ROMANTYCZNE AKCENTY W ôPIEîNI FILARET╙Wö i ôODZIE DO MúODOîCIö
W 1817r. przy Uniwersytecie w Wilnie za│o┐one zosta│o Towarzystwo Filaret≤w (organizacja tajna, m│odzie┐ ze starszych rocznik≤w). Mia│a za cel samokszta│cenie. Postulaty spo│eczne i moralne. Chcieli wypleniµ egoizm, zawi£µ, k│amstwo. Program by│ nierealny. Istotne by│o powi╣zanie przyjacielskie pomiΩdzy cz│onkami towarzystwa. Has│a: ôBΩdziemy wzorem i sami sobie chlub╣ö, ôOjczyzna, nauka, cnotaö. Mia│y one przy£wiecaµ ich dzia│alno£ci.
Po brzmieniu mo┐emy zauwa┐yµ, ┐e tw≤rc╣ jest cz│owiek m│ody.
My£li, wezwania:
Cechy romantyzmu:
Tre£µ i problematyka:
Jest to tekst wskazuj╣cy na to, ┐e jego autorem i adresatem jest cz│owiek m│ody. Podmiot liryczny wysuwa r≤┐ne has│a. Wzywa by korzystaµ z ┐ycia. Nale┐y walczyµ o wolno£µ. Jest tam wezwanie do braterstwa i wzajemnej jedno£ci. Nale┐y korzystaµ ze zdobytej wiedzy i doskonalenia siΩ poprzez ni╣. S╣ nawi╣zania do antycznej kultury. Spontaniczno£µ i ┐ywio│owo£µ w dzia│aniu, nieograniczone mo┐liwo£ci powinny charakteryzowaµ filaret≤w. Jest tam wezwanie do walki, zabawy, nauki, czerpania wzor≤w antycznych.
1820r. - napisana dla Filomat≤w. Wyra┐a│a pogl╣dy m│odego pokolenia. Oda (utw≤r pochwalny, patetyczny, wyra┐aj╣cy £wiatopogl╣d autora) upodobana przez klasyk≤w, uprawiano j╣ powszechnie.
Prezentacja dw≤ch £wiat≤w:
Wiersz ma charakter odezwy, apelu. Oda ta adresowana jest do m│odych. Scharakteryzowane dwa odmienne £wiaty. Podmiot liryczny pragnie zmian, stary £wiat przeciw nowemu. wezwanie do walki ze wszystkim co nastΩpuje.
Podmiot liryczny nawo│uje do dzia│ania:
Mowa o idei wolno£ci i swobody. Wiara w zwyciΩstwo m│odo£ci, oda pe│na optymizmu.
Jest to utw≤r z pogranicza klasycyzmu i romantyzmu.
Elementy romantyczne:
Elementy klasycystyczne:
Tre£µ i problematyka:
Powsta│a ona w 1820 roku. Zosta│a ona napisana do filomat≤w. Sta│ siΩ to utw≤r bardzo popularny. Wyra┐a│ pogl╣dy m│odego pokolenia. Jest tu prezentacja £wiata rzeczywistego zastanego i £wiata, kt≤ry ma powstaµ, kt≤ry jest dopiero w zamys│ach. Obecnie ludzie zadowalaj╣ siΩ tym co maj╣. Ukazany jest £wiat klasycyzmu. Ludzie widz╣ tylko to co da siΩ wyt│umaczyµ. Ludzie starego pokolenia s╣ egoistami. Ludzie s╣ bez serca. îwiat jest gnu£ny, krΩpuj╣cy. Panuje w nim marazm i apatia. Apoteoza m│odo£ci i pewnego braterstwa. Nowy £wiat bΩdzie o wiele lepszy. BΩdzie swoboda i wolno£µ. Nieograniczone mo┐liwo£ci dla m│odzie┐y. Nale┐y walczyµ choµ pocz╣tki bΩd╣ ciΩ┐kie. Ludzie powinni trzymaµ siΩ razem i kierowaµ siΩ uczuciami i emocjami. Zapanuje wtedy jedno£µ, wsp≤lnota i braterstwo. BΩd╣ ludzie wtedy mogli ┐yµ tak jak tego bΩd╣ pragn╣µ. Wiersz ma charakter pewnej odezwy. îwiadczy o tym czΩsto wypowiadane zdanie wykrzyknikowe. Adresatem jest m│odzie┐. Podmiot liryczny pragnie zdecydowanych zmian. Kontrastowany jest tu £wiat stary, obecny z nowym, z marzeniami. S╣ tu ┐╣dania walki z tym co ogranicza wolno£µ i swobodΩ. Aby nasta│ nowy £wiat nale┐y siΩ jednoczyµ. M│odzie┐ powinna patrzeµ dalej ni┐ stare pokolenie. Nie wolno siΩ przejmowaµ niepowodzeniami. Je┐eli nie zacznie siΩ dzia│aµ to pozostanie siΩ w starym £wiecie. Nowy £wiat ma byµ rozpoczΩty przez m│odo£µ. Oni bΩd╣ nim w│adaµ. Ci kt≤rzy walcz╣ nigdy nie zestarzej╣ siΩ duchem. Wiersz ten ma charakter rewolucyjny. Jest to nawo│ywanie do walki o wolno£µ. Oda wyra┐a optymizm wierz╣c, ┐e £wiat zostanie zmieniony. Jest to utw≤r z pogranicza romantyzmu i klasycyzmu.
Programowy charakter ballady ôRomantyczno£µö
WystΩpuje tam Karusia, starzec i gawiedƒ gminna, narrator. Dziewczyna Karusia widzi swojego zmar│ego kochanka. Nikt inny go nie widzi. Starzec m≤wi, ┐e ona majaczy. Lud jednak wierzy jej. Narrator te┐ wierzy Karusi. Zwraca siΩ ona do Jasie±ka. Reaguje bardzo emocjonalnie. Zachowuje siΩ jak osoba nienormalna. Literatura romantyczna lubi robiµ bohater≤w z os≤b ciΩ┐ko chorych, p≤│przytomnych poniewa┐ twierdzi, ┐e ujawniaj╣ oni bez ┐adnych zahamowa± £wiat nieracjonalny, nierzeczywisty. S╣ oni najbardziej spontaniczni i szczerzy. T│um dziwi siΩ postΩpowaniem dziewczyny. Nie wiedz╣ jednak, czy jej wierzyµ, czy nie, ale w ko±cu staj╣ po jej stronie. Staje siΩ tak wtedy kiedy Karusia upada na skutek cierpienia. Ona to czuje. W tym momencie pojawia siΩ starzec. Przekonuje on, ┐e duchy nie istniej╣ i ┐e Karusia nic widzieµ nie mo┐e. Przekonuje on, ┐e nie ma tu niczego. Wiejska gromada przeciwstawia siΩ starcowi i nadal wierz╣ Karusi. Teraz zjawia siΩ narrator i opowiada siΩ po stronie ludu. M≤wi ôDziewczyna czujeö, co ma £wiadczyµ o prawdzie. Czuje i emocje s╣ narzΩdziami sprawdzenia realno£ci i prawdy. Emocje i uczucia mocniej do niego przemawiaj╣ ni┐ dowody empiryczne. Ca│a ballada ko±czy siΩ apelem, wezwaniem: öMiej serce i patrzaj w serceö. Narrator zarzuca starcowi to, ┐e widzi £wiat w rozsypce, nie ca│o£ciowo. Prawdy, kt≤re zna to prawdy martwe. Narrator pos│uguje siΩ prawdami ┐ywymi, np.: öCzucie i wiara silniej m≤wi do mnie, Ni┐ mΩdrca szkie│ko i okoö. Z utworu wynika, ┐e postrzegamy zar≤wno okiem jak i dusz╣. Przes│anie o dwoisto£ci £wiata zosta│o potwierdzone.
ôLilijeö
ôNie masz zbrodni bez karyö.
ôîwiteƒö
ôGodna kary jest ciekawo£µ ludzkaö.
Tre£µ:
Opowiada o jeziorze, z
kt≤rego w nocy wydobywaj╣ siΩ ro┐ne odg│osy. Aby je zbadaµ za│o┐ono sieµ i wy│owiono
kobietΩ, kt≤ra opowiedzia│a historiΩ miasta (zatopionego).
W│adca poszed│ z odsiecz╣ innemu miastu, pozostawiaj╣c swoje
bez obrony. Napadli wtedy na nie ┐o│nierze Rusi. Ludzie wo│ali
wtedy o £mierµ do Boga, aby siΩ nie sha±biµ. Miasto zosta│o
wtedy zatopione. Ludzie stali siΩ ro£linami, kt≤re je£li dotknie
jaki£ Rusin to zginie.
ôîwiteziankaö
ôKto przysiΩgΩ naruszy, ach bieda jemu, za ┐ycia biada i biada jego z│ej duszyö.
Tre£µ:
Ka┐dej nocy spotyka siΩ ch│opiec z dziewczyn╣. Ch│opiec chce aby dziewczyna z nim zamieszka│a. Wymusza na niej przysiΩgΩ. Ona chΩtnie j╣ sk│ada. Dziewczyna zniknΩ│a. Ch│opak wraca do domu, a z wody îwitezi wy│oni│a siΩ piΩkna dziewczyna, kt≤ra namawia│a go aby z ni╣ pozosta│. On oczarowany idzie do niej. Gdy siΩ zbli┐y│ pozna│ dziewczynΩ, kt≤ra sk│ada│a mu przysiΩgΩ. Zostaje on ukarany. BΩdzie zaklΩty wiecznie wspomina│ t╣ dziewczynΩ pod modrzewiem.
ôRybkaö
Tre£µ:
Dziewczyna zwierza siΩ
îwiteziankom, ┐e jej narzeczony zdradzi│ j╣ i ┐eni siΩ z
kim£ innym. Rzuca siΩ do wody. Zostawia jednak dziecko. Dziecka
nie ma kto karmiµ. Krysia wyp│ywa z rzeki jako syrena i karmi
je. Raz jednak zdarzy│o siΩ, ze nie wyniesiono dziecka nad rzekΩ dziecka
bo wyszed│ sam pan. Krysia zamieni│a dawnego kochanka z
┐on╣ w kamienie.
Ludowo£µ
jΩzyk stylizowany na jΩzyk ludowy (z elementami mowy potocznej i gwary, prosty) ca│y tekst ma charakter zwyk│ej, ludowej o
Obecno£µ przyrody
îwiatopogl╣d romantyczny, czyli to wszystko co zawarte jest w balladzie ôRomantyczno£µö. S╣ wydarzenia, kt≤re maj╣ sw≤j wymiar duchowy. Uczucia dominuj╣ nad faktami. îwiat mo┐na poznaµ poprzez empiriΩ ale te┐ poprzez uczucia.
Ukaza│ siΩ w 1823 roku. Wywo│a│ on wiele spor≤w. Zawiera miΩdzy innymi nastΩpuj╣ce utwory: ôGra┐ynaö, ôDziadyö cz. 2 i 4.
Idea│ pe│ni spo│ecze±stwa w II cz. ôDziad≤wö
Jest tu prezentacja ludowego obrzΩdu. Dzieje siΩ to w kaplicy. Jest okre£lony czas. ObrzΩd odbywa siΩ wed│ug £ci£le okre£lonego rytua│u. Prowadz╣cym jest Gu£larz. We wstΩpie Mickiewicz chce przybli┐yµ czytelnikowi co to s╣ dziady. By│ to obrzΩd poga±ski, ale utrzymuj╣cy siΩ w krajach chrze£cija±skich. Odbywa│y siΩ one w pobli┐u cmentarza. Przywo│ywano duchy r≤┐nej kategorii. Starano siΩ ich nakarmiµ. Ludzie pojawianie siΩ duch≤w uwa┐ali za oczywiste. Na pocz╣tku maj╣ siΩ pojawiµ dusze najmniej winne. Przybywaj╣ dusze Juzia i R≤zi pod postaci╣ anio│k≤w. Dzieci m≤wi╣ o swoim ┐yciu. M≤wi╣, ┐e by│o to ┐ycie pe│ne beztroski, dobroci. Dzieci nigdy w ┐yciu nie zazna│y goryczy i prosz╣ o ni╣, bo inaczej nie zaznaj╣ szczΩ£cia w niebie, ôKto nie zazna│ goryczy ni razu, Ten nie dozna s│odyczy w niebieö. Na pe│niΩ ┐ycia sk│ada siΩ i dobro i z│o. Nie mo┐na poznaµ dobroci w niebie, je£li nie zna siΩ z│a. NastΩpnie przywo│ywane s╣ duchy , kt≤re charakteryzuj╣ najciΩ┐sze grzechy. Przybywa widmo (duch pana) wraz z gromad╣ ptak≤w, kt≤re s╣ duchami ludzi, kt≤rzy zginΩli przez pana. Pan za ┐ycia nie dawa│ ludziom pomocy, jedzenia, wiΩc ich duchy mszcz╣ siΩ. Kruk m≤wi, ┐e jego przyczyn╣ £mierci by│a kradzie┐ kilku jab│ek z pa±skiego sadu. Sowa zamarz│a wraz z dzieckiem po wygnaniu z biesiady. Nieludzki pan zostaje odes│any. ôKto nie by│ ni razu cz│owiekiem, Temu cz│owiek nic nie pomo┐eö. Pan nie by│ czu│y na ludzkie cierpienia. Kolejna kategoria duch≤w to duchy z grzechami nie najciΩ┐szymi, ale i nie najl┐ejszymi. Przybywa dziewczyna, kt≤r╣ za ┐ycia by│a obojΩtna na zaloty ch│opc≤w ze wsi. Nie da│a nikomu szczΩ£cia. Wraca wiΩc po £mierci prosz╣c o pomoc. Nie zwraca│a ona uwagi na sprawy ziemskie. »y│a w £wiecie marze±. Dziewczyna ┐y│a samotnie, pogardza│a uczuciami. ôKto nie dotkn╣│ ziemi ni razu, Ten nigdy nie mo┐e byµ w niebieö. Wszystkie duch w ┐yciu doczesnym grzeszy│y. Jest tu wiΩc zawarty problem winy i kary. Po £mierci ludzie musz╣ ponie£µ karΩ i konsekwencje swoich grzech≤w.
Gustaw- kochanek romantyczny i indywidualista w IV cz. ôDziad≤wö
IV czΩ£µ ôDziad≤wö zaczyna siΩ sielankowym nastrojem. Nastr≤j zmienia siΩ od czasu pojawienia siΩ pustelnika. Nie wiadomo, czy jest on duchem, czy osob╣ ┐yw╣. Gustaw (pustelnik) przybywa do ksiΩdza poniewa┐ by│ on jego ksiΩdza i szuka u niego pomocy, chce siΩ wyspowiadaµ. Zwraca siΩ do ksiΩdza jak do cz│owieka, kt≤ry go dobrze zna. To on wprowadza│ Gustawa w £wiat. Przedstawi│ mu wiedzΩ o £wiecie uporz╣dkowanym (klasycystycznym). Gustaw pozna│ jednak inny £wiat. îwiat uczuµ (cierpienia i mi│o£ci). Wtedy to zawali│a siΩ ca│a wiedza, kt≤r╣ przekaza│ mu ksi╣dz. G│≤wn╣ tre£ci╣ spowiedzi Gustawa s╣ dzieje jego mi│o£ci . BarierΩ stanowi│ inny stan maj╣tkowy wybranki. Oboje byli w sobie zakochani. Rozmawiali ze sob╣. Mi│o£µ okazywali tak┐e czynami (trosk╣ o siebie, opiek╣). ú╣czy│y ich pogl╣dy na temat ┐ycia, uczuµ. ú╣czy│a ich tak┐e literatura (Homer, ôCierpienia m│odego Werteraö). ú╣czy│y ich wsp≤lne zainteresowania. Swoje losy przyr≤wnywali do los≤w bohater≤w literackich. Gustaw wyjecha│ jednak a po powrocie dowiedzia│ siΩ, ┐e jego ukochana wysz│a za kogo£ innego. To, ┐e wysz│a za m╣┐ by│o decyzj╣ jej rodzic≤w. Nie kocha│a swojego mΩ┐a. Prowadzi to do takich cierpie± Gustawa, ┐e pope│nia samob≤jstwo. Uczucie mi│o£ci zmieni│o wiΩc ca│e jego ┐ycie. Mi│o£µ jest ogromn╣ si│a, kt≤r╣ ma moc sprawcz╣. Mi│o£µ to zgodno£µ idea│≤w i pogl╣d≤w. Mi│o£µ romantyczna to mi│o£µ platoniczna, kt≤ra stanowi o warto£ci istnienia, i kt≤ra, je£li zaistnieje, jest najwa┐niejsza dla cz│owieka. Mi│o£µ ta polega g│≤wnie na zwi╣zku dusz. Istnieje r≤wnie┐ po £mierci. Jest wiΩc wieczna i nie£miertelna. Ca│a wypowiedƒ Gustawa jest dok│adn╣ analiz╣ psychiki ludzkiej w obliczu nieszczΩ£cia. Wyeksponowane jest wszystko to co dzieje siΩ w duszy Gustawa. Wydaje siΩ, ┐e pustelnik popad│ w ob│Ωd , ┐e zachowuje siΩ nienormalnie. Uczucie mi│o£ci jest silniejsze od strachu przed £mierci╣. Gustaw (poprzez to cierpienie) znienawidzi│ kobiety. Od ksiΩdza oczekuje zrozumienia i wyt│umaczenia. Ksi╣dz nie pojmuje (pomimo, ┐e przytakuje) ogromu cierpie± Gustawa. Odruchy serca nie przemawiaj╣ do niego. Obydwaj m≤wi╣ jakby innymi jΩzykami. Ksi╣dz stara siΩ racjonalnie wyt│umaczyµ postΩpowanie Gustawa. Pr≤buje poj╣µ to wszystko za pomoc╣ zmys│≤w, co jest niemo┐liwe. Gustaw przebija siΩ sztyletem. Ksi╣dz samob≤jstwo pr≤buje zrozumieµ te┐ w spos≤b racjonalny. Nie mo┐e jednak poj╣µ zmys│ami tego, ┐e Gustaw dalej ┐yje. Rozmowa ksiΩdza z Gustawem to polemika na temat £wiata. Gustaw m≤wi, ┐e umar│, ale umar│ dla £wiata. Koniec jest do£µ nieoczekiwany. Ko±czy siΩ pewn╣ my£l╣. ôKto za ┐ycia choµ raz by│ w niebie, Ten po £mierci nie trafi od razuö. Je£li za ┐ycia cz│owiek by│ opΩtany mi│o£ci╣ to op≤ƒnia tym drogΩ do szczΩ£cia w niebie. My£l t╣ powtarza tak┐e, niespodziewanie ch≤r. Gustaw chce o wszystkim opowiedzieµ ale nikt go nie mo┐e zrozumieµ. Musi wiΩc pozostaµ ze swoimi uczuciami sam. Jest indywidualist╣. Dla niego samotno£µ jest konieczno£ci╣ bo nikt nie potrafi odczuwaµ tak silnie jak on sam.
Jest to utw≤r o konflikcie pomiΩdzy korzy£ciami materialnymi a dobrem ojczyzny. Litawor sprzymierzaj╣c siΩ z Krzy┐akami stawia nad dobro podw│adnych swoje w│asne korzy£ci. Jego ┐ona stara siΩ nie dopu£ciµ do najazdu na LitwΩ. Pod koniec bitwy rozpoczΩtej przez Gra┐ynΩ pojawia siΩ tajemnicza postaµ. DziΩki jej rozkazom Litwini zwyciΩ┐aj╣ nad Krzy┐akami. Ginie jednak Gra┐yna (przebrana za mΩ┐a). Zostaje te┐ zdemaskowany tajemniczy rycerz. By│ to Litawor, kt≤ry pod wp│ywem bohaterskiej postawy ┐ony zmienia siΩ i pomaga ojczyƒnie. Jest to pierwszy utw≤r Mickiewicza o tematyce politycznej. Przynosi on prawdΩ uniwersaln╣ - konieczno£µ zrezygnowania z d≤br osobistych na rzecz ojczyzny, zw│aszcza gdy ta jest w biedzie i znajduje siΩ w zagro┐eniu. Tre£µ utworu by│a wa┐na. Za mask╣ historyczn╣ kryj╣ siΩ
polityczne aluzje dla
tych, kt≤rzy godz╣ siΩ z zaborcami.
Cechy romantyczne:
SONETY ODESKIE JAKO PAMI╩TNIK LIRYCZNY POETY
Sonety odeskie prezentuj╣:
ôEkskuzaö
(Usprawiedliwienie). W utworze tym m≤wi, ┐e pisze o sobie, nie podejmuje temat≤w patriotycznych. Ludzie maj╣ pretensjΩ, ┐e pisze o sprawach banalnych i ma│o istotnych. Zajmuje siΩ swoimi uczuciami, a nie tym co istotne dla ca│ego narodu. W drugiej czΩ£ci m≤wi on jednak, ze pisze o sprawach istotnych. M≤wi, ┐e bΩdzie pisa│ dla tych, kt≤rzy go rozumiej╣. Usprawiedliwia siΩ, ┐e tworzy tak╣ poezjΩ jakiej oczekuj╣ ludzie, kt≤rymi siΩ otacza. Usprawiedliwia siΩ, ┐e jest na wygnaniu, w£r≤d obcych ludzi. Przyznaje siΩ do schlebiania ich gustom oraz do zaprzepaszczania swojego talentu.
R╙»NE OBLICZA BOHATERA ôSONET╙W KRYMSKICHö
Zosta│y wydane w 1826 roku. Wyra┐aj╣ zachwyt orientem, krajobrazem g≤rskim. Kultura orientalna by│a dla romantyk≤w tajemnicza, ciekawa, inna. Jest wprowadzone s│ownictwo orientalne. Tymi sonetami Mickiewicz potwierdza swoje zainteresowanie orientem. Ka┐dy z tych wierszy stanowi samodzielny utw≤r. Elementem g│≤wnym i wiod╣cym jest przyroda. Jest ona pretekstem do wyra┐ania uczuµ podmiotu lirycznego. Z jednej strony jest to poezja g≤r, krajobraz≤w, morza. Z drugiej strony jest to prezentacja odczuµ poety. We wszystkich wierszach jest ten sam podmiot liryczny.
ôPielgrzymö
Podmiot liryczny m≤wi, ┐e podoba mu siΩ krajobraz orientalny. Znajduje siΩ w krainie dostatku i piΩknych ludzi. Zachwyca siΩ piΩknem, ale tΩskni za swoj╣ ojczyzn╣ i przesz│o£ci╣. Nie mo┐e teraz wr≤ciµ do swojej ojczyzny. Wi╣┐e mu siΩ ta rzeczywisto£µ z Litw╣. Wyra┐a tutaj nostalgiΩ. Woli LitwΩ, choµ jest niedostΩpna ni┐ piΩkne obszary orientalne. Sceneria jest piΩkna, ale uczucia ulokowa│ gdzie indziej. Potrafi kontemplowaµ piΩkno przyrody, ale nie mo┐e zdobyµ siΩ na poruszenie uczuµ. Tekst ko±czy siΩ zastanowieniem siΩ podmiotu lirycznego czy ojczyzna o nim pamiΩta. Pielgrzym to cz│owiek wygnany z ojczyzny. TΩskni za ni╣ i tu│a siΩ po £wiecie. Poszukuje miejsca dla siebie. D╣┐y do miejsca £wiΩtego dla siebie. Jest to trudna wΩdr≤wka. D╣┐y do celu poprzez my£li, wspomnienia. Pielgrzym zawsze wraca do swojego miejsca. U Mickiewicza jest to pielgrzymka ducha i uczuµ.
ôStepy akerma±skieö
Por≤wnanie jazdy przez zielony step do ┐eglowania przez ocean. Trawy to fale, krzewy to wysepki. Podmiot liryczny s│yszy motyle, wΩ┐e, pomimo, ┐e panuje cisza. Wspomina LitwΩ. Wydaje mu siΩ, ┐e s│yszy j╣. WytΩ┐a s│uch, ale nikt go nie wo│a, zapomnieli o nim. Podmiot liryczny jest samotny, wygnany, odosobniony. Cisza mo┐e oznaczaµ brak buntu i sprzeciwu wobec zaboru.
ôBurzaö
Jest to czwarty sonet. Autor u┐ywa tu r≤wnowa┐nik≤w zda± aby wytworzyµ nastr≤j grozy, szale±stwo ┐ywio│u burzy. Pokazany jest atak ┐ywio│u na statek. Pokazane s╣ bezradne pr≤by ratowaniu statku. Ukazane s╣ reakcje ludzi. W czΩ£ci refleksyjnej ukazane s╣ uczucia poety. W godzinie £mierci ludzie p│acz╣, modl╣ siΩ, s╣ przera┐eni. Tylko jeden podr≤┐ny nie postΩpuje tak. Martwi siΩ natomiast, ┐e jest samotny, nie ma siΩ z kim ┐egnaµ. Nie ma nikogo bliskiego obok siebie, nie ma wiary. Nie jest zwi╣zany emocjami z nikim i z niczym.
ôCzatyrdachö
Czatyrdach to g≤ra. Podmiot liryczny opowiada o piΩknie tej g≤ry. Podmiot liryczny jest tamtejszym przewodnikiem. Czatyrdach jest por≤wnany do su│tana Tureckiego. Szczyt ten jest groƒny, wspania│y. Jest uwa┐any za rzecz £wiΩt╣ przez ludzi wschodu. G≤ra pozostaje niczym niewzruszona przez tysi╣clecia. Jest potΩ┐na, wielka. Podmiot liryczny wyra┐a zachwyt nad jej majestatem. Zwraca uwagΩ na jego monumentalno£µ.
ôWidok g≤r ze step≤w Koz│owaö
Pielgrzym opisuje krajobraz. Hiperbolizuje go. U┐ywa przeno£ni aby uwydatniµ ten obraz. Od Czatyrdachu bije £wiat│o (odbite s│o±ce od lodu). Jest to wysoka g≤ra. Chmury ko±cz╣ tam sw≤j bieg. Ca│a wypowiedƒ pielgrzyma jest w formie pyta± i domys│≤w. Podmiot liryczny jest niepewny. Dopiero Misza, kt≤ry jest specjalist╣ zapewnia o tym wszystkim .By│ tam. Opisuje krajobraz jako osoba, kt≤r╣ zna go z autopsji. Podziwia krajobraz. Jest pe│ni epitet≤w i innych £rodk≤w stylistycznych. Na zako±czenie jest wyraz zachwytu i zdumienia ca│╣ t╣ g≤r╣.
ôBakczysarajö
Miasto Bakczysaraj jest wielkie ale puste. Jest to dawna stolica Krymu. Ludzie pozostawili tam ca│y dorobek swojego ┐ycia. Miasto staje siΩ coraz bardziej tajemnicze. Co£ co kiedy£ oznacza│o potΩgΩ, teraz obraca siΩ w ruinΩ. W czΩ£ci refleksyjnej jest opis fontanny, kt≤rej woda uto┐samia │zy mieszka±c≤w. Ludzie opu£cili ju┐ miasto, ale ƒr≤d│o wci╣┐ bije. Ludzie przemijaj╣, a natura pozostaje. Jest to refleksja nad przemijalno£ci╣ £wiata. Natura odrodzi siΩ, bΩdzie trwaµ.
DYLEMATY PATRIOTYCZNE I MORALNE W ôKONRADZIE WALLENRODZIEö
Walter Alf jako typowy bohater byroniczny
Funkcja poezji i poety w ┐yciu narodu pozbawionego wolno£ci
ôPie£± Wajdelotyö
Poezja ma:
Poeta:
Jest kilku narrator≤w
- narrator autorski, wszechwiedz╣cy, opisuje dzieje Konrada
- narrator, bohater, jest nim Wajdelota w swojej pie£ni
- narrator bohater, jest nim Konrad Wallenrod
III cz. ôDZIAD╙Wö - DRAMAT NARODOWY OBRAZUJÑCY DRAMAT NARODU
Aresztowania najczΩ£ciej dotycz╣ m│odzie┐y. S╣ oni £wiadomi tego co robi╣, s╣ nieugiΩci, wierni idea│om, patrioci, solidarni, zawziΩci. Dla niekt≤rych z nich walka sta│a siΩ czΩ£ci╣ ich ┐ycia. Walcz╣ do ko±ca. Ich £rodowisko: bohaterskie, ludzie konsekwentnie potwierdzaj╣cy swe idea│y, warto£ci; w rΩkach wroga walcz╣ jeszcze bardziej zaciekle, broni╣ polsko£ci, sprawy o kt≤ra walcz╣ i ludzkiej godno£ci. îrodowisko to jest ukazane w spos≤b idealistyczny. Ma to uzasadnienie w zasadzie moralnej « patriota musi znosiµ cierpienie i zachowaµ wiarΩ w sens tego cierpienia. Dlatego wiΩƒniowie nie popadaj╣ w rozpacz, kt≤ra by│aby zab≤jstwem dla sprawy.
Potomkowie magnat≤w, kt≤rzy w konfederacji targowickiej doprowadzili do rozbior≤w. Przyjmuj╣ Rosjan, sytuacjΩ uwa┐ali za normaln╣, Rosjan nie traktowali jak wrog≤w, nie zauwa┐ali problem≤w Polski, zajmowali siΩ zabaw╣. Nie interesuj╣ siΩ kultur╣, tradycj╣, nauk╣ polsk╣. Pogardzaj╣ tym co polskie. M≤wi╣ o swojej znajomo£ci jΩzyka francuskiego. Mieszkaj╣c na Litwie dowiaduj╣ siΩ o losach Polski z gazet francuskich. Arystokracja chce przypodobaµ siΩ moskalom « chΩµ zysku. îwiadomie izoluj╣ siΩ od kultury. S╣ to ludzie pr≤┐ni, ob│udni. Wolno£µ ich nie obchodzi bowiem nie czuj╣ siΩ uwiΩzieni. WszΩdzie czuj╣ siΩ dobrze w gronie ludzi znanych sobie. Kosmopolici - ludzie, kt≤rzy nie czuj╣ zwi╣zku ze swoim krajem. Ich zainteresowanie skupia siΩ na sprawach b│ahych: w│asnej wygodzie, zabawie, flirt≤w. Chc╣ wej£µ w towarzystwo ludzi obdarzonych du┐╣ w│adz╣. Konformi£ci - dostosowuj╣ siΩ tak do sytuacji aby by│o im wygodnie. Wed│ug arystokracji Polska po rozbiorach zyska│a opiekuna. Uwa┐aj╣, ┐e potrzebuj╣ dworu takiego jak Rosjanie. Sam fakt obcowania z ludƒmi posiadaj╣cymi du┐╣ w│adzΩ czyni ich nietykalnymi. Uwa┐aj╣ siΩ za wiod╣cych w narodzie. Megalomani. W spos≤b bezkrytyczny przejmuj╣ obce wzory. WystΩpuj╣ przeciwko zmianie sytuacji politycznej w Polsce.
Przedstawieni negatywnie. Nie spe│niaj╣ swojej roli. Nie pisz╣ utwor≤w, nie zagrzewaj╣ do walki. Literatura nie podtrzymuje £wiadomo£ci narodowej (celowo). Zbyt d│ugo trzeba czekaµ na skutki utwor≤w. Literaci uciekaj╣ od aktualnych problem≤w, od odpowiedzialno£ci. Boj╣ siΩ pisaµ o teraƒniejszo£ci. Nie s╣ silni duchem. Obawiaj╣ siΩ konsekwencji. Najwa┐niejszy jest dla nich dw≤r. Maj╣ £wiadomo£µ sytuacji politycznej ale w niej nie uczestnicz╣, uciekaj╣ od wa┐nych spraw narodu. Nie wa┐ne jest przes│anie utworu, ale to czy siΩ spodoba.
Ludzie ob│udni, dwulicowi. Aby zachowaµ stanowiska gotowi s╣ zniszczyµ innych. Wa┐ne dla nich s╣ dobra materialne, donosiciele, pochlebcy. Zdaj╣ sobie sprawΩ z w│adzy Nowosilcowa i chc╣, aby ich ochrania│, uprzedzaj╣ jego zachcianki, chc╣ siΩ zas│u┐yµ. Eliminuj╣ przeszkody. Dzia│aj╣ poprzez zastraszenie, k│amstwo, szanta┐. Interpretuj╣ fakty tak aby im by│o wygodniej.
Konrad ma cechy bohatera mitologicznego. Zosta│ uwiΩziony za udzia│ w spisku przeciw carowi. W celi wiΩziennej nastΩpuje jego przemiana wewnΩtrzna. Uwa┐a siΩ za jedynego, kt≤ry m≤g│by byµ przyw≤dc╣ duchowym Polak≤w. W Wielkiej Improwizacji wzywa Boga na rozmowΩ. »╣da od niego ôrz╣du duszö, kt≤ry poka┐e drogΩ zbawienia. Dopuszcza siΩ aktu bluƒnierstwa wobec Boga. Wytyka Mu brak serca i m≤wi, ┐e jest ôtylko m╣dro£ci╣ö, nie obchodzi Go los £wiata. B≤g nie umie wskazaµ Polakom drogi do zwyciΩstwa, za to Konrad jest do tego zdolny. Chce obwo│aµ siΩ nowym przyw≤dc╣ duchowym ludzi, kt≤rych ôkocha i za milijony cierpi katuszeö, gdy┐ tylko one chce przeciwstawiµ siΩ w│adzy ziemskiej i boskiej.
Charakter prometejski: Konrad stylizowany jest na polskiego Prometeusza, chce zbawiµ ludzko£µ, sam wybiera sobie walkΩ z Bogiem i realizowanie swojej idei. Nie boi siΩ skutk≤w swojej dzia│alno£ci. Liczy siΩ z potΩpieniem wiecznym, ale wyprowadzi ludzi z nacisku carskiego.
patrz: spo│ecze±stwo polskie - arystokracja
Wiersze ôUstΩpuö jako reporta┐ z krainy despotyzmu
ôDroga do Rosjiö
Tereny puste, niezaludnione. Ukazana si│a, ogrom przyrody. Kraj przykryty £niegiem, kt≤ry czΩsto bywa niebezpieczny. Zbiorowisko wielu niedu┐ych, takich samych chatek. Spotkani ludzie s╣ potΩ┐ni, zdrowi. Ich twarze s╣ jednak bez wyrazu, w oczach nie widaµ ┐adnych uczuµ. Ludzie Ci jeszcze nie zaczΩli siΩ przeciwstawiaµ, ale kiedy£ nadejdzie czas, gdy przeciwstawi╣ siΩ despocie i w│adzy. W£r≤d ludzi panuje strach, bezgraniczne pos│usze±stwo. Zimowy krajobraz zwi╣zany tak jakby z ch│odem tam panuj╣cym. Ludzie bezwolnie poddaj╣ siΩ despotyzmowi. Nie przeciwstawiaj╣ mu siΩ.
ôPrzedmie£cia stolicyö
Podwalin╣ stolicy jest cierpienie wielu ludzi i ich ┐ycia. Aby powsta│o miasto musia│o wielu zgin╣µ, ale car o to nie dba│.
ôPetersburgö
Miasto por≤wnane do wielkich stolic Europy. Wzniesione na ich podobie±stwo. W Petersburgu ┐yj╣ ludzie trzymani przez cara. S╣ zastraszeni. Spo│ecze±stwo hierarchiczne. Ka┐dy ma okre£lone prawa i przywileje. Obraz stolicy jest objawieniem stosunk≤w spo│ecznych w Rosji.
ôPomnik Piotra Wielkiegoö
Dwa pomniki - dwie postacie polityczne. Pomnik cara - m≤wi w szalonym pΩdzie na brzegu ska│y; wygl╣da tak jakby mia│ spa£µ. Poeta m≤wi, ┐e nadejdzie kres tyrana, despoty. Aureliusz - przyjemny narodowi, opiekun; jedzie wolno, aby poddani mogli do niego podej£µ, byµ z niego dumni. Wiersz ko±czy siΩ pytaniem co stanie siΩ z tyranem, gdy lud zechce siΩ wyzwoliµ.
ôPrzegl╣d wojskaö
Charakteryzuje stosunki spo│eczne w Polsce. Car jest dumny z wojska ale ludzie odnosz╣ siΩ do tego z ironi╣. Gardz╣ nim, jego przegl╣dem wojsk. Wojsko to ludzie r≤┐nych narodowo£ci. Brak im powo│ania i ducha walki. Ludzie w wojsku s╣ zabawkami cara.
Mowa o stosunku ludzi do cara. Ich strachu. Jedyny cel dworak≤w to uzyskanie jego │aski. Jest on z│ym w│adc╣. Bezmy£lne oddanie siΩ carowi. Zmusza on ludzi do przebywania na mrozie podczas ceremonii. Ko±czy siΩ to dla ┐o│nierzy czΩsto £mierci╣. Ludzie boj╣ siΩ mu przeciwstawiµ.
ôDo przyjaci≤│ Moskaliö
Podmiot liryczny zwraca siΩ do przyjaci≤│ dekabryst≤w. Nar≤d jest przestraszony. Pozosta│y tylko jednostki walcz╣ce dalej. Dekabry£ci przedstawieni s╣ jako ofiary, zniewoleni. To co pochodzi od cara jest ha±b╣, kar╣ niebios. Ofiary carskiego tyranizmu - powieszeni, zes│ani na SyberiΩ. Mickiewicz udawa│ poddanego carskiego. W rzeczywisto£ci by│ jego wrogiem. Zosta│ ukarany za swe utwory. Pobudza do walki z carem.
ôWidzenie Ewy...ö
Ewa widzi pe│no kwiat≤w, kt≤rymi uwie±czy│a czo│o Matki Boskiej na obrazie. Ewa prosi Boga, aby mog│a ju┐ zawsze ┐yµ w£r≤d kwiat≤w. Jedna z r≤┐ rozwija siΩ i p│acze. Ewa t│umaczy jej, ┐e zerwa│a j╣ nie dla zabawki, a dla Matki Boskiej, skropi│a j╣ │zami ┐alu. R≤┐a za£ pragnie byµ kochana. R≤┐a to nar≤d polski, kt≤ry ma do spe│nienia jak╣£, rolΩ, cierpi on nie dla zabawki.
ôSen Senatoraö
îni on o swojej przysz│o£ci, o tym, ┐e zostanie odznaczony, wyr≤┐niony, bΩdzie ksiΩciem. Jednak car i ci wszyscy, kt≤rzy wcze£niej mu siΩ k│aniali w ko±cu odwr≤ci siΩ od niego, zostawi╣ go, bΩd╣ z niego szydziµ, drwiµ. Ten kto osi╣gn╣│ znacz╣c╣ pozycjΩ na ┐yczenie cara, na jego rozkaz mo┐e j╣ te┐ straciµ Gdy by│ na │asce cara okazywa│ innym sw╣ wy┐szo£µ, poni┐a│ ich, by│ samolubny. Car jednak odwr≤ci│ siΩ od niego. Jego klΩska zwi╣zana jest te┐ z dzia│alno£ci╣ innych urzΩdnik≤w. Ci d╣┐╣c do w│adzy nie liczyli siΩ z innymi. Nowosilcow sta│ siΩ ofiar╣. Zgin╣│ od w│asnej broni, one te┐ tak kiedy£ robi│. Teraz ludzie gardz╣ nim. Z│o zosta│o pokonane.
MESJANIZM W ôKSI╩GACH NARODU POLSKIEGOö I ôKSI╩GACH PIELGRZYMSTWA POLSKIEGOö
KsiΩgi by│y najlepszym wyrazem mesjanizmu Mickiewicza. By│y one przygotowaniem do ostatecznego rozprawienia siΩ z zaborc╣. S╣ one kodeksem zasad przysz│ego po│╣czenia, wyzwolenia ojczyzny. Mia│y za zadanie m.in. pojednaµ emigracjΩ, wskazaµ jedn╣ drogΩ do niepodleg│o£ci, konieczno£µ zaprzestania swar≤w i politycznych antagonizm≤w w imiΩ ojczyzny, wolno£ci religijnej i wiary.
ôKsiΩgi Narodu Polskiegoö
Wyk│ad systemu histografii, ukazuj╣cy dzieje ludzko£ci, a na tym tle dzieje pa±stwa polskiego (od zarania po klΩskΩ powstania listopadowego). Mickiewicz przeprowadza tu dok│adn╣ analogiΩ miΩdzy czasem przed pojawieniem siΩ Chrystusa a wsp≤│czesno£ci╣. Dawniej cezarowie to zabory. Chrystus to nar≤d polski. KsiΩgi pisane w spos≤b stylizowany ma styl biblijny, prawda w nich zawarta to prawda objawiona. S╣ tu odwo│ania do s│ownictwa archaicznego, wystΩpuje specyficzna sk│adnia (d│ugie okresy zdaniowe, orzeczenie na ko±cu zdania), wyra┐enia zaczerpniΩte z Biblii, wystΩpuj╣ tu przypowie£ci na kszta│t ewangelicznych.
Polska jest symbolem wolno£ci i wiary, kt≤re s╣ nierozerwalne. Polska przy│╣cza innych mi│o£ci╣ nie gwa│tem. Po│╣czenie z Litw╣ to nagroda. Jest wstΩpem do po│╣czenia wszystkich lud≤w chrze£cija±skich w imiΩ wiary i wolno£ci.
ôKsiΩgi Pielgrzymstwa Polskiegoö
Polacy to nie tu│acze a pielgrzymi, kt≤rych celem, miejscem £wiΩtym jest wolna, niepodleg│a ojczyzna. Polacy bΩd╣ do niej d╣┐yµ tak d│ugo, a┐ j╣ osi╣gn╣. Wszyscy musz╣ siΩ jednoczyµ. Polacy s╣ bardzo wa┐ni, maj╣ byµ aposto│ami, zasiewaµ mi│o£µ do ojczyzny i chΩci po£wiΩcenia siΩ, bo jest to droga do wielkiej i piΩknej Rzeczypospolitej. Mickiewicz zwraca siΩ do pielgrzym≤w, emigracji, wΩdr≤wka do ziemi £wiΩtej. Nar≤d polski najbardziej wierny, kochaj╣cy Boga. Emigranci s╣ dusz╣ narodu, maj╣ obowi╣zek aposto│owania, bycia przyk│adem zw│aszcza moralnym. Los Polak≤w ma byµ lekcj╣ demokracji. Pielgrzymi polscy to ci, kt≤rzy bΩd╣ pielgrzymowali do wolnej ojczyzny. Ojczyzna odrodzi siΩ dziΩki mi│o£ci. Trzeba walczyµ mi│o£ci╣, a po zwyciΩstwie wszystko siΩ u│o┐y, bΩdzie l┐ej, powstanie rz╣d. Mickiewicz uczy szacunku dla tradycji, ┐╣da powi╣zania walki politycznej o wolno£µ Polski z walk╣ o wolno£µ osobist╣, obywatelsk╣, zwraca uwagΩ na walory moralne. KsiΩgi zako±czone s╣ modlitw╣. Musz╣ modliµ siΩ skrycie, prosz╣ o wolno£µ modlitwy, i pok≤j. Niewola poza krajem, mowa o tradycji, kt≤re chce podtrzymaµ, prosi o dodanie wiary, pro£ba o umo┐liwienie dzia│ania na polu bitwy, kt≤ra powinna zako±czyµ siΩ sukcesem.
ôPAN TADEUSZö - NOSTALGICZNE WSPOMNIENIE POLSKOîCI
Epilog - zako±czenie, powiadomienie o losach bohater≤w, ko±cowe wyja£nienia.
Epilog w ôPanu Tadeuszuö jest liryczn╣ wypowiedzi╣ narratora wyja£niaj╣c╣ zmierzenia utworu, jest to geneza utworu. Autor przedstawia siΩ na tle emigracji paryskiej. Oskar┐a siebie i innych o ucieczkΩ. Emigracja jest sk│≤cona. Atmosfera niezrozumienia i k│amstw. Stara siΩ t│umaczyµ przegran╣ powstania. Brak perspektyw na przysz│o£µ. Woli nie m≤wiµ o wsp≤│czesno£ci, gdy┐ rzeczywisto£µ jest zbyt przyt│aczaj╣ca. Kraj lat dziecinnych by│ pe│en szczΩ£cia i beztroski. Warto jest go wspominaµ. Mickiewicz chce powr≤ciµ do przesz│o£ci, gdy Polacy byli panami swoich dzia│a±. Pr≤buje oderwaµ siΩ od rzeczywisto£ci w sferΩ marze± i wspomnie±. Mickiewicz chce, aby odbiorc╣ jego utwor≤w by│ ca│y nar≤d. Utw≤r mia│ byµ ƒr≤d│em tradycji, kultury, historii, ma zagrzewaµ do walki. Autor pragnie by jego utw≤r zyska│ statut pie£ni gminnej. Mickiewicz £wiadomie odwo│uje siΩ do poezji ludowej. Chce, aby jego utw≤r jedna│ wszystkich, by by│ odwo│aniem do wsp≤lnych uczuµ. U ƒr≤de│ powstania utworu le┐y tΩsknota za ojczyzn╣. ChΩµ powrotu do kraju przez wspomnienia. Utw≤r by│ napisany ku pokrzepieniu serc. Ukaza│ siΩ w 1834r.
Wszystkie wydarzenia rozgrywaj╣ siΩ na tle wa┐nych wydarze± historycznych okresu napoleo±skiego. Akcja: lato 1811-wiosna 1812.
Wprowadzone retrospekcje (odwo│anie siΩ do przesz│o£ci) - siΩgaj╣ ko±ca XVIIIw.
Historia ukazana jest w trzech p│aszczyznach:
przesz│o£µ - historia polityczna i obyczajowa
teraƒniejszo£µ w dw≤ch wymiarach
- teraƒniejszo£µ czasu akcji
- teraƒniejszo£µ pisania utworu
przysz│o£µ - zasugerowana w formie pragnie±, przewidywa±
a) personifikacje
Romantyzm Jacka Soplicy
Patriotyzm Robaka
Epopeja to d│u┐szy utw≤r epicki, ukazuj╣cy losy narodu, w prze│omowym jego momencie, ukazany na tle natury, kt≤ra urasta do rangi osobnego bohatera.
- polityczne (zwi╣zane z osob╣ ks. Robaka)
- osobiste (1. mi│osny: Tadeusz, Zosia, Telimena; 2. rodzinny: sp≤r o zamek pomiΩdzy sΩdzi╣ a Hrabi╣)
- poboczne (np. Gerwazego, sp≤r Asesora z Rejentem - nie wp│ywaj╣ na akcjΩ ale rozbudowywuj╣ fabu│Ω)
trzy rodzaje komizmu:
- postaci (np. Rejent, Tadeusz, Telimena)
- sytuacji (np. kiedy TelimenΩ napad│y mr≤wki)
- s│owny (np. wasal - w╣sal)
Charakterystyka szlachty polskiej
W ôPanu Tadeuszuö jest ukazana ≤wczesna szlachta (prawie wszyscy bohaterowie s╣ szlachcicami). R≤┐ni siΩ maj╣tkami, stanami spo│ecznymi, ale │╣czy ich przestrzeganie zasad, obyczaj≤w.
Obyczajowo£µ:
Od 1839r. Mickiewicz przebywa│ w Lozannie. Powsta│ w≤wczas szereg drobnych wierszy, odzwierciedlaj╣cych uczucia i emocje poety. Na smutek, nostalgiΩ, przygnΩbienie wp│ywaj╣:
To wszystko wp│ywa│o na atmosferΩ panuj╣c╣ w utworach. S╣ to utwory, w kt≤rych my£li przedstawiane s╣ prostymi s│owami. Rozrachunek Mickiewicza z samym sob╣, bilans dokona± artystycznych, literackich i politycznych.
ôGdy tu m≤j trupö
ô»al rozrzutnikaö
ôSnuµ mi│o£µö
ôPola│y siΩ │zyö
Tematyka patriotyczna, utw≤r jeden z najbardziej charakterystycznych o tej tematyce. Zaczyna siΩ apostrof╣ do Matki Polki. Podmiot liryczny zwraca siΩ do matek z gorycz╣, cierpieniem, m≤wi jak wychowaµ Polaka. Ostrzega, e geniusz dziecka, duma, wynikaj╣ce z historii, przesz│o£ci narodu powoduj╣ u niego £mierµ i klΩskΩ w przysz│o£ci. Polak zapatrzony w przesz│o£µ prze┐ywaµ bΩdzie tragediΩ i sprawi matce cierpienie. Poeta przewiduje przysz│o£µ. Synowie Matki Polki bΩd╣ walczyµ bez chwa│y, podstΩpem. BΩdzie to walka mΩcze±ska ale bez nadziei powstania po£miertnego. Przewiduje mΩcze±stwo narodu w przysz│o£ci - szubienica, uwiΩzienie, zes│anie. Wychowanie matki musi przyzwyczajaµ do takich przysz│ych los≤w jej syna, do cierpie±, wyrzecze±, £mierci. Spo│ecze±stwo jest ca│y czas trapione niewol╣, ale nie poddaje siΩ. To co najistotniejsze to powracanie tego wiersza w trudnych chwilach narodu. Pojawia siΩ formu│a patriotyzmu cz│owieka, polegaj╣ca na uporczywym, mΩcze±skim dzia│aniu przeciwko wrogu. Opr≤cz tej formu│y jest te┐ obraz cz│owieka czasu niewoli, zniewolonego, strace±ca, kt≤ry od dziecka przyzwyczaja siΩ do przysz│ego po£wiΩcenia w imiΩ wy┐szego celu. Wie, ┐e tak w│a£nie bΩdzie. Utw≤r potΩguje ideΩ walenrodyzmu. Tu mit ten to postawa ca│ego zniewolonego narodu, spo│ecze±stwa. Wiersz ten to pomnik tym, kt≤rzy siΩ po£wiΩcili, mΩczennikom. Jest ho│dem Matce Polce, kt≤ra przygotowa│a syna do mΩcze±stwa, do bohaterstwa bez chwa│y, tak aby byli godni miana wojownik≤w o wolno£µ i niepodleg│o£µ.