PODSTAWOWE CECHY KULTURY RENESANSU
Epoka ta narodzi│a siΩ we W│oszech w XIV wieku. Bogate mieszcza±stwo przejmowa│o w│adzΩ w republikach w│oskich. Wielkie rody skupia│y w swoich pa│acach uczonych, artyst≤w i poet≤w. O£rodkiem zainteresowania siΩ uczonych i tw≤rc≤w sta│ siΩ cz│owiek i jego doczesne sprawy. Chciano zjednoczyµ kraj i przywr≤ciµ Italii rolΩ dawnego imperium Rzymskiego. Ponownie odkryto piΩkno staro┐ytnej sztuki. Na rozw≤j renesansu, jako epoki w dziejach kultury europejskiej, z│o┐y│o siΩ wiele czynnik≤w historycznych. Do g│≤wnych nale┐y kryzys papiestwa i rozw≤j reformacji, rozbicie jedno£ci cesarsko-papieskiej Europy oraz powstawanie, po okresie rozbicia feudalnego, zjednoczonych pa±stw (m.in. Hiszpania, Francja, Szwajcaria, Polska).
NazwΩ epoce da│ p≤ƒniejszy w│oski malarz, architekt i pisarz, Giorgio Vasari. Nazwa ta mia│a wyra┐aµ przeciwstawienie nowej epoki czasom £redniowiecza. Termin ten oznacza powr≤t do staro┐ytno£ci, do sztuki i filozofii antycznej oraz odrodzenie cz│owieka i kultury. Z pocz╣tku u┐ywano tej nazwy w znaczeniu odrodzenia pa±stwa na wz≤r starorzymski, p≤ƒniej dotyczy│o to te┐ literatury, filozofii i idea│≤w antycznych. P≤ƒniej znaczy│o to r≤wnie┐ odnowΩ i rozw≤j ludzko£ci.
Z w│oskiego renessaince. Odrodzenie literatury antycznej,Ω ludzko£ci (renovatio hominis), przesz│o£ci ,odnowienie,
podnoszenie siΩ jej na wy┐szy poziom, odnowienie staro┐ytno£ci (renovatio antiquitais), odrodzenie przesz│o£ci, dawnej wiedzy, kultury i sztuki antyku, programowo zapocz╣tkowane w XIV w.
Nazwa polskiego renesansu. Podobnie jak z│oty wiek staro┐ytno£ci, odrodzenie polskie obfitowa│o w £wietne wydarzenia w dziedzinie kultury i sztuki (architektura, malarstwo, muzyka, literatura).
PODSTAWOWE PRÑDY UMYSúOWE I RELIGIJNE
Pr╣d £wiatopogl╣dowy rozwijaj╣cy tradycje antycznej wiedzy o cz│owieku jako o jednostce (psychika i wra┐liwo£µ). D╣┐y│ do rozwoju osobowo£ci uznaj╣c warto£µ jego rozumu. Humani£ci g│osili potrzebΩ poznania i kszta│towania indywidualnej, silnej jednostki ludzkiej. W my£l humanizmu cz│owiek jest wielce warto£ciowy, liczy siΩ jego talent, liczy siΩ ka┐de odrΩbne istnienie. Poznawano przyrodΩ, piΩkno, patriotyzm. By│ to antropocentryzm. Usytuowanie cz│owieka w centrum £wiata. Has│em humanist≤w sta│o siΩ zdanie Terencjusza: ôCz│owiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obceö
Oderwa│a ok. 1/3 Europy od ko£cio│a katolickiego. Przyczyni│a siΩ ona do rozwoju tolerancji religijnej, rozkwitu kultur, jΩzyk≤w i literatur narodowych. Sprzyja│a kszta│towaniu siΩ stosunk≤w wczesnokapitalistycznych i republika±skich teorii pochodzenia w│adzy. Za formalny jej pocz╣tek uznajΩ siΩ og│oszenie 95-u tez Marcina Lutra. Powsta│y nowe pr╣dy religijne. Reformacja by│a powodem wybuchu d│ugoletnich wojen religijnych np. wojnΩ ch│opsk╣ rozpΩtano w 1525 roku poprzez nietolerancjΩ religijn╣. W roku 1529 - protest mniejszo£ci lutera±skiej w Spirze na sejmie. Rozbi│y one wsp≤lnotΩ wyznaniow╣ Europy.
(Niemcy, Skandynawia, Francja, Czechy, WΩgry, Polska)
Tw≤rc╣ by│ Marcin Luter. Istotne jest podej£cie wyznawc≤w do Biblii. G│osili bowiem, ┐e mo┐na j╣ interpretowaµ indywidualnie, ┐e nale┐y t│umaczyµ je na jΩzyki narodowe, ┐e Ko£ci≤│ nie jest jedynym autorytetem rozumiej╣cym BibliΩ. Ko£ci≤│ na ziemi nie mo┐e dawaµ udzielenia rozgrzeszenia czyli uwolnienia ludzi od mΩk czy£µcowych czy piekielnych.
(Francja, Szwajcaria, Niderlandy)
Tw≤rc╣ by│ Jan Kalwin. Kalwini£ci g│osili teoriΩ predestynacji czyli wierzyli w przeznaczenie, w to, ┐e ka┐dy cz│owiek ma sw≤j los zapisany w gwiazdach. Przeznaczone jest mu niebo lub piek│o, a ┐ycie to realizacja ustalonego scenariusza. Propagowali idea│ pracy i gromadzenie d≤br. Posiadanie to zas│uga, a bezczynno£µ to grzech.
Nurt powsta│y w Anglii. Ruch ten powsta│ z natury politycznej i prywatnej. Henryk VIII chcia│ po£lubiµ AnnΩ Boleyn, a ko£ci≤│ katolicki zabrania│ mu (odmowa rozwodu). Dlatego kr≤l Anglii sam mianowa│ siebie zwierzchnikiem ko£cio│a anglika±skiego i po£lubi│ ukochan╣, kt≤r╣ i tak skaza│ na £ciΩcie.
Zwani te┐ jako bracia polscy. Nurt ten rozwin╣│ siΩ w Polsce i by│ nurtem radykalnym bo g│osi│ opr≤cz za│o┐e± religijnych r≤wnie┐ has│a spo│eczne. Arianie potΩpiali podda±stwo ch│op≤w, g│osili potrzebΩ wyrzeczenia siΩ maj╣tku. W po│owie XVII wieku wygnano ich
KANON ZASAD POETYCKICH (CECHY ODRODZENIA)
Znajomo£µ dzie│ sztuki renesansowej nie by│a tak powszechna jak dzie│ literatury powielanych w wielu egzemplarzach i przez to │atwo dostΩpnych, zw│aszcza wobec wzrastaj╣cej konkurencji drukarni i obni┐aj╣cych siΩ przez to cen. W RP liczba warsztat≤w drukarskich wzrasta│a od 1503 roku. Drukarnia sta│a siΩ broni╣ i narzΩdziem ideologii, postΩpu, walki na pi≤ra toczonej o istotne problemy (wiara i religia). Ograniczy│o ono obieg rΩkopi£miennej literatury.