TW╙RCZOî╞ PAMI╩TNIKARSKA OKRESU BAROKU
PAMI╩TNIK JAKO GATUNEK LITERACKI
PamiΩtniki w XVII wieku pisali prawie wszyscy. Nie pisali ich tylko ch│opi. Mo┐na wyr≤┐niµ trzy rodzaje pamiΩtnik≤w:
Funkcja i znaczenie w czasach baroku
opowiadania oparte na faktach historycznych
wojnach jakie Polska prowadzi│a w XVII wieku (wojny ze Szwecj╣, Moskw╣ i Turkami, wojna domowa, zwana rokoszem Lubomirskiego)
kre£l╣ realistyczny obraz ┐ycia stanu szlacheckiego w XVII wieku
zabawy, pijatyki, b≤jki, pojedynki, rokosze, uczty okoliczno£ciowe, stosunki z s╣siadami, obyczaje (np.: zarΩczyny), procesy, zajazdy, zami│owanie do przepychu, wystawno£µ i rozrzutno£µ, przesadne dbanie o w│asny honor, zewnΩtrzna dewocyjna pobo┐no£µ
daj╣ portret duchowy przeciΩtnego szlachcica tych czas≤w
jego spos≤b my£lenia, reakcje i doznania, zachowanie, brak zami│owania do wiedzy
prezentuj╣ pogl╣dy typowe dla ≤wczesnej szlachty
brak szerszych horyzont≤w my£lowych, kpiny z cudzoziemskich obyczaj≤w, brak tolerancji religijnej, negatywny stosunek do ch│op≤w i mieszczan, wywy┐szanie siΩ nad innymi narodami, konserwatyzm, zanik ducha rycerskiego, brak poczucia patriotyzmu, dbanie o w│asne interesy, zami│owanie do gospodarowanie na ziemi, wiara w zabobony, czary i cuda.
rysuj╣ barwny obraz ┐ycia ┐o│nierza
brak dawnych cn≤t rycerskich, chΩµ zrobienia kariery, zdobycia │up≤w, pycha, prywata, brak karno£ci, niepodporz╣dkowanie siΩ rozkazom, walki, utarczki, pojedynki bez przestrzegania regu│, dbanie o w│asne wygody itp.
stanowi╣ doskona│e ƒr≤d│o wiedzy o kulturze ┐ycia obyczajowego i politycznego Polski szlacheckiej
Jan Chryzostom Pasek
JΩdrzej Kitowicz
Bogus│aw Maskiewicz
»YCIORYS JANA CHRYZOSTOMA PASKA
Jan Chryzostom Pasek urodzi│ siΩ w 1636 roku. Pochodzi│ z niezamo┐nej szlachty, dzier┐awi╣cej maj╣tki w okolicach Rawy Mazowieckiej. EdukacjΩ zako±czy│ na ni┐szym kolegium jezuickim w Rawie. Jako 19-letni ch│opak wst╣pi│ do wojska. Walczy│ w Danii, po czym bra│ udzia│ w zwyciΩskich walkach z Moskw╣ pod Po│onk╣ i nad Basi╣, sk╣d prowadzi│ pos│≤w moskiewskich do Warszawy. Podczas rokoszu Lubomirskiego stan╣│ po stronie kr≤la, bra│ udzia│ w elekcji Micha│a Korybuta Wi£niowieckiego, a w 1667 roku powierzono mu dowodzeniem pospolitym ruszeniem przeciwko Turkom. W tym samym roku niespodziewanie siΩ o┐eni│ i osiad│ na roli gospodaruj╣c na do┐ywociu ┐ony i dzier┐awi╣c wsie w wojew≤dztwie krakowskim. Zmar│ w 1701 roku w swym maj╣tku w Niedzieliskach. PamiΩtnik zacz╣│ spisywaµ pod koniec ┐ycia.
PAMI╩TNIKI JANA CHRYZOSTOMA PASKA JAKO PRZEJAW SARMATYZMU
DziΩki bezpo£redniemu stosunkowi autor≤w do przedstawionych fakt≤w, dziΩki ┐ywo£ci i barwno£ci wys│awiania siΩ pamiΩtniki s╣ znakomitym ƒr≤d│em poznania ludzi i obyczajowo£ci tamtych czas≤w.
Z pamiΩtnik≤w Jana Chryzostoma Paska wy│ania siΩ wzorzec osobowy szlachcica - ziemianina wiod╣cego spokojne ┐ycie, pe│ne towarzyskich, trochΩ rubasznych biesiad, wyr≤┐niaj╣cego siΩ w£r≤d okolicznej szlachty g│≤wnie swym talentem do oswajania dzikiego ptactwa i zwierz╣t. Zupe│nie inny priorytet rysuj╣ nam jednak ksiΩgi s╣dowe. Wynika z nich, ┐e by│ to znany w okolicy awanturnik, warcho│ i pieniacz, na kt≤rym ci╣┐y│ piΩciokrotnie wyrok s╣dowy, skazuj╣cy go na banicjΩ. Przekupna i s│aba w│adza ≤wczesnej Rzeczypospolitej nigdy tego wyroku jednak nie wyegzekwowa│a.