INDYWIDUALNOîCI RENESANSU POLSKIEGO I EUROPEJSKIEGO
ôBoska komediaö
Obszerny poemat w stu pie£niach i podzielony na trzy czΩ£ci (Piek│o, Czy£ciec, Raj). Dante podr≤┐uje, a jego przewodnikiem jest Wergiliusz, potem przez raj prowadzi go Beatrycze czyli ziemska, doskona│a kobieta uosabiaj╣ca piΩkno, dobroµ, mi│o£µ, doskona│a kobieta. Mi│o£µ do niej zbli┐a Dantego do Boga. W piekle widzi przestΩpc≤w (r≤wnie┐ w│asnych wrog≤w politycznych), dusze cierpi╣ce za grzechy, najpodlejsze wystΩpki, ma│ostkowo£µ, zdradΩ, fa│szerstwo, ob│udΩ, chciwo£µ. Po przez zobrazowanie ludzkich mΩk chcia│ przestrzec przed grzeszeniem i ukazaµ konieczno£µ wyrzeczenia siΩ wojny. W czy£µcu skruszonych pokutnik≤w (s╣ tu te┐ jego przyjaciele). W raju s╣ zjawy za┐ywaj╣ce wiecznego szczΩ£cia. WΩdr≤wka ta jest o charakterze alegorycznym, ukazuje podniesienie siΩ cz│owieka z grzechu i upadku po przez poznanie swoich win oraz pokutΩ ku £wiΩto£ci. Utw≤r napisany w £redniowieczu. Pomys│ wΩdr≤wki po za£wiatach, wymowa moralizatorska utworu s╣ zgodne z programem poezji £redniowiecznej. Jednocze£nie jednak w utworze przejawia siΩ humanistyczna wiara w cz│owieka, troska o jego ludzkie potrzeby i prawo do szczΩ£cia. Renesansow╣ tendencj╣ jest te┐ to i┐ utw≤r napisany jest po w│osku, a nie po │acinie. Obecno£µ liczby 3 i wielokrotno£µ liczby 10 (3 ksiΩgi i 100 pie£ni) to symbole doskona│o£ci w £redniowieczu.
ôDekameronö
Zbi≤r stu nowel opowiadanych przez dziesiΩµ dni w grupie siedmiu dam i trzech kawaler≤w, kt≤rzy schronili siΩ na wsi uciekaj╣c z miasta przez zaraz╣. Opowiadaj╣ sobie historie znane im z autopsji. G│≤wnym tematem ich historii jest mi│o£µ cielesna, zmys│owa i namiΩtno£µ przedstawiona jako przyjemno£µ i dobro. Nowele Boccaccia ukazuj╣ ┐ycie we wszystkich jej przejawach, s╣ to humor, ironia, troska, wzruszenie. Jest te┐ erotyzm, zbrodnia, po£wiΩcenie, chciwo£µ, cnota.
FRANCISZEK PETRARKA (1304 - 1375)
ôSonety do Lauryö
Cykl ten sk│ada siΩ z oko│o 317 utwor≤w napisanych po w│osku. Prezentuje tu poezjΩ mi│osn╣ - erotyki. S╣ to jej pocz╣tki. W sonetach tych stara siΩ on opisaµ mi│o£µ, uczucie doczesne, zajmuje siΩ w│asnymi uczuciami, analizuje swoj╣ psychikΩ. Jest szczery i spontaniczny. Opisuje kobietΩ ziemsk╣ czyli idea│ doskona│o£ci i piΩkna. Zauwa┐a harmoniΩ jej cia│a i ducha. Autor dzie│ naukowych, po£wiΩconych kulturze staro┐ytnego Rzymu.
MICHAú MONTAIGNE (1533 - 1592)
ôPr≤byö
Zbi≤r luƒnych przemy£le± o ┐yciu (charakter autobiograficzny). By│ inspirowany przez staro┐ytnych filozof≤w. Dzie│o to stanowi g│≤wny dokument literatury renesansowego sceptycyzmu powi╣zanego z hedonizmem i stoicyzmem. Ma ona charakter antropocentryczny. WystΩpuje tu afirmacja niezale┐no£ci i swobodnego rozwoju jednostki. Montaigne g│osi│ tolerancjΩ religijn╣, racjonalizmu i relatywizmu etycznego oraz uznania naturalnego rozumu ludzkiego za instancjΩ rozstrzygaj╣c╣. Zajmowa│ on postawΩ laick╣.
FRANCISZEK RABELAIS (1494 - 1553)
Francuzki pisarz i humanista, a z zawodu lekarz.
ôGargantua i Pantagruelö
Fantastyczno-satyryczna epopeja. Propagowa│ on swobodny i wszechstronny rozw≤j cz│owieka zgodnie z prawami i wymogami natury. W dziele swym zawar│ obraz wsp≤│czesnego mu spo│ecze±stwa, ostro wyszydzaj╣c przestarza│e instytucje feudalne. Niezwyk│e bogactwo wyobraƒni, rubaszny humor przechodz╣cy w groteskΩ i parodiΩ, realizm i czΩsto dosadno£µ opis≤w, wielka swoboda s│owotw≤rcza stanowi╣ o walorach artystycznych dzie│a.
ERAZM Z ROTTERDAMU [Gerhard Gerhards] (1469 - 1536)
By│ to holenderski filolog, filozof, literat, teolog i pedagog. By│ te┐ czo│owym humanist╣ renesansu. PiΩtnowa│ nadu┐ycia duchownych (korupcja, handel relikwiami itp.). G│osi│ umi│owanie wolno£ci, prostoty i pokoju. Zabiega│ o pog│Ωbienie duchowej wiΩzi z Jezusem Chrystusem przez modlitwΩ i dobre uczynki. Nie przyst╣pi│ do reformacji i polemizowa│ z Marcinem Lutrem broni╣c wolno£ci woli ludzkiej i warto£ci uczynk≤w cz│owieka. Wywar│ du┐y wp│yw na umys│y swej epoki (r≤wnie┐ w Polsce). ôKorespondencja Erazma z Polakamiö, ôList do kr≤la Zygmunta Iö, ôPodrΩcznik ┐o│nierza Chrystusowegoö.
ôUtopiaö
Angielski m╣┐ stanu i pisarz polityczny. Reprezentowa│ idee spo│eczno-polityczne i filozofie. Przedstawi│ obraz pa±stwa idealnego i systemu spo│ecznego. Zosta│ oskar┐ony o zdradΩ i osadzony w wiΩzieniu gdzie pisa│ listy. Skazany na £mierµ. Wyrok wykonano.
Wybitny dramaturg angielski uchodz╣cy za tw≤rcΩ nowo┐ytnego teatru. By│ aktorem, dramaturgiem a┐ sta│ siΩ dyrektorem. Gdy siΩ wzbogaci│ stworzy│ grupΩ teatraln╣ ôThe Globeö. Odgrywa│a ona jego sztuki. Napisa│ ich oko│o 37.
ôSen Nocy Letniejö, ôWiecz≤r trzech kr≤liö, ôJak wam siΩ podobaö
ôJuliusz Cezarö, ôRyszard IIIö
ôRomeo i Juliaö, ôHamletö, ôOtelloö, ôKr≤l Learö, ôMakbetö
W komediach opisywa│ uroki ┐ycia i piΩkno przyrody. G│osi│ wiarΩ w cz│owieka i jego warto£ci w zwyciΩstwo dobra i sprawiedliwo£ci. Pod│o┐em zmiany nastroju w tragediach sta│a siΩ obserwacja rzeczywisto£ci, kt≤ra ostudzi│a wiarΩ w ludzi, tragiczne zawi│o£ci ludzkiego losu, zw╣tpienie w mo┐liwo£µ urzeczywistnienia piΩknych idea│≤w. Tak wiΩc w wielkich tragediach ukazywa│ dramatyczne ludzkie prze┐ycia:
Cechy dramaturgii Szekspira:
Hiszpa±ski pisarz, tw≤rca nowo┐ytnej powie£ci europejskiej. Autor ôDon Kichotaö. Napisa│ oko│o 20 utwor≤w dramatycznych, wystawianych przez trupy aktorskie. Wyda│ w jednym tomie 8 komedii wzorowanych na dramaturgii Lopego de Vega i tyle┐ intermedi≤w (scenki obyczajowe) stanowi╣c╣ najwarto£ciowsz╣ czΩ£µ jego dzie│.
ôDon Kichotö
Parodia £redniowiecznej powie£ci rycerskiej. Krytykuje jednocze£nie spo│ecze±stwo hiszpa±skie. Don Kichot i jego giermek Sancho Pansa to symboliczne postacie o walorach og≤lnoludzkich.
PREKURSORZY IDEI HUMANIZMU W POLSCE