IGNACY KRASICKI - KSIÑ»╩ POET╙W POLSKICH

WALORY TREîCI I FORMY BAJEK IGNACEGO KRASICKIEGO

Bajka to gatunek z pogranicza epiki i liryki. Jest to alegoryczna opowie£µ o zwierzΩtach, ludziach, przedmiotach, kt≤ra s│u┐y do wypowiedzenia pewnej nauki moralnej o charakterze og≤lnym i powszechnym. Ta prawda jest wyra┐ana czΩsto bezpo£rednio jako pointa na ko±cu utworu, na pocz╣tku utworu w postaci tytu│u lub jest tylko zasugerowana czytelnikowi. Prawd╣ t╣ jest mora│. Postacie wystΩpuj╣ce w bajce wyposa┐one s╣ w jednoznaczne i niezmienne cechy. Wykszta│ci│y siΩ dwa rodzaje bajek: narracyjna, stanowi╣ca jakby kr≤tk╣ opowie£µ o nieskomplikowanej budowie oraz epigramatyczna, bardzo kr≤tka, zazwyczaj czterowersowa. Najbardziej rozpowszechniona jest tzw. bajka zwierzΩca, w kt≤rej przedstawione zwierzΩta wystΩpuj╣ jako personifikacje typ≤w ludzkich. Relacje miΩdzy zwierzΩtami s╣ odpowiednikiem stosunk≤w spo│ecznych. Za tw≤rcΩ bajek uznaje siΩ Ezapa, ┐yj╣cego w VI wieku p.n.e. W Polsce bajki tworzy│ w XV wieku Wiernat z Lublina. W epoce klasycyzmu tw≤rcami bajek byli: w Rosji J Kry│ow, we Francji J. La Fontaine, w Polsce Ignacy Krasicki wzoruj╣cy siΩ na La Fontaine.
Ignacy Krasicki wyda│ dwa zbiory bajek: ôBajki i przypowie£ciö (dominuj╣ tu bajki kr≤tkie i zwiΩz│e), ôBajki noweö (ukaza│ siΩ ten zbi≤r po £mierci Krasickiego, zawiera g│≤wnie bajki narracyjne). Krasicki korzysta│ z tego gatunku gdy┐ by│ to typ formy gatunku dydaktycznego. Tre£µ tych bajek ma pouczaµ czytelnika, s│u┐yµ mu rad╣.
îwiat jaki prezentuje Krasicki w swoich bajkach przygnΩbia. Jest on tragiczny. ZwyciΩ┐aj╣ z│e instynkty. Autor opisuje codzienno£µ, rzeczywisto£µ. Ludzie s╣ ƒli i okrutni. Niszcz╣ s│abszych. Ludzie s╣ ob│udni. Charakteryzuje ich hipokryzja. Przedstawiony jest tu £wiat pesymistyczny. Bajki te nie s╣ weso│e. Pesymistycznie brzmi╣ s│owa: æszlachetno£µ, uczciwo£µ mo┐na w│o┐yµ miΩdzy bajkiÆ.
Walory formy bajek Ignacego Krasickiego:

TREî╞ BAJEK

ôWstΩp do bajekö

Jest to pierwsza bajka ze zbioru ôBajki i przypowie£ciö. Ukazany jest wymy£lony, wyidealizowany, nieistniej╣cy £wiat. Poeta przedstawia swoje pojΩcie bajki, odpowiada na pytanie: Co to jest bajka ? Mora│ m≤wi, ┐e te zaprezentowane postawy s╣ nieprawdopodobne w realnym £wiecie. Wyra┐a pesymistyczny stosunek podmiotu lirycznego, kt≤ry nie wierzy w uczciwo£µ, prawo£µ. Autor bΩdzie kontrastowa│ zachowanie ludzi jakie jest, a jakie powinno byµ. BΩdzie szydzi│ z tych, kt≤rzy postΩpuj╣ ƒle. Ludzie nie s╣ szlachetni i dzielni jacy powinni byµ. W swoich bajkach Krasicki ukazuje £wiat z jego wadami.

ôDewotkaö

Krasicki w tej bajce piΩtnuje i wy£miewa religijn╣ ob│udΩ i fa│sz moralny, kt≤ry mo┐na by zarzuciµ niejednemu cz│owiekowi. Tytu│ow╣ bohaterkΩ charakteryzuje pobo┐no£µ na pokaz, dla ludzi, bowiem taka naprawdΩ w sercu ma z│o£µ i nienawi£µ. Dewotka potrafi bowiem jednocze£nie modliµ siΩ bez lito£ci biµ swoj╣ s│u┐╣c╣ z b│ahego powodu. W ostatnim wersie Krasicki zachowuje jednoznaczne stanowisko wobec takiej postawy: æUchowaj, Panie Bo┐e od takiej pobo┐no£ciÆ.

ôGroch przy drodzeö

Mora│: zbytnia ostro┐no£µ te┐ mo┐e zaszkodziµ. Gospodarz usi│owa│ byµ przebieg│y i ostro┐ny. Za zbytni╣ zapobiegliwo£µ los siΩ zem£ci. Przebieg│o£µ nie pop│aca.

ôJagniΩ i wilkiö

Wilki zauwa┐y│y w lesie jagniΩ. Mia│y go zje£µ. JagniΩ spyta│o siΩ jednak jakim prawem wilki chc╣ to zrobiµ. Wilki odpowiedzia│y, ┐e dlatego ┐e one s╣ silne a jagniΩ s│abe i same. Mora│: ten kto jest silniejszy ma przewagΩ i jest w stanie dominowaµ.

ôSzczur i kotö

Bajka ta m≤wi o pewnym szczurze. Siedzia│ on podczas mszy pod o│tarzem i chwali│ siΩ, ┐e go kadz╣. W pewnym momencie zakrztusi│ siΩ dymem i porwa│ go kot. Mora│em jest tutaj to, ┐e tego, kt≤ry siΩ zbyt przechwala i jest zbyt pewny, mo┐e niespodziewanie spotkaµ nieszczΩ£cie.

ôPtaszki w klatceö

Bajka ta to rozmowa dw≤ch czy┐yk≤w. M│ody urodzony w klatce m≤wi, ┐e jest mu w niej dobrze. Urodzony na wolno£ci m≤wi, ┐e ƒle czuje siΩ w klatce. Mora│em jest tutaj to, ┐e je┐eli nie przebywa│o siΩ w lepszych warunkach to uwa┐a siΩ swoje za dobre. Nie nale┐y dziwiµ siΩ osobom, kt≤re przebywaj╣c w pozornie z│ych warunkach twierdz╣, ┐e jest im dobrze, gdy┐ mog│y nie widzieµ nic lepszego. Mo┐emy te┐ wnioskowaµ z tej bajki, ┐e ┐ycie na wolno£ci chocia┐ w z│ych warunkach jest lepsze ni┐ w niewoli.

ôFilozofö

Mowa tu jest o pewnym filozofie, kt≤ry nie wierzy│ w Boga. Gdy jednak znalaz│ siΩ w k│opotach uwierzy│ nie tylko w Boga ale i w upiory. Mora│: Cz│owiek w obliczu niebezpiecze±stwa jest w stanie zmieniµ swe pogl╣dy. Szukaj╣c ratunku jest w stanie uwierzyµ we wszystko.

ôKruk i lisö

Bajka ta ukazuje jak pewien lis podstΩpem zdoby│ ser. Wychwala│ on pewnego kruka, kt≤ry trzyma│ ser w pysku. Gdy chwali│ g│os ptaka ten chcia│ go zaprezentowaµ. Zacz╣│ £piewaµ i ser wypad│ mu z pyska na ziemiΩ. Mora│em jest tutaj to, ┐e nale┐y uwa┐aµ je┐eli kto£ nas zbytnio chwali, gdy┐ mo┐e to robiµ wy│╣cznie dla swojej korzy£ci.

ôMalarzeö

By│o dw≤ch malarzy. Jeden - Piotr malowa│ │adnie, by│ dobry ale biedny. Drugi - Jan malowa│ ma│o, by│ z│y ale bogaty. Jan upiΩksza│ portrety, Piotr malowa│ natomiast prawdziwe twarze. Mora│: K│amstwo mo┐e przynie£µ korzy£ci, a prawda nie zawsze. W naturze ludzkiej jest pr≤┐no£µ. Cz│owiek lubi byµ chwalony. W ludzkiej naturze jest sk│onno£µ do idealizowania siebie samego.

BOHATER POZYTYWNY DRUGIEJ POúOWY XVIII WIEKU - MIKOúAJ DOîWIAD-CZY╤SKI - WZORZEC OSOBOWY DOBY OîWIECENIA

Cechy powie£ci

W 1775 roku Ignacy Krasicki napisa│ pierwsz╣ polsk╣ powie£µ literatury nowo┐ytnej pod tytu│em: ôMiko│aja Do£wiadczy±skiego przypadkiö. By│ to utw≤r, w kt≤rym Krasicki skoncentrowa│ trzy typy powie£ci: cechy utworu satyryczno-obyczajwego (I ksiΩga), cechy powie£ci przygodowo - awanturniczego (II ksiΩga) oraz cechy powie£ci utopijnej (III ksiΩga). Utw≤r ten by│ napisany w formie pamiΩtnika. Motywem jego napisania by│o zabicie czasu w po┐yteczny spos≤b. Utw≤r ten bawi, uczy i wychowuje. By│a to autobiografia ≤wczesnego Polaka, przeciΩtnego szlachcica drugiej po│owy XVIII wieku.

Dzieje bohatera

Opisuje m│odo£µ i lata dojrzewania m│odego szlachcica Miko│aja Do£wiadczy±skiego w domu rodzic≤w. Jest w tej ksiΩdze przedstawiona charakterystyka jego rodzic≤w. Byli oni patriotami i szczerzy. Jego ojciec jest niewykszta│cony, ca│y czas przebywa na sejmikach. Jest sarmat╣. Matka jest kur╣ domow╣. Nigdzie nie wychodzi│a poza sw≤j maj╣tek. Rodzice nie dbali o edukacjΩ Miko│aja. WynajΩto pana guwernera, Kt≤ry zajmowa│ siΩ edukacj╣ i kszta│ceniem Miko│aja. Potem Do£wiadczy±ski zosta│ pos│any do szko│y, ale jej te┐ nie sko±czy│. Zn≤w pojawi│ siΩ oszust, kt≤ry mia│ kszta│ciµ Miko│aja. Sprzedawa│ on jednak Miko│ajowi jedynie sposoby oszukiwania w grze w karty. W ko±cu Miko│aj wraz z guwernerem umkn╣│ z rodzinnego domu. Gra│ w karty i straci│ wszystko co posiada│. Obraca│ siΩ w towarzystwie awanturnik≤w i oszust≤w. Ten fragment to krytyka i o£mieszenie sarmackiego sposobu kszta│cenia. Po tych wydarzeniach Miko│aj wyje┐d┐a do Pary┐a. Jest tam tak d│ugo, a┐ £cigany przez du┐╣ liczbΩ wierzycieli wyje┐d┐a stamt╣d. W Amsterdamie jako majtek zaci╣gn╣│ siΩ na statek. Statek ten rozbi│ siΩ jednak, fale Miko│aja wyrzuci│y na brzeg wyspy Nipu, utopijnego £wiata, w kt≤rym nie znano k│amstwa i z│a. MΩdrzec Xaoo uczy│ Miko│aja zasad panuj╣cych w tym pa±stwie. Po wielu perypetiach Miko│aj powr≤ci│ do ojczyzny. Osiad│ na wsi w maj╣tku odziedziczonym po rodzicach i zacz╣│ prowadziµ ┐ycie ziemianina - filozofa. Zbudowa│ nawet gospodarstwo funkcjonuj╣ce na zasadach, jakich nauczy│ siΩ na wyspie Nipu.

Funkcja powie£ci

Krasicki ukazuje w swej powie£ci wychowanie m│odzie┐y w ≤wczesnych czasach, p│ytko£µ zainteresowa± ≤wczesnej szlachty, jej ciemnotΩ, nieuctwo, samowolΩ i pieniactwo, a tak┐e pija±stwo, bezkrytyczn╣ pogo± za zagranicznymi nowinkami, okrucie±stwo wobec s│u┐by i lenistwo umys│owe. Wskazuje na konieczno£µ powrotu do natury oraz autentycznych warto£ci moralnych, zabitych przez destrukcyjny wp│yw spo│ecze±stwa, jego obyczajowo£ci i kultury. Pouczaj╣cy przyk│ad Miko│aja ma byµ ostrze┐eniem, a zarazem wskaz≤wk╣ w wyborze ┐yciowej filozofii.

SATYRY I. KRASICKIEGO - OîMIESZANIE I DRWINA Z WAD SPOúECZE╤STWA

Rodzaje satyr i dzieje gatunku

Satyra to gatunek literacki znany od staro┐ytno£ci. Jego tw≤rc╣ by│ Horacy. Jest to gatunek z pogranicza liryki i epiki. Autor satyry przedstawia sw≤j negatywny stosunek do jakiej£ osoby lub rzeczy. Mo┐na wyr≤┐niµ nastΩpuj╣ce typy satyr: portretowe, sytuacyjne (zdarzenie jest ilustracj╣ zjawiska), obyczajowe.

Spos≤b o£mieszania wad

Krasicki napisa│ 22 satyry o tematyce obyczajowej. Pisa│ je po to aby piΩtnowaµ to co z│e oraz nosicieli z│a. Zadaniem satyry jest bezlitosne ch│ostanie z│a. By│y one wymierzone przeciwko saskiemu dziedzictwu: narodowej megalomanii, ciemnocie i zacofaniu, ┐yciu ponad stan, pija±stwu, sk│onno£ci do hazardu, braku krytycyzmu, powierzchownemu przyjmowaniu obcych wzor≤w kulturowych. Krasicki kre£li│ obraz ┐ycia w XVIII wiecznej Rzeczypospolitej. Jest to doskona│a ilustracja, a jednocze£nie obna┐enie i o£mieszenie najwiΩkszych wad spo│ecze±stwa polskiego z czas≤w wsp≤│czesnych poecie.

ôDo kr≤laö

Satyra ta to typowy przyk│ad satyry portretowej. Przedstawiony jest w niej kr≤l August Poniatowski. Kr≤lowi stawiane s╣ nastΩpuj╣ce zarzuty:

Pogl╣dy te wyra┐a szlachcic sarmata. Robi to kto£ kto nie skorzysta│ na wyborze tego kr≤la. Jest to portret kr≤la postrzegany oczami szlachcica sarmaty. Pomimo, ┐e portret kr≤la sk│ada siΩ tu z zarzut≤w to jest to portret pochwalny. Kto£ kto uwa┐a zalety kr≤la jako wady jednocze£nie sam siebie o£miesza.

ôPija±stwoö

Satyra ta to pr≤ba walki z na│ogiem pija±stwa jaki rozpowszechni│ siΩ u szlachty. Krasicki ukazuje zgubne i szkodliwe skutki picia alkoholu. Jest on przyczyn╣ swad, prowadzi do warcholstwa i anarchii.

ô»ona modnaö

Jest to satyra napisana w formie dialogu miΩdzy panem Piotrem a jego przyjacielem. Pan Piotr opowiada o swoim o┐enku i ┐yciu ma│┐e±skim. Jest to typowy domator i pochodzi ze wsi. Jego ┐ona pochodzi z miasta. S╣ to zupe│nie przeciwstawne postacie. Powodem o┐enku by│a jedynie chΩµ zysku. Ju┐ po zawarciu umowy przed£lubnej dotycz╣cej maj╣tku pan Piotr zaczyna tego ┐a│owaµ. »ona po przyjeƒdzie do domu pana Piotra nie mog│a zrozumieµ wiejskiego stylu ┐ycia i tamtejszych obyczaj≤w. By│a przyzwyczajona do wyg≤d. Brakowa│o jej nawet pokoi. Do s│u┐by odnosi│a siΩ z wielk╣ pogard╣. Nie podoba│ siΩ jej te┐ ogr≤d. Chcia│ go przebudowaµ. Pan Piotr nie chc╣c s│uchaµ rozkaz≤w ┐ony odsun╣│ siΩ na bok (uciek│). »ona przebudowa│a wtedy dom. By│a bowiem zwolenniczk╣ stylu francuskiego. Podoba│ siΩ jej wszystko co pochodzi│o z tamtego kraju. ZaczΩ│y siΩ przyjΩcia. Pan Piotr straci│ znaczenie w swoim domu. Go£cie ┐ony £miali siΩ z mΩ┐a. »ona ci╣gle m≤wi o wsiach, kt≤re maj╣ pokryµ koszty jej zachcianek. Wkr≤tce obydwoje wr≤cili do miasta. S╣ w tej satyrze przedstawione dwie postacie (style): szlachcic sarmata (pan Piotr) i dworski (┐ona). »ona otacza siΩ wszystkimi rzeczami zbytku. Marnuje maj╣tek. Oba style s╣ uwa┐ane za niew│a£ciwe i naganne. W tej satyrze s╣ one skonfrontowane.

ôîwiat zepsutyö

W satyrze tej s╣ skonfrontowane postawy ojca i syn≤w. Postawa syn≤w (obecnie) charakteryzuje siΩ z│ymi cechami. Nie ma cnoty, prawdy. Za ojc≤w (kiedy£, w przesz│o£ci) by│o inaczej. Panowa│a cnota, prawda, porz╣dek. Pojawia siΩ te┐ motyw ton╣cego statku. Jest to nawi╣zanie do ôKaza± sejmowychö Piotra Skargi. Wszystko to prowadzi do zguby ojczyzny.

CIEMNOTA I ZACOFANIE DUCHOWIE╤STWA - ôMONACHOMACHIAö

Tre£µ utworu

Na £wiecie dziej╣ siΩ r≤┐ne rzeczy. ôNieraz rycerzem bywa s│uga bo┐yö. Taka wojna miΩdzy mnichami zdarzy│a siΩ pewnego razu w miasteczku, kt≤rym: ôBy│o trzy karczmy, bram cztery u│omki, Klasztor≤w dziewiΩµ i gdzieniegdzie domkiö. »ycie toczy│o siΩ tu leniwie, a┐ do pewnego dnia ôJΩdza niezgodyö pojawi│a siΩ nad miastem i spokojne do tej pory zakony zapragnΩ│y rywalizacji. Bracia dominikanie wyzwali karmelit≤w na pojedynek - uczon╣ dysputΩ. Zakonnicy do tej pory niewiele czasu spΩdzali w klasztornej bibliotece. CzΩ£ciej mo┐na ich by│o zastaµ przy posi│ku czy kuflu. Scholastyczna dysputa okaza│a siΩ ponad ich si│y. Refektarz (jadalnia klasztorna, w kt≤rej prowadzono dysputΩ) szybko przemieni│ siΩ w pole bitwy, gdzie miast rzeczowych argument≤w lata│y kufle, talerze i ciΩ┐kie ksiΩgi. B≤l by│ niezwykle zaciek│y, ale gdy miΩdzy zwa£nione strony uroczy£cie wniesiono vitrium gloriosum, s│awny puchar pe│en alkoholu, natychmiast nast╣pi│a zgoda. Krasicki, wielki moralista, wpl≤t│ miΩdzy wiersze swojego poematu tak┐e my£li dydaktyczne: ôI £miech niekiedy mo┐e byµ nauk╣, Kiedy siΩ z przywar nie z os≤b natrz╣saö, i zgodnie z zasad╣: ôPrawdziwa cnota krytyk siΩ nie boiö radzi: ôSzanujmy m╣drych , przyk│adnych, chwalebnych, îmiejmy siΩ z g│upich, choµ i przewielebnychö.

Cechy poematu heroikomicznego

Poemat heroikomiczny to stary gatunek, uprawiany ju┐ w staro┐ytno£ci, bΩd╣cy parodi╣ eposu bohaterskiego. Stosowano parodiΩ jako £rodek s│u┐╣cy do o£mieszania zjawisk, os≤b poprzez ich nieudolne na£ladowanie , odgrywanie.
Cechy poematu heroikomicznego: