci▒ wy┐sz▒ ni┐ 66 MHz, jednak u┐ytkownik traci│ mo┐liwo╢µ wykorzystania trybu AGP╫2), to i tak czΩsto dzia│anie takie powoduje b│Ωdne funkcjonowanie komputera. Dlatego te┐ tak wiele zale┐y od uk│adu logicznego danej p│yty.

Istotne jest, by chipset potrafi│ inteligentnie dokonywaµ przyporz▒dkowywania czΩstotliwo╢ci poszczeg≤lnym elementom systemu. Uk│adem, kt≤ry zwr≤ci│ nasz▒ uwagΩ by│ chipset VIA MVP3 umieszczony na p│ycie AOpen AX59Pro. Uk│ad ten umo┐liwia│ nie tylko ustawienie szyny FSB na zawrotn▒ szybko╢µ 112 MHz, ale te┐ bezb│Ωdnie "t│umaczy│" szybko╢µ FSB szynom PCI i AGP. Innym spektakularnym przyk│adem jest p│yta g│≤wna Asus P5A z chipsetem Aladdin 5(E), na kt≤rej osi▒gnΩli╢my szybko╢µ FSB r≤wn▒... 120 MHz!

WiΩcej interesuj▒cych szczeg≤│≤w o uk│adach logiki p│yty i ich w│a╢ciwo╢ciach w poprzednim numerze w dziale "Technologie". Tekst wzmiankowanego artyku│u publikujemy, ku wygodzie czytelnik≤w, na naszym kr▒┐ku do│▒czonym do niniejszego numeru w katalogu TEKSTY.

Szybko╢µ pamiΩci SDRAM, a magistrala FSB

Gor▒cy cie± overclockingu

Niekt≤re firmy, np. Kryotech, proponuj▒ doskona│e narzΩdzia ch│odz▒ce procesory

Czy overclocking mo┐e zaszkodziµ? Zagro┐enie le┐y w temperaturze - wy┐sza czΩstotliwo╢µ to zawsze wy┐sza temperatura. A je╢li nawet nie jest ona na tyle wy┐sza, by uniemo┐liwiµ dzia│anie procesora, niesie ze sob▒ inne zagro┐enie - dyfuzjΩ. Miliony element≤w logicznych, sk│adaj▒ce siΩ na procesor, zosta│y wytworzone w jednym krysztale krzemu przez wprowadzenie drog▒ dyfuzji w odpowiednie obszary odpowiednich domieszek - obszary te po│▒czone s▒ ze sob▒ naniesionymi na powierzchniΩ struktury aluminiowymi ╢cie┐kami, a te ostatnie przy u┐yciu z│otych drucik≤w │▒cz▒ siΩ z wyprowadzeniami zewnΩtrznymi. Ka┐dy z punkt≤w styku dwu r≤┐nych metali jest nara┐ony na to, ┐e po przekroczeniu pewnego progu temperatury zacznie wystΩpowaµ zjawisko dyfuzji jednego metalu w drugi. W przypadku dyfuzji w krzem, jest to zwi▒zane z pogorszeniem jako╢ci, a nastΩpnie u╢mierceniem dotkniΩtego w ten spos≤b elementu logicznego. W przypadku procesora czy innego z│o┐onego chipu - dosyµ, by zepsuµ ca│o╢µ.

A zatem, je╢li przyspieszamy zegar, r≤wnocze╢nie musimy poprawiµ ch│odzenie! Jak? To zale┐y, jaki mamy procesor. Je╢li jest to procesor opracowany dla gniazda Socket 7, z przypinanym "na zatrzaski" radiatorem i wentylatorem, najlepiej postaraµ siΩ o wy┐szy radiator - wentylatory s▒ mocowane przy u┐yciu wkrΩcanych pomiΩdzy ┐eberka radiatora blachowkrΩt≤w i nie bΩdzie problemu z prze│o┐eniem, a zak│adaj▒c radiator na procesor nale┐y u┐yµ smaru silikonowego do wype│nienia ewentualnej szczeliny powietrznej pomiΩdzy powierzchni▒ procesora a radiatorem. Dobrym rozwi▒zaniem jest r≤wnie┐ dok│adne przyklejenie radiatora do procesora (nie u┐ywaµ ta╢my dwustronnej!).

W przypadku procesor≤w Slot 1 (Pentium II, Celeron itp.) sytuacja jest bardziej z│o┐ona. Celeron bywa sprzedawany zar≤wno w wersji IBBP z niewielkim radiatorem i wentylatorem, jak te┐ w wersji OEM - sama p│ytka, z radiatorem pasywnym do przyklejenia. W wariancie "firmowym" ch│odzenie jest wystarczaj▒ce, w przypadku tej drugiej wersji sprawa jest prosta - na radiatorze zak│adamy wiatraczek. Wystarczy, pod warunkiem dok│adnego przyklejenia radiatora. Procesory Pentium II s▒ na tyle oporne na overclocking, ┐e lepiej nie pr≤bowaµ. A je╢li ju┐, to dotycz▒ ich te same zasady, co Celerona.

Przy zwiΩkszaniu czΩstotliwo╢ci zegara FSB warto pomy╢leµ r≤wnie┐ o ch│odzeniu chipsetu core logic - uk│ady te, wykonywane wci▒┐ w technologii 0,35 mikrometra, s▒ do╢µ wra┐liwe na podniesienie czΩstotliwo╢ci taktowania. Niewielki radiator, przyklejony do chipu "northbridge", znakomicie poprawi bezpiecze±stwo i stabilno╢µ ciepln▒ urz▒dzenia. Obecnie wielu producent≤w p│yt stosuje ju┐ takie radiatory.

RS

Sta│y mno┐nik

Mo┐liwo╢µ "podkrΩcenia" Celerona do warto╢ci odpowiadaj▒cych "elitarnym" procesorom Pentium II Deschutes, to fakt, kt≤rego Intel nie m≤g│ tolerowaµ. Sta│y mno┐nik czΩstotliwo╢ci procesora to wymy╢lone przez Intela zabezpieczenie przed overclockingiem.

Celerony maj▒ sta│y mno┐nik czΩstotliwo╢ci zegara, r≤wny odpowiednio 4, 4,5 i 5 dla 266-, 300- i 333-megahercowej wersji procesora. Trzeba przy tym pamiΩtaµ, ┐e wci▒┐ pozostaje w mocy "oficjalna" czΩstotliwo╢µ magistrali FSB dla Celerona, wynosz▒ca 66 MHz. Zachodzi obawa, ┐e blokada zmiany mno┐nika to nie wszystko - w ko±cu wprowadzenie na p│ytkΩ procesora odpowiednio dobranego uk│adu RC mo┐e sprawiµ, ┐e nawet skromne 75 MHz znajdzie siΩ poza zasiΩgiem, przynajmniej tych, kt≤rzy bΩd▒ siΩ bali ingerencji lutownic▒ czy innych tego typu "sztuczek". DziΩki takim zabiegom Pentium II 400 i 450 MHz znalaz│y siΩ poza zasiΩgiem konkurencji Celerona i hierarchia na rynku zosta│a przywr≤cona. Szkoda jednak, ┐e kosztem u┐ytkownik≤w, kt≤rzy, p│ac▒c w cenie Celerona za zaawansowan▒ technologi▒ 0,25 mikrometra i architekturΩ DIB "on chip", nie bΩd▒ mieli szans na wykorzystanie rzeczywistych mo┐liwo╢ci uk│ad≤w, za kt≤re zap│acili.

Zreszt▒ w najnowszym Celeronie "A" oraz Pentium II producent zastosowa│ mechanizm uniemo┐liwiaj▒cy prze│▒czenie szyny FSB na czΩstotliwo╢µ wiΩksz▒ ni┐ nominalne 66 MHz. Na szczΩ╢cie nie ma takiego zabezpieczenia, kt≤rego nie mo┐na by│oby obej╢µ (szczeg≤│y w ramce "Zaklejanie procesora").

RS

"Zaklejanie" procesora

Zasada dzia│ania mechanizmu wyboru czΩstotliwo╢ci FSB w zale┐no╢ci od uzywanego procesora

Mimo wszelkich zabezpiecze±, za pomoc▒ kt≤rych producenci chroni▒ swoje produkty przed operacj▒ "podkrΩcenia", odpowiednia znajomo╢µ tematu pozwala na ich obej╢cie. Na p│ytach z uk│adem logiki (chipset) BX Intela mechanizm prze│▒czaj▒cy czΩstotliwo╢µ p│yty pomiΩdzy warto╢ciami 66 MHz a 100 MHz polega na odpowiednim doj╢ciu sygna│u elektrycznego z uk│adu, na kt≤rym znajduje siΩ procesor do prze│▒cznika czΩstotliwo╢ci FSB. Wspomniane p│yty g│≤wne potrafi▒ rozpoznaµ, jaki procesor jest umieszczony w Slot 1, o ile zbudowane s▒ zgodnie ze specyfikacj▒ Intela. Ca│a sztuczka polega na tym, ┐e generator zegara na p│ycie g│≤wnej rozpoznaje informacjΩ o procesorze. Ca│a informacja jest przesy│ana za po╢rednictwem logicznego stanu styku z│▒cza procesora o numerze B21.

Z│▒cze B21 zalepione. Istotne, by ta╢ma nie zalepia│a z│▒cz s▒siednich i tych umieszczonych po drugiej stronie procesora	Procesor Intel Pentium II (Deschutes). Na zdjΩciu widoczne oporniki odpowiedzialne za pracΩ szyny FSB z szybko╢ci▒ 100 MHz
Na zdjΩciu widoczne z│▒cze B21 odpowiedzialne za mo┐liwo╢µ zmiany zegara p│yty g│≤wnej

Aby umo┐liwiµ p│ycie g│≤wnej rozpoznanie typu procesora, na p│ytkach procesor≤w z rodziny Pentium II umieszczone s▒ dwa oporniki, kt≤rych warto╢µ nadaje odpowiedni poziom logiczny sygna│owi "100 enable" steruj▒cemu generator zegara FSB. W procesorach, kt≤rych konstrukcja dopuszcza szynΩ 100-megahercow▒ (Pentium II Deschutes), oporniki te maj▒ oporno╢µ kilku kiloom≤w, w wyniku czego sygna│ "100 enable" to logiczna jedynka (stan wysoki).

Natomiast w procesorach Celeron i PII Klamath, dzia│aj▒cych standardowo na 66 MHz FSB, oporniki te maj▒ po 0 Ohm. W efekcie, w takim przypadku do prze│▒cznika zegara dociera sygna│ niski (logiczne "0"), co oznacza pracΩ FSB z czΩstotliwo╢ci▒ 66 MHz.

Zabezpieczenie to mo┐na w prosty spos≤b obej╢µ: je┐eli male±k▒ ta╢m▒ izolacyjn▒ zalepimy z│▒cze B21, uzyskamy stan wysoki sygna│u "100 enable" bez wzglΩdu na typ procesora. M≤wi▒c pro╢ciej oznacza to, ┐e na ka┐dej, zgodnej ze specyfikacj▒ Intela, p│ycie g│≤wnej opartej na uk│adzie BX, mo┐na uruchomiµ Celerona i PII Klamath na FSB pracuj▒cej z szybko╢ci▒ 100 MHz!

Mno┐niki procesor≤w

* - Dotyczy starszych serii produkcyjnych MMX.
** - Dotyczy ostatniej partii produkcyjnej serii MMX.

(c) Copyright LUPUS