TW╙RCZOî╞ OKRESU SEJMU WIELKIEGO

PUBLICYSTYKA PATRIOTYCZNA

Dzia│alno£µ i program spo│eczno-polityczny Stanis│aw Staszica.

Stanis│aw Staszic swoje pogl╣dy i program spo│eczno-polityczny zawar│ miΩdzy innymi w poni┐szych utworach.

ôUwagi nad ┐yciem Jana Zamojskiegoö

By│ to traktat polityczny wydany przed obradami Sejmu Czteroletniego. Jest on podzielony na 19 rozdzia│≤w. Ka┐dy rozdzia│ traktuje o innym problemie. Najwa┐niejsze s╣ nastΩpuj╣ce rozdzia│y:

• ôSpos≤b ratowania Polski od podzia│≤wö

Staszic przewidywa│ rozbiory. Prezentuje on swoje pogl╣dy i s╣ one zgodne z pogl╣dami Jana Zamojskiego, kt≤ry by│ w≤wczas wielkim autorytetem.

• ôEdukacjaö

Podstaw╣ nauki jest nauka moralna i religia. Cz│owiek powinien pracowaµ w swoim zawodzie. Edukacja powinna dzia│aµ jako wychowanie obywatelskie. Szkolnictwo ma wychowywaµ ludzi £wiat│ych. Propaguje on szko│y rycerskie.

• ôPrawodawstwoö

Staszic jest przeciwny prywacie i egoizmowi pos│≤w. Ustawy powinny przechodziµ wiΩkszo£ci╣ g│os≤w. Chodzi o dobro wiΩkszo£ci.

• ôW│adza wykonywaj╣caö

Opisane s╣ w tym rozdziale trzy rodzaje w│adzy: demokracja, monarchia i anarchia. Chodzi tu o wzmocnienie w│adzy kr≤lewskiej.

• ôRozdzia│ w│adza s╣downiczaö

Ka┐dy obywatel nie mo┐e byµ s╣dzony bez wyroku niezawis│ego s╣du.

• ôWolne obieranie kr≤l≤wö

Staszic sugeruje ┐eby tron by│ dziedziczny. Wolna elekcja pozwala ingerowaµ obcym krajom w sprawy polskie.

• ôPolskaö

Mowa jest o tym, ┐e ch│opi emigruj╣ z Polski, bo jest anarchia i niesprawiedliwo£µ. W Polsce nie mog╣ oni ┐yµ godnie.

ôPrzestrogi dla Polskiö

Utw≤r ten mia│ uzmys│owiµ szlachcie konieczno£µ uchwalenia konstytucji. Staszic informuje czym dla niego jest nar≤d. Dla niego nar≤d to nie tylko szlachta, ale zbiorowo£µ mieszkaj╣ca na danym terenie. Staszic zwracaj╣c siΩ do szlachty stawia jej nastΩpuj╣ce zarzuty:

• brak poszanowania prawa
• zbezczeszczenie sprawiedliwo£ci
• ucz╣ podstΩpu, zdrady, pod│o£ci
• warstwa szlachecka przekupuje, oszukuje

Za s│abo£µ narodu Staszic oskar┐a szlachtΩ. Bardzo du┐o miejsca po£wiΩca on te┐ miastom. Propaguje on rozw≤j przemys│u i handlu w miastach. Chce on, aby mieszcza±stwo by│o bogate. Inne postulaty to: konieczno£µ zniesienia Liberum Veto, wprowadzenie sta│ej armii, zmiana pa±szczyzny na czynsz, wprowadzenie powszechnej edukacji narodowej.

Hugo Ko││╣taj

W swoich pogl╣dach nie r≤┐ni│ siΩ zbytnio od Stanis│awa Staszica. R≤┐ni│o go jedynie to, ┐e mia│ bardziej radykalne pogl╣dy w sprawach przywilej≤w dla ludzi ni┐szego stanu. »╣da│ wolno£ci osobistej ch│op≤w. Ch│op mia│ mieµ wolno£µ osobist╣, ale grunt ma byµ w│asno£ci╣ pana.

ôDobra £wietnej deputacjiö
W odezwie tej Ko││╣taj m≤wi o r≤wnomiernym obci╣┐eniu prawami i obowi╣zkami wszystkich stan≤w.

Rola publicystyki

Publicy£ci poprzez swoj╣ dzia│alno£µ pisarsk╣ nawo│ywali do walki z anarchi╣ i z obro±cami przywilej≤w feudalnych. Proponowali postΩpowe reformy ustrojowe i spo│eczne, domagaj╣c siΩ wcielenia ich w ┐ycie.

ôPOWR╙T POSúAö JAKO AKTUALNA KOMEDIA POLITYCZNA

Charakterystyka bohater≤w

W tym utworze s╣ zaprezentowane dwa stronnictwa. Jedno z nich to stronnictw patriotyzmu (ob≤z reform). Zalicza siΩ do nich: Podkomorzy z ┐on╣, Walery i Teresa. Drugie to ob≤z wsteczny, konserwatywny: Starosta, Sarmacki. WytkniΩte s╣ tu ich wady.

• Ob≤z reform
• dzia│acze stronnictwa patriotycznego
• zwolennicy reform dotycz╣cych naprawy pa±stwa: zniesienia Liberum Veto, wolnej elekcji i polepszenia doli ch│opa
• rozumiej╣cy potrzebΩ reform kraju
• pragn╣cy pozyskaµ sobie jak najwiΩcej zwolennik≤w w£r≤d £redniej szlachty
• ludzie godni na£ladowania

Podkomorzy:

• przedstawiciel drobnej szlachty, urzΩdnik ziemski z wyboru, rozs╣dzaj╣cy spory graniczne, ciesz╣cy siΩ dobr╣ opini╣
• wzorowy i dobry ojciec
• o£wiecony patriota, opowiadaj╣cy siΩ za patriotycznym wychowaniem m│odzie┐y
• zwolennik reform
• wz≤r cn≤t obywatelskich
• dobry i ludzki opiekun swoich poddanych

Podkomorzyna:

• zwolenniczka reform
• narzekaj╣ca na skutki cudzoziemszczyzny i b│ahe wychowanie m│odzie┐y
• oddana bez reszty rodzinie

Walery:

• uosobienie cn≤t rodzinnych i patriotyzmu
• uczciwy, sta│y w uczuciach
• przywi╣zany do rodzic≤w
• patriota, rozumie potrzebΩ reform
• g│osi potrzebΩ zniesienia Liberum Veto, wolnej elekcji i podda±stwa ch│op≤w
• potΩpia ob≤z wsteczny

• Ob≤z wsteczny, konserwatywny
• obro±cy starych porz╣dk≤w feudalnych, broni╣cy Liberum Veto, wolnej elekcji i podda±stwa ch│op≤w
• sami siΩ o£mieszaj╣ ich g│upot╣, tym co m≤wi╣
• bezkrytyczne przyjmowanie obcej mody
• konserwatywny pogl╣d na wychowanie dzieci

Starosta Gadulski:

• nie cieszy siΩ dobr╣ opini╣
• skompromitowany we wszystkich dziedzinach ┐ycia
• reprezentuje ciemn╣, zacofan╣ szlachtΩ, konserwatysta
• nieuk
• boj╣cy siΩ nowo£ci
• obojΩtny na sprawy publiczne
• gadatliwy, chciwy, leniwy, k│≤tliwy, z│y, pijak

Staro£cina:

• zwolenniczka francuszczyzny
• sentymentalna dama
• wodz╣ca za nos swojego mΩ┐a, szanta┐uj╣c go rozwodem

Szarmancki:

• utracjusz, fircyk, cwaniak, cynik, nier≤b
• modny kawaler
• goni╣cy za uciechami ┐ycia dworskiego
• pogardzaj╣cy ni┐szymi stanami
• obojΩtny na sprawy narodu
• niegodnie postΩpuj╣cy z kobietami

ôPowr≤t pos│aö jako komedia klasycystyczna

ôPowr≤t pos│aö porusza problematykΩ polityczn╣ kraju, sprawΩ nowego ustawienia w Polsce w│adzy ustawodawczej i wykonawczej. Jest to komedia zwi╣zana £ci£le z pracami Sejmu Czteroletniego w okresie szczeg≤lnego napiΩcia politycznego i dramatycznej sytuacji narodu. Jest to echo wszystkich wa┐niejszych wydarze± rozpatrywanych w czasie Sejmu Wielkiego. Jest to najostrzejsza w literaturze polskiej satyra na sarmatyzm w ┐yciu politycznym, apeluj╣ca do sumie± ludzkich. Jest to utw≤r o charakterze okoliczno£ciowym, grany w Warszawie w czasie obrad Sejmu Czteroletniego.