Z powy┐szym ograniczeniem inaczej ani┐eli apodyktycznie dyskutowaµ siΩ nie da. Na Ziemi istnieje wiele wiar religijnych, podobnie uwik│anych w £wiatopogl╣dowe orientacje jak filozofie. Istnieje natomiast jedna tylko nauka £cis│a w rozumieniu przyrodoznawczych i w odr≤┐nieniu od nauk humanistycznych, wewn╣trz kt≤rych principium falsificatonis experimentalis przewa┐nie zastosowaµ siΩ nie daje. Dla £cis│o£ci warto dodaµ, ┐e rozmiary niewywrotnej lub coraz s│abiej wywrotnej dyscypliny przyrodoznawczej s╣ r≤┐ne.

W zale┐no£ci od punktu widzenia ewolucja Darwinowska jest albo nie jest w do£wiadczeniu wywrotna, a fortiori dotyczy to antropogenezy, lingogenezy i (powtarzam siΩ) biogenezy. Na pytanie, czy wyosobniony i umieszczony w fizycznej pr≤┐ni GENOM (jako "plecionka nukleotydowa DNA") pozwala czy nie pozwala w tym stanie izolacji wprowadziµ ze swej fizykochemicznej struktury GATUNEK »YWY, z kt≤rego zosta│a pobrana, nie znamy zupe│nie pewnej odpowiedzi: ani TAK, ani NIE.

Niepewno£µ ta MO»E zostaµ usuniΩta przez dalsze postΩpy nauki, chocia┐ o pewno£ci, ┐e bΩdzie albo tak, albo owak, m≤wiµ dzi£ trudno.

áááááááááNatomiast hermeneutyk widzi w ka┐dym s│owie potencjaln╣ niesko±czono£µ znacze±, aktualne za£ znaczenie uzyskuje s│owo w konkretnym kontek£cie. Ten kontekst likwiduje ow╣ "niesko±czono£µ ". W. Nalimow podchodzi│ nieco podobnie do rzeczy, wprowadziwszy w swej ksi╣┐ce "Probabilistyczny model jΩzyka" ( Wjerojamostnaja model jazyka", Moskwa 1974), formu│Ω Bajesa, kt≤ra okre£la najpierw prawdopodobie±stwo OCZEKIWANIA informacji (s│owa), a potem wybiera dla niego z ca│ej rozci╣g│o£ci "wieloznaczeniowego widma semantycznego" w│a£ciwe sensowe miejsce - dziΩki KONTEKSTOWI. Ten probabilistyczny punkt widzenia uwa┐am za bardzo wa┐ny, poniewa┐ nasze "urz╣dzenie do przetwarzania danych" tj. m≤zg, dzia│a podobnie. Chyba w tym miejscu nale┐y utworzyµ przerwΩ filozoficzn╣ dla ustalenia, jak ma│o i mimo to jak wiele zarazem wiemy obecnie o pracy naszego m≤zgu. Poniewa┐ aktywno£µ elektryczna i elektrochemiczna stanowi tylko jedn╣ z "fasetek" ca│o£ci m≤zgowych proces≤w, nie nale┐y s╣dziµ, ┐e model m≤zgu, z samych elektrycznych, digitalnych bramek" utworzony, bΩdzie m≤g│ siΩ r≤wnaµ z ┐ywym m≤zgiem. Nie powiadam, ┐e to niemo┐liwe, ale bardzo trudne: niebiologiczne neurony nie potrafi╣ siΩ zachowywaµ ani rozwojowo, ani czynno£ciowo tak, jak biologiczne - kt≤rych dendryty i aksony mog╣ niczym korzonki ro£lin poruszaµ siΩ w m≤zgowiu i nie dam sobie obci╣µ g│owy za pewno£µ, ┐e one NIE s╣ wsp≤│orientowane przez jakie£ powstaj╣ce w m≤zgu "lZOSEMY", tj. ┐e one nie s╣ kierowane w swych maj╣cych na celu po│╣czenia ruchach tak, ┐eby sensy powstawa│y i/albo siΩ umacnia│y. Bardzo wiele mo┐na siΩ tu nauczyµ dziΩki patologicznym objawom, jakie badaj╣ neurolog i psycholog. Okazuje siΩ bowiem, ┐e m≤zg nasz jest zbudowany "wielokom≤rkowo", wieloagregatowo, modniej - wielomodu│owo i ┐e poszczeg≤lne modu│y dysponuj╣ wzglΩdn╣ suwerenno£ci╣. DziΩki temu cz│owiek o uszkodzonym module barwno£ci tego, co widzi, poczyna widzieµ wszystko jak na czarnobia│ym filmie, aktywno£µ za£ recepcyjna wszystkiego, co postrzegamy, »EBY ZROZUMIE╞ jest gwarantowana do£wiadczeniami ZIEMSKIEGO £rodowiska. Dlatego przed pierwszym l╣dowaniem na KsiΩ┐ycu obawiano siΩ w USA, ┐e krajobraz ksiΩ┐ycowy mo┐e siΩ okazaµ "niezrozumiale nieczytelny" dla ludzkiego oka i odpowiednie eksperymenty wykazywa│y, ┐e tak mo┐e byµ w pewnych warunkach. Hermeneutyka- zw│aszcza Heideggerowska û absolutyzuje jΩzyk, jednocze£nie (s│usznie) podkre£laj╣c, ┐e to CO jΩzyk tworzy, to, CZYM on jest w swoich seansach PODTRZYMYWANY i wypowiedziowo sterowany, odbywa siΩ POZA £wiadomo£ci╣: to niewiedza o naszej lingwistycznej dynamice generuj╣cej. Z│o┐ono£µ m≤zgu jest oczywi£cie konsekwencj╣ struktury genotypowej, lecz zdumiewaj╣ce nas fakty, w jaki spos≤b olbrzymia ilo£µ charakterystycznych drobiazg≤w ludzkiego behawioro (jak np. spos≤b trzymania g│owy albo charakter pisma) m o g ╣ siΩ dziedziczyµ, skoro genowy kana│ przekazu dziedzicznego jest przecie┐ dla takiej masy odtworze± zbyt w╣ski. T│umaczymy dzi£ odwo│uj╣c siΩ do tego, ┐e wprawdzie p│≤d w okresie ,maksymalnego tempa rozwoju" wytwarza z zawi╣zk≤w 250000 neuron≤w Na minutΩ, to jednak kierowanie ich strumieniami odbywa siΩ sumarycznie, ca│o£ciowo i │╣cznie. Nie mo┐e byµ tak, ┐eby "ka┐dy neuron za r╣czkΩ by│ prowadzony, gdzie siΩ nale┐y" - to by│oby wykluczone i my jako modelarze m≤zgu nie uporamy siΩ z tym zjawiskiem ograniczeni do uk│ad≤w dowolnej wprawdzie kompleksowo£ci, ALE ZAWSZE DIGITALNYCH, martwych biologicznie.

To, co siΩ ci╣┐eniu PRZECIWSTAWIA, jest "d╣┐eniem wzwy┐", "wznios│o£ci╣" "wyniesieniem", "podƒwigniΩciem , "wzlotem", wysoko£ci╣", natomiast to, co grawitacji ulega, to "upadek", "poni┐enie", "staczanie siΩ", "runiΩcie", "uni┐ono£µ": s│owa te, wraz z bezlikiem innych, na pok│adzie statku kosmicznego przy braku ci╣┐enia trac╣ sw≤j sens, podobnie jak "w g≤rΩö, ôw d≤│" itp. Po£wiadcza to nasze lingwistyczne (i rozumieniowe)... uzale┐nienie od powstania i ┐ycia na powierzchni planety. Ci╣┐enia nie trzeba uczyµ siΩ z Newtonowskiej fizyki: odruchowo uczy siΩ jego wszechpanowania ka┐de dziecko, jak ka┐de zwierzΩ. Takie elementy w│a£nie sk│adaj╣ siΩ na ogrom "skrytej wiedzy", kt≤r╣ wch│aniamy ┐yj╣c nawet je┐eliby ┐yj╣cy NIE znalaz│szy siΩ wewn╣trz ludzkiej spo│eczno£ci, nie nauczy│ siΩ ┐adnego jΩzyka.

Ale ja, kt≤ry zabieram glos w tylu dziedzinach, w jakich czu│em siΩ niepewny, nie mogΩ nic powiedzieµ o pozaeuropejskich filozofiach, chocia┐ s│yszΩ i czytam, ┐e one potrafi╣ wnie£µ sw≤j wk│ad w dziedzinie ducha w maszynie. Jest w ka┐dym razie rzecz╣ zastanawiaj╣c╣, dlaczego cale podw≤jne, ro£linno -zwierzΩce pa±stwo ┐ycia podtrzymywane jest przez jeden jedyny kod nukleotydowy DNA - natomiast gatunek, kt≤ry jako w╣ska ga│╣ƒ wychodzi z prymat≤w i zaludni│ ca│y glob, w komunikacji jΩzykowej rozpad│ siΩ lingwistycznie na tysi╣ce i tysi╣ce rozga│Ωzie±. Wynika to najpewniej z konieczno£ci sztywnego i (praktycznie m≤wi╣c) bez kontekstowego RYGORU w sferze przekaz≤w generacyjnych - w ewolucji - a zarazem z nadzwyczajnej plastyczno£ci, wci╣┐ nas zdumiewaj╣cej, funkcji m≤zgu. Wszystkie moje wyobra┐enia o to┐samo£ci dziewiΩµdziesiΩciokilka procentowej jednojajowych bliƒniak≤w rozbija przypadek dw≤ch braci: jeden z nich pozostaje zupe│nie normalny, gdy drugi zapada na schizofreniΩ, a ta JEST spowodowana patologicznymi zmianami komunikacji i informacyjnej pracy m≤zgu.

Jest i inny przypadek: ch│opiec, kt≤remu na skutek nowotworu trzeba by│o w ca│o£ci usun╣µ w wieku 6 lat lew╣ p≤│kulΩ m≤zgu, u kt≤rego funkcje nie tylko psychiczne, razem z motoryk╣ i mow╣, restytuowa│y siΩ prawie w 99%. Ten regeneracyjno-odtw≤rczy potencja│ musi zdumiewaµ tak samo, psycholog≤w, jak filozof≤w i "in┐ynier≤w dusz ludzkich".

Obecnie m≤wi siΩ (to kwestia osobna)ju┐ o biomorfach, jako wcielonych konstruktorsko w mikromaszynki instynktach, reprezentuj╣cych "pseudoowady".

Jak wiadomo, jednym z g│≤wnych hamulc≤w rozwoju owad≤w "wzwy┐" konar≤w drzewa Linneuszowego jest ich energetyczna bieda. (Wchodzi tu sprawa tchawek i kilka innych, jak pancerze chitynowe, czyli egzoszkielety). Czy bΩdzie mo┐liwe konstruowanie takich pseudoowad≤w, kt≤re potrafi│yby │╣czyµ siΩ, aby powiΩkszaµ zespo│ow╣ "rozumno£µ"?. Owady nie posz│y t╣ drog╣, gdy┐ nie by│a im potrzebna. ("Nikt siΩ nie drapie, je£li go nie swΩdzi" - powiedzia│ Einstein i wynika│oby z tego, ┐e swΩdzi nas "£wiat ca│y okrutnie"). Je┐eli tak jest, je┐eli nie zniszczymy siΩ agresj╣ i demograficznym wybuchem, "dodrapiemy siΩ" sztucznego intelektu, kt≤ry zdo│a nam zaprezentowaµ w│asny pogl╣d na £wiat, na cz│owieka - i to bΩdzie jego filozofia eksperymentalna...

Czy mo┐e powstaµ "pozaludzki rozum"? Jako tw≤r in┐ynierii genetycznej, jako tw≤r innej ewolucji, jako tw≤r konstruktywizmu? Jak mo┐na poj╣µ tΩ pozaludzko£µ? Chyba w tym, co jako informacyjny produkt takiego m≤zgu, oka┐e siΩ niepojΩte dla ca│ego zbioru m≤zg≤w ludzkich. Ale be│kot szale±ca tak samo bΩdzie niepojmowalny? A wiΩc? Sama wewn╣trzgatunkowa wariacyjno£µ jest olbrzymia. Nie ma tak dobrze, ┐eby ka┐dy cz│owiek doszkolony w pe│ni rozumia│ Heideggera czy Plotyna! Je┐eli filozofowie s╣ wyselekcjonowan╣ dla "rozumienia filozofii" grup╣ m≤zg≤w, to nie wszyscy ludzie s╣ r≤wni sobie mtelektem, ale czy filozofowie "id╣" na czele? Powa┐nie w to w╣tpiΩ, poniewa┐ i w filozofii (jak w ka┐dej nauce) mo┐na oszukiwaµ. Rozw≤j AI nie musi byµ ekwifinalny z rozwojem biologicznego OUN. Mo┐liwo£ci stanowi╣ ocean, a my nie mamy porz╣dnego kompasu ani mapy.