Autor: Arlene H. Rinaldi Florida Atlantic University wrzesie± 1992

T│umaczenie: Krzysztof Snopek Wydzia│ Elektryczny Politechniki Gda±skiej grudzie± 1993

   WST╩P

   Motywacj▒ do powstania tego tekstu by│a potrzeba opracowania jednolitych wskaz≤wek dla wszystkich protoko│≤w Internetu, kt≤re pozwoli│yby u┐ytkownikom (z Uniwersytetu Floryda) wykorzystywaµ wszystkie potencjalne zasoby Internetu, zapewniaj▒c jednocze╢nie pe│n▒ ich (u┐ytkownik≤w) odpowiedzialno╢µ za spos≤b dostΩpu i transmisji informacji poprzez sieµ Internet. Zak│adamy, ┐e czytaj▒cy jest w pewnym stopniu zaznajomiony z terminologi▒ i protoko│ami, do kt≤rych odwo│ujemy siΩ w tym opracowaniu. Zezwala siΩ na powielanie i rozpowszechnianie tego dokumentu, pod warunkiem ze tekst pozostanie nienaruszony. W sprawach uzupe│nie±, komentarzy, sugestii itp. prosimy nadsy│aµ pocztΩ (e-mail) na adres: rinaldi@acc.fau.edu

   WPROWADZENIE

   Spraw▒ o podstawowym znaczeniu dla ka┐dego u┐ytkownika sieci jest, aby zdawa│ on sobie sprawΩ ze swej odpowiedzialno╢ci za dostΩp do rozleg│ych zasob≤w Internetu: us│ug, komputer≤w, system≤w i ludzi. U┐ytkownik ponosi ostateczn▒ odpowiedzialno╢µ za swoje dzia│ania przy dostΩpie do us│ug sieciowych. Internet nie jest pojedyncz▒ sieci▒; jest to raczej zbi≤r tysiΩcy pojedynczych sieci, kt≤rym umo┐liwiono wymianΩ informacji pomiΩdzy sob▒. Informacja wysy│ana do Internetu mo┐e w rzeczywisto╢ci wΩdrowaµ poprzez wiele r≤┐nych sieci zanim dotrze do miejsca przeznaczenia. Dlatego u┐ytkownicy pracuj▒cy w Internecie musz▒ byµ ╢wiadomi obci▒┐enia, jakie wnosz▒ do innych wsp≤│pracuj▒cych sieci. Jako u┐ytkownik sieci lokalnej otrzymujesz zezwolenie na dostΩp do innych sieci (i/lub system≤w komputerowych w nich pracuj▒cych). Ka┐da sieµ i system maj▒ w│asny zestaw regu│, zwyczaj≤w i procedur. Dzia│ania, kt≤re s▒ rutynowo dozwolone w jednej sieci/systemie, mog▒ byµ kontrolowane lub nawet zabronione w innej. U┐ytkownik jest odpowiedzialny za przestrzeganie tych lokalnych regu│. PamiΩtaj: fakt, ze u┐ytkownik "mo┐e" wykonaµ jakieµ konkretne dzia│anie nie oznacza jeszcze, ze "powinien" je wykonaµ. U┐ywanie sieci jest PRZYWILEJEM, a nie UPRAWNIENIEM; przywilejem, kt≤ry mo┐e byµ w ka┐dej chwili czasowo odebrany za jego nadu┐ywanie. Przyk│adami takiego nadu┐ywania mog▒ byµ: umieszczanie w systemie nielegalnych informacji, u┐ywanie obel┐ywego lub budz▒cego inne zastrze┐enia jΩzyka w przesy│anych wiadomo╢ciach (zar≤wno publicznych jak i prywatnych), nadawanie wiadomo╢ci, kt≤re mog▒ spowodowaµ utratΩ wynik≤w pracy u odbiorc≤w, wysy│anie tzw. "list≤w │a±cuszkowych", "broadcast'≤w", oraz wszelkie inne dzia│ania, kt≤re mog▒ spowodowaµ "przepe│nienie" sieci lub w inny spos≤b zak│≤caµ pracΩ innych u┐ytkownikow. W szczeg≤lnych wypadkach mo┐e nast▒piµ odebranie przywileju pracy w sieci NA STAúE, bed▒ce wynikiem akcji dyscyplinarnych, podejmowanych przez specjaln▒ komisjΩ, powo│an▒ do badania przypadk≤w nadu┐yµ w sieci.

   ODPOWIEDZIALNOª╞ U»YTKOWNIKA

   U┐ytkownik odpowiada za zawarto╢µ i utrzymywanie w porz▒dku swojej elektronicznej skrzynki pocztowej: Kontroluj pocztΩ codziennie i utrzymuj siΩ w wyznaczonym Ci limicie miejsca na dysku. Usuwaj niezw│ocznie niepotrzebne przesy│ki, poniewa┐ zajmuj▒ one miejsce na dysku. Utrzymuj w swojej skrzynce tylko naprawdΩ niezbΩdne przesy│ki. Przesy│ki mo┐na kopiowaµ do zbioru, a nastΩpnie na dysk lokalny Twojego komputera lub dyskietkΩ, do p≤╝niejszego wykorzystania. Nigdy nie zak│adaj, ┐e Twoja poczta mo┐e byµ odczytana tylko przez Ciebie; inni mog▒ byµ te┐ w stanie odczytaµ Twoj▒ przesy│kΩ. Nigdy nie wysy│aj i nie przechowuj niczego, czego nie chcia│by╢ zobaczyµ np. w dzienniku wieczornym. U┐ytkownik jest te┐ odpowiedzialny za zawarto╢µ i utrzymywanie w porz▒dku swojego katalogu (home directory) na dysku serwera. Utrzymuj zawarto╢µ katalogu na poziomie niezbΩdnego minimum. Pliki powinny byµ kopiowane na dysk lokalny Twojego komputera lub na dyskietki. Rutynowo i czΩsto kontroluj, czy Tw≤j komputer/dyskietki nie zosta│ zawirusowany, szczeg≤lnie po transmisji plik≤w z innych system≤w, aby zapobiec rozprzestrzenianiu siΩ wirus≤w. Twoje pliki mog▒ byµ dostΩpne dla os≤b posiadaj▒cych wy┐sze uprawnienia systemowe, tak wiΩc nie przechowuj niczego prywatnego w Twoim katalogu.

   TELNET

   Wiele us│ug dostΩpnych poprzez TELNET posiada pliki z dokumentacj▒, dostΩpne on-line lub przez FTP. ªci▒gnij te pliki i zapoznaj siΩ z nimi, zamiast blokowaµ │▒cza podczas d│ugotrwa│ych pr≤b "nauczenia siΩ" nowego systemu. PamiΩtaj o innych u┐ytkownikach, kt≤rzy chc▒ korzystaµ z danej us│ugi; jej operator mo┐e Ci w ostateczno╢ci zabroniµ do niej dostΩpu. B▒d╝ przy│▒czony do innego systemu tylko na czas niezbΩdny dla uzyskania ┐▒danej informacji, a potem od│▒cz siΩ bez zw│oki.   Uzyskane informacje powiniene╢ skopiowaµ na sw≤j lokalny komputer lub na dyskietki (nie przetrzymuj ich na serwerze).  ANONYMOUS FTP (protok≤│ przesy│ania plik≤w) U┐ytkownicy powinni podawaµ jako PASSWORD sw≤j adres poczty elektronicznej (e-mail); operator serwera FTP mo┐e w≤wczas w razie potrzeby ╢ledziµ poziom u┐ytkowania FTP. Je┐eli Tw≤j adres e-mail powoduje b│Ωdy, podaj GUEST w odpowiedzi na nastΩpny "password prompt". Staraj siΩ wykonywaµ transmisje du┐ych plik≤w (ponad 1 Mb) po godzinach pracy, a w przypadku odleg│ych serwer≤w - w p≤╝nych godzinach wieczornych. Stosuj siΩ do ogranicze± czasowych wymaganych przez serwery FTP. My╢l w kategoriach czasu lokalnego na serwerze, z kt≤rym siΩ po│▒czy│e╢, a nie Twojego czasu lokalnego. Kopiuj uzyskane pliki na Tw≤j komputer lokalny lub dyskietki, aby utrzymaµ siΩ w  wyznaczonym limicie Twojego katalogu na serwerze. Je╢li korzystasz z us│ug ARCHIE, r≤b to w miarΩ mo┐liwo╢ci za pomoc▒ poczty elektronicznej, a nie on-line. Kopiuj▒c programy u┐ytkownik jest odpowiedzialny za sprawdzenie i przestrzeganie warunk≤w licencji i praw "copyright". Je┐eli program jest Ci przydatny w u┐ytkowaniu, op│aµ (je┐eli jest wymagana) autorowi op│atΩ rejestracyjn▒. Je┐eli masz jakie╢ w▒tpliwo╢ci, nie kopiuj programu; by│o wiele przypadk≤w gdy oprogramowanie chronione przez "copyright" znalaz│o siΩ w archiwach FTP. Dodatkowych informacji (support) co do skopiowanych programow ┐▒daj od autora danej aplikacji. Usuwaj niepotrzebne programy z Twojego systemu.

   KOMUNIKACJA ELEKTRONICZNA
   (e-mail, grupy LISTSERV, Usenet, Mailing lists)

   Nadawaj przesy│ki kr≤tkie i na temat. W jednej przesy│ce koncentruj siΩ na jednym temacie. B▒d╝ profesjonalny i ostro┐ny w tym, co m≤wisz o innych. (Przesy│ki e-mail │atwo jest rozpowszechniaµ!). Cytuj zawsze ╝r≤d│a, referencje itp. Pisz kr≤tkimi liniami, unikaj znak≤w steruj▒cych. Przestrzegaj "drogi s│u┐bowej" w korespondencji z administratorami sieci/us│ug. Np. nie przesy│aj za┐ale± na dzia│anie poczty bezpo╢rednio na "top" tylko dlatego ┐e potrafisz to zrobiµ poprzez e-mail. Nie u┐ywaj sieci akademickich do cel≤w handlowych i prywatnych. W stopce przesy│ki pocztowej za│▒czaj swoje dane (signature). Powinny one zawieraµ: imiΩ, nazwisko, stanowisko, kom≤rkΩ organizacyjn▒, adres e-mail i byµ nie d│u┐sze ni┐ 4 linie. Dodatkowo mo┐na podaµ adres pocztowy i numer telefonu. Pisz du┐ymi literami tylko, aby podkre╢liµ wa┐ny punkt lub wyr≤┐niµ tytu│/nag│≤wek. S│owa mo┐na te┐ wyr≤┐niµ ujmuj▒c je w *gwiazdki*. B▒d╝ staranny i ostro┐ny przekazuj▒c (forwarding) pocztΩ na adresy grupowe i listy dystrybucyjne. Zaleca siΩ podaµ ╝r≤d│o dokumentu oraz instrukcjΩ, jak otrzymaµ kopiΩ. Za szczeg≤lnie niegrzeczne uwa┐a siΩ rozpowszechnianie prywatnej poczty przez "mailing lists" lub Usenet bez zezwolenia autora. B▒d╝ ostro┐ny pisz▒c z humorem lub sarkazmem. Bez osobistego kontaktu Tw≤j ┐art mo┐e byµ odebrany jako z│o╢liwa krytyka. Przestrzegaj warunk≤w licencji i copyrightu. Cytuj▒c inne osoby, wytnij wszystko, co nie dotyczy bezpo╢rednio problemu. Za│▒czenie ca│ego artyku│u na pewno znudzi czytaj▒cych. U┐ywaj w miarΩ mo┐liwo╢ci skr≤t≤w.

   LISTSERV, GRUPY DYSKUSYJNE

   Na niekt≤rych listach panuje ma│y ruch, inne mog▒ wype│niµ Twoj▒ skrzynkΩ kilkuset przesy│kami na dzie±. Liczne przesy│ki nadchodz▒ce z r≤┐nych listserwer≤w, listy adresowane do wielu u┐ytkownik≤w wymagaj▒ znacznego nak│adu czasu na przetwarzanie i okupuj▒ cenne zasoby systemu. Subskrypcje do list dyskusyjnych nale┐y ograniczaµ do niezbΩdnego minimum, uwzglΩdniaj▒c limit miejsca na dysku i w│asne mo┐liwo╢ci czytania na bie┐▒co nadsy│anych przesy│ek. Dbaj, aby Twoje pytania i komentarze odpowiada│y tematowi danej listy. Nie wahaj siΩ prowokowac innych do dyskusji. PamiΩtaj, ┐e dyskusje te s▒ "publiczne" i s│u┐▒ konstruktywnej wymianie pogl▒d≤w. Traktuj innych uczestnik≤w tak, jak chcia│by╢ byµ sam traktowany.  Stawiaj▒c pytanie w grupie dyskusyjnej, zalecaj nadsy│anie odpowiedzi do Ciebie osobi╢cie; wy╢lij opracowan▒, zbiorcz▒ odpowied╝ do ca│ej grupy. Odpowiadaj▒c na przesy│kΩ nades│an▒ do grupy, sprawd╝ adres, aby byµ pewnym, ┐e odpowiadasz  zgodnie z intencj▒ (pojedynczej osobie lub ca│ej grupie). Zapisuj▒c siΩ do grupy, zachowaj otrzymane potwierdzenie zg│oszenia aby ew. m≤c siΩ na nie powo│aµ. Je╢li nie bΩdzie CiΩ w pracy ponad tydzie±, wypisz siΩ lub zawie╢ subskrybcjΩ we wszystkich listach/grupach, do kt≤rych nale┐ysz. Je╢li mo┐esz odpowiedzieµ na czyje╢ pytanie, odpowiedz na jego osobisty adres. Dwudziestu ludzi odpowiadaj▒cych na to samo pytanie na du┐ej li╢cie mo┐e zape│niµ szybko wiele skrzynek pocztowych... Zapisuj siΩ na listΩ podaj▒c sw≤j osobisty adres, a nie np. wsp≤lny adres biura, katedry itp. Czasami zapisuj▒cy siΩ na listΩ nie s▒ zaznajomieni z w│a╢ciw▒ "etykiet▒ sieciow▒" (netiquette) i nadsy│aj▒ zadania SUBSCRIBE lub UNSUBSCRIBE bezpo╢rednio do samej listy. B▒d╝ tolerancyjny w takich przypadkach, udziel lepiej po┐ytecznych wskaz≤wek zamiast krytykowaµ. Inni ludzie na li╢cie nie s▒ zainteresowani Twoimi zadaniami zapisania czy wypisania z listy. Wszelkie zadania administracyjne tego typu winny byµ nadsy│ane pod odpowiedni adres, nie za╢ do samej listy. Odpowiednie do tego celu s▒ adresy: dla LISTSERV GROUPS - listserv@host dla MAILING LISTS - listname-REQUEST@host, lub listname-OWNER@host Zar≤wno w przypadku Mailing lists jak i LISTSERV groups w celu zapisania/wypisania na/z listy, w tre╢ci przesy│ki umie╢µ: SUBSCRIBE nazwa_listy imiΩ nazwisko (aby zapisaµ siΩ na listΩ), lub UNSUBSCRIBE nazwa_listy (aby siΩ z niej wypisaµ).

Powy┐szy tekst to oficjalna tre╢µ NETykiety. PodajΩ tu inne adresy, pod kt≤rymi r≤wnie┐ mo┐esz przeczytaµ NETykietΩ, lecz w nieco innych wersjach ni┐ powy┐ej: