HASúA ZWIÑZANE Z EPOKÑ

AKCJA

Akcja to ci╣g zdarze± daj╣cy siΩ wyodrΩbniµ w fabule dzie│a literackiego(dramatu, opowiadania, powie£ci, poematu epickiego), pozostaj╣cych ze sob╣ w zwi╣zku przyczynowo - skutkowym i stanowiacych rezultat celowego postΩpowania postaci literackich. Akcji przeciwstawia siΩ kontrakcjΩ -r≤wnoleg│y, lecz zmierzaj╣cy w odwrotnym kierunku ci╣g zdarze±; zesp≤│ wysi│k≤w podjΩtych przez ob≤z przeciwny dla op≤ƒnienia lub uniemo┐liwienia osi╣gniΩcia celu. Zderzenie akcji i kontrakcji stanowi╣ podstawΩ konfliktu, a najwy┐sze ich nasilenie to punkt kulminacyjny.

FABUúA

Fabu│a to uk│ad zdarze± przedstawionych w utworze. Fabu│a obejmuje zdarzenia po│╣czone ze sob╣ w jednym lub w wielu w╣tkach, z kt≤rych ka┐dy skupiony jest na og≤│ wok≤│ dzia│a± dw≤ch lub wiecej postaci, zespolony wiΩzi╣ przyczynowo - skutkow╣, nastΩpstwem w czasie albo d╣┐eniem do okre£lonego celu. Fabu│a wielow╣tkowa sk│ada siΩ zazwyczaj z w╣tku g│≤wnego i w╣tk≤w pobocznych, choµ mo┐e wyst╣piµ ich r≤wnorzΩdno£µ. W sk│ad fabu│y wchodz╣ r≤wnie┐ epizody, a wiΩc wydarzenia luƒno tylko zwi╣zane z g│≤wnym ci╣giem zdarze±, choµ niekiedy ca│a fabu│a mo┐e mieµ charakter epizodyczny i byµ utworzona z samodzielnych w du┐ym stopniu zdarze±. Fabu│a przedstawiona jest w utworze zgodnie z porz╣dkiem narracji, nie zawsze wiΩc z zgodnie porz╣dkiem obiektywnym zdarze± (zarΩczyny poprzedzaj╣ wesele, a £mierµ pogrzeb).

INWERSJA

Inwersja to struktura sk│adniowa polegaj╣ca na przestawieniu naturalnego szyku wyraz≤w w zdaniu lub cz│on≤w sk│adniowych. Polega ona r≤wnie┐ na takim ukszta│towaniu fabu│y, ┐e zostaje naruszona chronologia wydarze±; podane jest najpierw wydarzenie p≤ƒniejsze, mieszaj╣ siΩ wydarzenia z r≤znych okres≤w ┐ycia postaci (powie£ci strumienia £wiadomo£ci, np. J. Joyce "Ulisses").

MOTYW

Motyw to najmniejsza cz╣stka znaczeniowa dzie│a literackiego. Mo┐e to byµ zdarzenie, sytuacja, przedmiot lub postaµ. Ze wzglΩdu na funkcjΩ w utworze wyr≤┐nia siΩ motywy statyczne (w opisach) oraz motywy dynamiczne, dziΩki kt≤rym £wiat przedstawiony rozwija siΩ w czasie, podlega przekszta│ceniom. Ka┐dy motyw pe│ni╣c okre£lon╣ funkcjΩ w utworze, r≤wnocze£nie odwo│uje siΩ do serii podobnych motyw≤w wystΩpuj╣cych w tradycji literackiej (m. cudownego £rodka, umo┐liwiaj╣cego bohaterowi zmianΩ miejsca, zwyciΩ┐enie przeszkody; m. ruin w poezji romantycznej).

RECENZJA

Recenzja to:

1. Sprawozdawcze om≤wienie, krytyczna analiza lub ocena ksi╣┐ek, spektakli, wystaw, koncert≤w, itp.

2. Sprawozdawcze i krytyczne om≤wienie danego dzie│a.

3. Krytyczne rozpatrywanie i ocena utworu.

Funkcje recenzji:

- informacyjna - poinformowanie odbiorcy o istnieniu danego utworu;

- warto£ciuj╣ca- ocena dzie│a;

- postulatywna- konfrontacja przedmiotu rozwa┐a± z systemem idealnych warto£ci, uwzglΩdniaj╣c autora dzie│a, tytu│, datΩ powstania (re┐yser, scenografia, muzyka - TV, film).

Typy recenzji:

- informacyjna - autor, tytu│, kr≤tkie streszczenie, zarys tematyki;

- oceniaj╣ca - czΩ£µ informacyjna, czΩ£µ analityczno-krytyczna, czΩ£µ oceniaj╣co-postulatywna - studium - ocena niezwykle dog│Ωbna i wnikliwa;

- recenzja-esej - zbli┐ona pod wzglΩdem kompozycyjnym do felietonu, z tym, ┐e bardziej wyczerpuje tematykΩ z racji wiΩkszych rozmiar≤w;

- recenzja-felieton - skrajnie subiektywna ocena dzie│a, czΩsto jest ona w zasadzie pretekstem do refleksji o sztuce. Eksponowanie odczuµ i wra┐e± autora - znaczne ograniczenie czΩ£ci informacyjnej i czΩ£ci analityczno-krytycznej (recenzja-list).

TOTALITARYZM

Totalitaryzm to system rz╣dzenia opieraj╣cy siΩ na ingerencji pa±stwa we wszystkie dziedziny ┐ycia spo│ecznego, kulturalnego i politycznego, sprawowaniu nad nimi £cis│ej kontroli odg≤rnej przy jednoczesnym ca│kowitym zniesieniu kontroli spo│ecznej; wyra┐a siΩ w prze£ladowaniu element≤w postepowych, w ograniczeniu wiΩkszo£ci praw obywatelskich i militaryzacji ┐ycia spo│ecznego.