Biblia - jeden z najdawniejszych zabytk≤w jΩzykowych, literackich, religijnych
Biblia:
Zawiera wiele rodzaj≤w literackich:
Tre£ci, ich uk│ad, cechy typowe Starego Testamentu
Biblia to zbi≤r ksi╣g religijnych, uznanych za £wiΩte przez dwie religie: Judaizm i Chrze£cija±stwo. Wszystkie ksiΩgi dziel╣ siΩ na dwie czΩ£ci: Stary i Nowy Testament. KsiΩgi Starego Testamentu powstawa│y przez ponad 100 lat (XIII w. p.n.e.- I w. n.e). Na tre£µ tego utworu sk│adaj╣ siΩ zagadnienia filozoficzne, etyki i prawa kultu religijnego. KsiΩgi Starego Testamentu napisane by│y w jΩzyku hebrajskim, aramejskim i greckim. Dziel╣ siΩ na ksiΩgi dydaktyczne, prorocze i historyczne.
Badacze twierdz╣, ┐e opis stworzenia £wiata jest poematem, a nie kronik╣ wydarze±. Sze£µ dni stworzenia £wiata to jakby sze£µ strof swoistej pie£ni z refrenem. W pocz╣tkowych trzech strofach jest mowa o oddzieleniu £wiat│a od ciemno£ci, m≤rz od l╣d≤w i o pojawieniu siΩ ro£linno£ci. Kolejne trzy zwrotki m≤wi╣ o stworzeniu nieba ze s│o±cem, ksiΩ┐ycem, gwiazdami, w wodzie ryb, w powietrzu ptak≤w, na ziemi stworzenie zwierz╣t i cz│owieka. W si≤dmym dniu B≤g odpoczywa│.
Wizja cz│owieka i £wiata w ôKsiΩdze Koheletaö
Tre£cia tej ksiΩgi s╣ rozwa┐ania nad sensem ┐ycia ludzkiego. Autor nie znajduje odpowiedzi na pytanie jak jest droga do prawdziwego szczΩ£cia. Stwierdza tylko, ┐e szczΩ£cia nie przynosz╣ ani bogactwa, ani s│owa, ani u┐ywanie rozkoszy, ani te┐ wys│awiana m╣dro£µ i wiedza. CzΩsto w utworze tym powtarzaj╣ siΩ s│owa ôWszystko jest marno£ci╣ö. »ycie jest pe│ne utrapie±, niesprawiedliwo£ci i trud≤w, a przy ko±cu bytowania czeka wszystkich £mierµ. Kohelet wierzy w Boga, od kt≤rego zale┐╣ radosne i jasne strony ┐ycia, kt≤re nale┐y traktowaµ jako dar. Z korzystania z tych dar≤w trzeba bΩdzie zdaµ relacjΩ Bogu. Kohelet jest przekonany, ┐e wszystko pochodzi od stw≤rcy, kt≤ry kiedy£ bΩdzie sΩdzi╣ cz│owieka.
KsiΩga psalm≤w - tematyka, walory formy
Psalmy to utwory do £piewania przy akompaniamencie harfy i cytry. Psalm≤w jest 150. Tw≤rcy to Dawid, Moj┐esz, Salomon, Asaf, Karachit, Ezramit.
Dzielimy je na:
Charakter psalm≤w:
Psalmy:
Wizja cz│owieka jest tutaj inna ni┐ w ksiΩdze Koheleta. Cz│owiek to istota potΩ┐na. Umi│owany przez Boga, kt≤ry oddaje mu pod w│adanie ca│y £wiat.
Wa┐ne wskazania moralne w historiach biblijnych
ôKain i Abelö
Adam i Ewa mieli dw≤ch syn≤w, Kaina i Abla. Podczas sk│╣dania ofiary Bogu Kain zabija brata poniewa┐ jego ofiara nie by│a przyjΩta bo zosta│a z│o┐ona z owoc≤w, a nie ze zwierz╣t, tak jak chcia│ B≤g. Za sw≤j czyn zostaje przeklΩty i musi uciekaµ. B≤g daje Kainowi znamiΩ i m≤wi, ┐e je┐eli go kto£ zabije to poniesie siedmiokrotn╣ karΩ. Chodzi tu o to, ┐e zab≤jstwo jest najwiΩksz╣ zbrodni╣. Zazdro£µ i zawi£µ to ludzkie uczucia (negatywne), prowadz╣ce do r≤┐nych przewinie±. B≤g jest wszechwiedz╣cy, sprawiedliwy i mi│osierny. Reakcj╣ na z│o mo┐e byµ przebaczenie, trzeba umieµ znie£µ pora┐kΩ. Cz│owiek ma szansΩ wr≤ciµ na dobr╣ drogΩ.
ôSamsonö
Anio│ objawia siΩ bezp│odnej kobiecie i m≤wi jej, ┐e powije syna. Tak te┐ siΩ staje. Syn mia│ d│ugie w│osy, w kt≤rych tkwi│a jego si│a. W│osy obciΩ│a mu jego kochanka, a jej sprzymierze±cy wypalili mu w│osy. Po jakim£ czasie w│osy odrastaj╣ mu i Samson m£ci siΩ. Mi│o£µ prowadzi do zguby, nie nale┐y ka┐demu ufaµ, z│o jest zawsze ukarane, zazdro£µ i zawi£µ prowadz╣ do zguby, uczy szacunku dla pokonanych i s│abych, m≤wi o godnej £mierci, z si│y nale┐y korzystaµ w ostateczno£ci.
ôHiobö
Hiob by│ bardzo religijny, nienaganny. Odebrano mu jednak bogactwa i za namow╣ diab│a spad│y na niego nieszczΩ£cia, a┐ sta│ siΩ biedny. Straci│ dzieci. Ogoli│ wtedy g│owΩ, podar│ szaty, ale nadal pozosta│ silnie wierz╣cym. Diabe│ sprawi│, ┐e Hiob zachorowa│ i zosta│ okaleczony. Hiob jednak nadal wierzy│. Z pomoc╣ spieszyli mu przyjaciele, aby znaleƒµ przyczynΩ nieszczΩ£µ. Do│╣czy│ do nich cz│owiek, kt≤ry powiedzia│, ┐e B≤g czΩsto wystawia cz│owieka na pr≤by. Hiob wytrwa│ w wierze i jego dobra zosta│y mu zwr≤cone. Wiara i lojalno£µ zostaj╣ nagrodzone. Ka┐da przyjaƒ± przechodzi pr≤bΩ. Nale┐y posiadaµ siln╣ wolΩ, wytrwa│o£µ. Ka┐de postΩpowanie zostanie p≤ƒniej os╣dzone.
Tre£µ i znaczenie Nowego Testamentu.
Nowy Testament to zb≤r pism chrze£cija±skich. Sk│ada siΩ z 27 ksi╣g (historyczne, dydaktyczne, prorocze). Nowy Testament przedstawia dzieje Jezusa Chrystusa (ewangelie), historie pierwszych gmin chrze£cija±skich. Przedstawione s╣ tam zasady moralno£ci, kultu, pogl╣dy filozoficzne. My£l╣ przewodni╣ jest to, ┐e mi│o£µ Boga obejmuje wszystkich ludzi, kt≤rzy w niego wierz╣.
Uniwersalizm przypowie£ci biblijnych
Cechy gatunkowe przypowie£ci
ôO siewcyö
Cz│owiek wyszed│ na pole by zasiaµ ziarna. Jedno upad│o na drogΩ i zosta│o wydziobane przez ptaki, drugie upad│o na ska│kΩ i zosta│o wypalone przez s│o±ce, trzecie zosta│o zag│uszone przez ciernie, ale te kt≤re pad│y na glebΩ wyda│y plony: 30-krotny, 60-krotny, 100-krotny. Ziarnem jest s│owo bo┐e, a gleb╣ wszyscy ludzie, do kt≤rych jest kierowane. Mo┐na je albo przyj╣µ, albo odrzuciµ, ale skutki s╣ jednoznaczne.
ôO synu marnotrawnymö
Jest to opowie£µ o ojcu i jego dw≤ch synach. M│odszy syn postanowi│ opu£ciµ rodzinny dom. Zabra│ swoj╣ czΩ£µ maj╣tku i wyruszy│ w £wiat. Maj╣tek roztrwoni│ jednak szybko na zabawy. Zacz╣│ pa£µ £winie dla bogatego cz│owieka. Cierpia│ g│≤d i nΩdzΩ. Kiedy skruszony syn wr≤ci│ do ojca ten siΩ bardzo ucieszy│ i wyda│ ucztΩ. Zdziwionemu starszemu synowi odpowiedzia│, ┐e cieszy siΩ z powrotu syna, kt≤ry by│ jak umar│y, a teraz zn≤w o┐y│. Ojcem jest B≤g, kt≤ry cieszy siΩ z ka┐dego nawr≤conego grzesznika. Jest to wezwanie do dostrzegania swoich b│Ωd≤w i ich naprawy.
ôO mi│osiernym Samarytaninieö
Samarytanin okaza│ wsp≤│czucie dla rannego i obrabowanego przez zb≤jc≤w. Opatrzy│ go, pielΩgnowa│ i zap│aci│ za pobyt w gospodzie. Wcze£niej pomocy odm≤wili mu duchowni, kt≤rych zadaniem jest nie£µ pomoc innym. Przes│anie to, to ┐e ludzie powinni okazywaµ innym ludziom mi│o£µ i mi│osierdzie.
S╣ cztery ewangelie. Wszystkie obfituj╣ w przypowie£ci bΩd╣ce nauk╣ Jezusa. Chcia│ on byµ zrozumia│y przez wie£niak≤w i prostych ludzi. Musia│ wiΩc pos│ugiwaµ siΩ obrazami a nie abstrakcyjnymi pojΩciami. Przypowie£ci w ewangeliach s╣ zmy£lone, gdy┐ wa┐na jest w nich nauka, a nie szczeg≤│y. Przyk│ady wystΩpuj╣ce w ewangeliach s╣ dos│owne i daj╣ przyk│ady postaw moralnych.
Charakterystyka i znaczenie ewangelii îw. Jana (ôApokalipsa îw. Janaö)
Jest to ostatnia ksiΩga Biblii. ôApokalipsaö znaczy objawienie, ods│oniΩcie. Jest to jedyne proroctwo Nowego Testamentu. Jest tam wiele znak≤w, symboli, alegorii oraz nawi╣za± do ksi╣g Starego Testamentu. Wizja s╣du ostatecznego. Prezentuje walkΩ dobra ze z│em, upadek ludzko£ci i przywracanie │adu £wiata. Autor przedstawia wizjΩ baranka, kt≤ry otwiera kolejne siedem pieczΩci. Potem pojawiaj╣ siΩ cztery zwierzΩta. Potem pojawiaj╣ siΩ konie z jeƒdƒcami apokalipsy. Na bia│y koniu jeƒdziec z │ukiem, na ognistym jeƒdziec, kt≤ry zabierze pok≤j, na czarnym jeƒdziec z waga w rΩku, blady ko± niesie na grzbiecie £mierµ. îwiΩty Jan przewiduje przysz│e losy, pociesza i poucza.
Zawarte symbole: