* HASLA ZWIAZANE Z EPOKA *

ELEGIA

Elegia to utw≤r poetycki wyra┐aj╣cy nastroje smutku i melancholii,wywo│ane rozstaniem z osob╣, miejscem lub przedmiotem albo ich utrat╣; elegia ma czΩsto charakter wspomnieniowo-refleksyjny; m≤wi o £mierci, mi│o£ci.

EMBLEMAT

Emblemat to utw≤r liryczny, tak┐e gatunek literacki o charakterze dydaktyczno - moralizatorskim, │╣cz╣cy alegoryczny obraz lub rysunek ze s│owem; sk│ada siΩ zwykle z trzech czΩ£ci: inskrypcji (sentencji), obrazu, subskrypcji (niewielki wiersz).

FRASZKA

Fraszka (w│. frasca = bagatela, drobnostka) to kr≤tki utw≤r poetycki bΩd╣cy odmian╣ epigramatu, najczΩ£ciej ┐artobliwy i na b│ahy temat, dotycz╣cy jakiego£ zdarzenia lub osoby, o charakterze anegdotycznym, zamkniΩty wyrazist╣ point╣ stanowi╣c╣ wyostrzenie my£li lub konkluzjΩ; nazwΩ wprowadzi│ Kochanowski, w okresie renesansu pisa│ podobne utwory M. Rej (figliki), p≤ƒniej Potocki, Morsztyn, Krasicki, Trembecki, Mickiewicz, Tuwim, Ga│czy±ski.

PIEî╤

Pie£± to gatunek liryczny, kt≤rego pochodzenie wyprowadza siΩ ze staro┐ytnych pie£ni obrzΩdowych, £piewanych przy akompaniamencie muzyki; pie£± cechuje uproszczenie budowy, prosta sk│adnia, uk│ad stroficzny, wystΩpowanie refren≤w i paralelizm≤w (powt≤rzenie jakiego£ elementu); charakter pie£ni wynika z jej zwi╣zk≤w z muzyk╣; u│atwia ukszta│towanie melodii; do tradycji pie£ni Horacego nawi╣za│ w Polsce Jan Kochanowski; obok najczΩ£ciej uprawianej pie£ni jako wiersza lirycznego, czΩsto o tematyce mi│osnej, wykszta│ci│y siΩ r≤┐ne jej odmiany, zwi╣zane z ram╣ sytuacyjn╣ - np. pie£± powitalna i po┐egnalna, pie£± pochwalna, pie£± biesiadna (Kochanowski "Dzbanie m≤j pisany, dzbanie polewany), pie£± poranna, pie£± wieczorna; obok pie£ni jako gatunku istniej╣ pie£ni popularne - ludowe, ┐o│nierskie, powsta±cze, legionowe.

SIELANKA

Sielanka to utw≤r poetycki, przedstawiaj╣cy ┐ycie ludu na tle natury, zawieraj╣cy elementy realistyczne, podkre£laj╣cy wdziΩk prostego, wiejskiego ┐ycia; akcja sielanki jest s│abo rozwiniΩta, przewa┐aj╣ opisy i piosenki (patrz: Szymon Szymonowic "»e±cy"); sielanka to gatunek poetycki wywodz╣cy siΩ z antycznej Grecji (idylla Teokryta III w. p.n.e.), obejmuj╣cy utwory utrzymane w pogodnym tonie, opowiadaj╣ce o ┐yciu pasterzy lub wie£niak≤w. W staro┐ytnym Rzymie rozwin╣│ ten gatunek Wergiliusz.

TREN

Tren (threnos = lament, pie£± ┐a│obna, op│akiwanie) jest to utw≤r poetycki o tonie elegijnym i charakterze ┐a│obnym, po£wiΩcony wspomnieniu osoby zmar│ej, rozpamiΩtywaniu jej zalet i uczynk≤w. Gatunek ten ukszta│towany ju┐ w antyku (m.in. Pindar, Owidiusz) wprowadzi│ do poezji polskiej Jan Kochanowski, tworz╣c zarazem cykl trenologiczny. W£r≤d kontynuator≤w Kochanowskiego by│ Klonowic, Kniaƒin. Nawi╣zywali do niego S│owacki ("W Szwajcarii"), Broniewski ("Anka").