ááááááááááPortugalski pisarz Jose Saramago zosta│ tegorocznym laureatem literackiej Nagrody Nobla -og│osi│a w Sztokholmie Kr≤lewska Szwedzka Akademia
ááááááááááPortugalski
pisarz Jose Saramago zosta│ tegorocznym laureatem
literackiej Nagrody Nobla - og│osi│a w Sztokholmie
Kr≤lewska Szwedzka Akademia.
W uzasadnieniu Akademia stwierdzi│a ┐e przyzna│a
nagrodΩ Saramago za dzie│o, kt≤re
"przypowie╢ciami, podtrzymywanymi przez
wyobra╝niΩ, wsp≤│czucie i ironiΩ, stale umo┐liwia
nam pojmowanie iluzorycznej rzeczywisto╢ci".
Saramago ma 76 lat. W niekonwencjonalnej tw≤rczo╢ci,
czΩsto inspirowanej tematami historycznymi i
religijnymi, ujmowanymi z dystansem i swobod▒, stosuje
liczne eksperymenty formalne i jΩzykowe.
Saramago, pierwszy Portugalczyk - laureat literackiej
Nagrody Nobla, dowiedzia│ siΩ o swym wyr≤┐nieniu, gdy
w│a╢nie mia│ opu╢ciµ Frankfurt nad Menem, gdzie
uczestniczy│ w miΩdzynarodowych targach ksi▒┐ki.
Saramago urodzi│ siΩ 16 listopada 1922 r.w mie╢cie
Azinhaga ko│o Lizbony Pochodzi│ z ubogiej rodziny
robotnika rolnego. Nigdy nie uko±czy│ uniwersytetu,
zdobywa│ wykszta│cenie pracuj▒c jednocze╢nie jako
robotnik w przemy╢le metalowym.
ááááááááááJego
pierwsza powie╢µ "Ziemia grzechu"
opublikowana w 1947 r., opowiada│a o ch│opach,
pogr▒┐onych w kryzysie moralnym. DziΩki niej opu╢ci│
warsztat spawalniczy i zatrudni│ siΩ w magazynie
literackim.
Jednak┐e przez nastΩpne 18 lat Saramago, w≤wczas
przekonany komunista, opublikowa│ tylko kilka relacji z
podr≤┐y i tomik≤w poezji, pracuj▒c jako dziennikarz.
Do fikcji literackiej powr≤ci│ po obaleniu
portugalskiej dyktatury w 1974 r.
Uznanie za granic▒ zdoby│ wydan▒ w 1982 r. powie╢ci▒
"Baltazar i Blimunda". Jej akcja rozgrywa siΩ
w okresie inkwizycji i dotyczy walki miΩdzy jednostkami
i instytucjonaln▒ religi▒.
ááááááááááW powie╢ci "Rok ╢mierci
Ricardo Reisa" z 1984 r. Saramago krytykuje
bierno╢µ Portugalczyk≤w za dyktatury Salazara,
przywo│uj▒c z za╢wiat≤w skromnego poetΩ Fernando
PessoΩ, by hula│ i blu╝ni│.
ááááááááááW powie╢ci "Kamienna
tratwa" z 1986 r. P≤│wysep Iberyjski odrywa siΩ
od reszty Europy i dryfuje po p≤│nocnym Atlantyku -
najwyra╝niej po to, by odzyskaµ sw▒ to┐samo╢µ,
zagubion▒ pod wp│ywem og≤lnoeuropejskiej
standaryzacji.
ááááááááááW "Historii oblΩ┐enia
Lizbony" z 1989 r. lizbo±ski korektor w formie
psoty dok│ada wyraz "nie" do tekstu o zdobyciu
portugalskiej stolicy przez Maur≤w w XII wieku, jednym
ruchem pi≤ra fikcyjnie zmieniaj▒c bieg europejskiej
historii. Takie historyczne i literackie psoty s▒
specjalno╢ci▒ Saramago.
ááááááááááKilka lat temu ≤wczesny portugalski
podsekretarz stanu Sousa Lara wycofa│ nazwisko Saramago
spo╢r≤d nominowanych do Europejskiej Nagrody
Literackiej. Uzasadnia│ to tym, ┐e wydana w 1991 r.
powie╢µ "Ewangelia wed│ug Jezusa Chrystusa"
obra┐aµ mia│a przekonania religijne Portugalczyk≤w i
podzieli│a kraj W tym kontrowersyjnym dziele ateista
Saramago przedstawi│ Chrystusa, kt≤ry, ulegaj▒c
ludzkim namiΩtno╢ciom, wsp≤│┐yje z Mari▒ Magdalen▒
i usi│uje unikn▒µ ukrzy┐owania. "Nie
przyszed│em, by przynosiµ pok≤j, ale miecz" -
powiedzia│ w≤wczas Saramago, kt≤ry wycofa│ siΩ do
swego domu na Wyspach Kanaryjskich.
(PAP)
ááááááááááPrtugalski pisarz Jose Saramago o╢wiadczy│, ┐e uzyskanie przez niego literackiej nagrody Nobla jest wielkim triumfem jΩzyka portugalskiego. "Jestem osobi╢cie bardzo szczΩ╢liwy z tego powodu" - powiedzia│ na miΩdzynarodowych targach ksi▒┐ki we Frankfurcie nad Menem.
áááááááááá"S▒dzΩ, ┐e moi czytelnicy musz▒ powiedzieµ, jakie jest znaczenie mojej tw≤rczo╢ci, a ja chcia│bym podkre╢liµ, ┐e dziΩki temu jΩzyk portugalski dotrze do wiΩkszej liczby ludzi, wiΩkszej liczby czytelnik≤w" - doda│ pisarz, pierwszy portugalski laureat literackiej nagrody Nobla.
ááááááááááZapowiedzian▒ naprΩdce konferencjΩ prasow▒ w stoisku jego portugalskiego wydawcy na targach trzeba by│o odwo│aµ gdy┐ nie zmie╢ciliby siΩ tam wszyscy dziennikarze, kt≤rzy chcieli z nim rozmawiaµ. Saramago rozmawia│ z tymi reporterami, kt≤rzy zdo│ali siΩ do niego docisn▒µ. 76-letni pisarz us│ysza│ wiadomo╢µ o przyznaniu mu nagrody, gdy udawa│ siΩ na lotnisko we Frankfurcie po wizycie na targach. \ci▒gniΩto go stamt▒d z powrotem na targi.
(PAP)
ááááááááááLaureat literackiej Nagrody Nobla za 1998 r., Portugalczyk Jose Saramago wyrazi│ obawΩ, czy jΩzyki narodowe przetrwaj▒ wobec upowszechnienia siΩ cywilizacji informatycznej oraz masowego u┐ywania jΩzyka angielskiego. Saramago uczestniczy│ w Madrycie wraz hiszpa±skim pisarzem Jose Luisem Sampedro w dialogu zatytu│owanym: "JΩzyk, pisarz i ksi▒┐ka: 3 ofiary nadchodz▒cego tysi▒clecia?"
ááááááááááLaureat Nagrody Nobla powiedzia│: "Nie ma nic cenniejszego ni┐ stara ksi▒┐ka, kt≤ra przechowuje dla nas s│owa. Nad stronic▒ ksi▒┐ki mo┐na zap│akaµ, przed monitorem komputera, kt≤ry zawsze jest czysty, nie mo┐na".
ááááááááááSaramago "zawsze wola│ pieszczotΩ ksi▒┐kowej kartki od komputera, kt≤ry mo┐e uratowaµ przed ╢ciΩciem mn≤stwo drzew, ale r≤wnocze╢nie mo┐e naruszaµ prawa autorskie". Powiedzia│, ┐e "je╢li stracimy s│owa, byµ mo┐e utracimy r≤wnie┐ nasze uczucia".
ááááááááááSampedro
podzieli│ obawy Saramago dotycz▒ce wp│ywu informatyki
na wsp≤│czesn▒ kulturΩ. Obaj pisarze wyrazili tak┐e
niepok≤j z powodu nadmiernego, ich zdaniem, u┐ywania w
╢wiecie jΩzyka angielskiego, ze szkod▒ dla jΩzyk≤w
narodowych poszczeg≤lnych kraj≤w.
"Winy za to nie ponosi jΩzyk angielski lecz my
sami" - twierdzi Saramago. Dodaje, ┐e "coraz
│atwiej uczymy siΩ obcych jΩzyk≤w, natomiast
zaniedbujemy nasz▒ w│asn▒ mowΩ".
ááááááááááZdaniem Saramago, "dla pisarzy zawsze powinno byµ miejsce, poniewa┐ powie╢µ podtrzymuje ┐ycie i zawsze bΩd▒ mo┐liwo╢ci ponownej interpretacji ╢wiata".
(PAP)
ááááááááááLiterack▒ NagrodΩ Nobla przyznaje od 1901 r. Szwedzka Akademia. Kandydat≤w zg│aszaj▒ poprzedni laureaci, cz│onkowie podobnych akademii w innych pa±stwach, profesorowie literatury i historii literatury z uczelni akademickich, przewodnicz▒cy zwi▒zk≤w pisarzy, PEN-klub≤w z ca│ego ╢wiata oraz sami cz│onkowie Szwedzkiej Akademii.
ááááááááááKandydatury mo┐na zg│aszaµ do ko±ca stycznia. Jest ich zazwyczaj ok. 500, a po pierwszej selekcji zostaje 150-20 nazwisk. W marcu lista zawΩ┐a siΩ do 0-20 nazwisk, aby przed wakacjami obj▒µ maksymalnie 5-8. Laureat jest wybierany we wrze╢niu, a jego nazwisko og│asza siΩ w pa╝dzierniku, zawsze w czwartek.
ááááááááááW historii nagrody tylko raz przyznano j▒ po╢miertnie - w 1931 r. uhonorowano ni▒ Erika Axela Karfeldta, nauczyciela i cz│onka Szwedzkiej Akademii.W latach 1914, 1918, 1935 i 1940-43 nagrody nie przyznano.
ááááááááááCzterokrotnie
literack▒ NagrodΩ Nobla przyznano podw≤jnie.
Otrzymali j▒ ex eaquo w 1904 r. hiszpa±ski
dramatopisarz Jose Echegaray i francuski
poeta Frederic Mistral, autor s│ownika
wsp≤│czesnego jΩzyka prowansalskiego.
ááááááááááW 1917 r. dwoma noblistami zostali Du±czycy: Erik Pontoppidan i Karl Gjellerup.
ááááááááááKolejny raz dwoma laureatami byli w 1966 r. szwedzka poetka Nelly Sachs i prozaik z Izraela, tworz▒cy w jΩzyku hebrajskim Joseph Samuel Agnon, kt≤ry m.in. pisa│ powie╢ci o polskich »ydach
ááááááááááPo raz czwarty podw≤jny Nobel zosta│ przyznany w 1974 r. Szwedom: pisarzowi Eyvindowi Johnsonowi i poecie Harry'em Martinsonowi.
ááááááááááW╢r≤d laureat≤w dominuj▒ pisarze i poeci obszaru jΩzyka angielskiego - ponad 20. UstΩpuj▒ im liczebno╢ci▒ Skandynawowie - 16 oraz tw≤rcy francuskojΩzyczni, kt≤rych by│o kilkunastu
ááááááááááKolejna grupa noblist≤w to S│owianie (11), w tym czw≤rka Polak≤w i czw≤rka Rosjan (pod naciskiem w│adz, w 1958 r. Borys Pasternak nagrody nie przyj▒│) oraz Josif Brodski, pisz▒cy zar≤wno po rosyjsku jak i angielsku, kt≤ry nagrodΩ otrzyma│ jako obywatel USA, a tak┐e Jugos│owianin ( serbski pisarz Ivo Andriµ) i Czech.
ááááááááááDalej plasuj▒ siΩ pisarze niemiecko-jΩzyczni - Niemcy plus dw≤ch obywateli Szwajcarii oraz zaliczany do literatur austriackiej Elias Canetti (razem 9). Tyle samo jest noblist≤w w│oskich co hiszpa±skich - po piΩciu. Je╢li jednak doliczyµ do tych ostatnich piΩciu laureat≤w z Ameryki úaci±skiej, to hiszpa±skojΩzycznych noblist≤w bΩdzie 10.
ááááááááááPrecyzyjne okre╢lenie liczby noblist≤w wed│ug obywatelstwa, narodowo╢ci i obszaru jΩzykowego jest nieco zwodnicze, gdy┐ np. Isaac Bashevis Singer to »yd z Polski, pisz▒cy w USA w jΩzyku jidis znany na ╢wiecie z t│umacze± na angielski, a Elias Canetti to z kolei pisarz zaliczany do literatury austriackiej, z pochodzenia »yd rumu±ski, obywatel brytyjski.
ááááááááááNiejako osobn▒ kategoriΩ stanowi▒ pisarze tworz▒cy na emigracji, s▒ w╢r≤d nich i emigranci z w│asnej woli i tw≤rcy wydaleni z rodzinnego kraju, np. wydalony z ZSRR Josif Brodski oraz Nadin Gordimer, wydalona z RPA.
ááááááááááNagrodzony Noblem w 1969 r. Samuel Beckett, urodzony w Irlandii dramatopisarz i powie╢ciopisarz, wiΩkszo╢µ ┐ycia spΩdzi│ w Pary┐u, pisz▒c zazwyczaj po francusku i t│umacz▒c swoje w│asne dzie│a na angielski.
(PAP)
Linki:
JosΘ Saramago http://www.nobel.se/laureates/literature-1998.html
JosΘ Saramago Home
Page http://www.caleida.pt/saramago/
Alfred Nobel http://www.nobelchannel.com/
Polscy Nobli╢ci http://marcin.wsi.edu.pl/noblisci/
Strona Marka Dudy (o
polskich Noblistach) http://free.polbox.pl/h/hektor1/
Saramago noblist▒
