Sp≤r pomiΩdzy romantykami a pozytywistami

Ju┐ w romantyzmie literatura d╣┐y│a do roli przewodniczki narodu, a poeta przyw≤dcy. W pozytywizmie te┐. Ale tu podstawa poezji to rzetelna wiedza, nie natchnienie. Aby pisaµ trzeba mieµ tΩ wiedzΩ poniewa┐ pisarz mia│ edukowaµ. Literatura mia│a uczyµ.

M│odzi studenci Szko│y G│≤wnej to ludzie marz╣cy o karierze pisarskiej. Zaczynali zawsze od dziennikarstwa poniewa┐ prasΩ omija│a cenzura. W prasie koncentrowa│o siΩ ┐ycie kulturalne. Nowy program ideowy zosta│ sformu│owany na │amach prasy i tam by│ forsowany.

Prasa zosta│a podzielona na m│od╣ (zwolennicy m│odych pogl╣d≤w) i star╣ (chciano zachowaµ stary stan rzeczy). PomiΩdzy dwoma antagonistycznymi pokoleniami r≤┐nice £wiatopogl╣dowe pokrywa│y siΩ z wiekiem.

Ob≤z m│odych skoncentrowa│ siΩ wok≤│ ôPrzegl╣du Tygodniowegoö, ôOpiekuna domowego", ôNiwyö, ôPrawdyö. Stara prasa to ôBluszczö, ôK│osyö, ôBiblioteka warszawskaö.

Sp≤r pomiΩdzy romantykami i pozytywistami rozwija│ siΩ na │amach czasopism i wszed│ do literatury polskiej jako sp≤r m│odej i starej prasy.

Adam Wi£licki w artykule ôGroch o £cianΩö z ôPrzegl╣du...ö skrytykowa│ epigo±sk╣ (wyznawanie pogl╣d≤w minionej epoki) literaturΩ pseudoromantyczn╣. Od tego artyku│u i ostrej krytyki rozpocz╣│ siΩ sp≤r romantyk≤w z pozytywistami.

W artykule ôMy i wyö w ôPrzegl╣dzie...ö îwiΩtochowski scharakteryzowa│ oba stronnictwa. Ich stosunek do siebie.

PomiΩdzy oboma stronnictwami panowa│y stosunki antagonistyczne. Wiele sobie zarzucali, nie widzieli mo┐liwo£ci ustΩpu i porozumienia.

Starzy:

• ┐╣danie spokoju w literaturze
• zapatrzenie w przesz│o£µ, bezkrytyczne jej uwielbienie
• brak ┐arliwo£ci, energii, zdecydowanego dzia│ania
• ho│dowanie konserwatywno£ci
• podlegaj╣ regu│om, kanonom
• op≤ƒniaj╣ postΩp my£li, wiedzy, mani╣ spo│ecze±stwo

M│odzi:

• popularyzacja pracy i nauki
• pobudzenie ┐ywotnych si│ w spo│ecze±stwie
• kierowanie uwagi w przysz│o£µ
• spontaniczni, swobodni i ┐arliwi w dzia│aniu
• nie kieruj╣ siΩ prywat╣, wa┐ne s╣ dla nich korzy£ci narodu
• demokratyczni

Artyku│ ten nie konstruuje ┐adnego konkretnego programu. To konfrontacja dw≤ch pokole±. Krytyka konserwatyzmu, zapatrzenia w przesz│o£µ, bezczynno£ci. M│odzi pozytywi£ci byli rzecznikami o£wiaty, kapitalizmu (jako ustroju i nowej formy gospodarowania). Likwidacja nΩdzy i wyzysku to bogacenie siΩ kraju, a efekt to niepodleg│o£µ. St╣d fascynacja wynalazkami i postΩpem.

Orzeszkowa przedstawi│a wizjΩ idealistyczn╣, pe│n╣ optymizmu, wizjΩ po│╣czenia r≤┐nych klas, £rodowisk narodowych w imiΩ dobra teraz i niepodleg│o£ci p≤ƒniej.

Pozytywi£ci przesuwali niepodleg│o£µ na p≤ƒniej. Koncentrowali siΩ na dzia│alno£ci ekonomicznej, kt≤ra mia│a doprowadziµ do od│╣czenia siΩ od zaborc≤w i scalenia ziem polskich.