POEZJA POLSKA XX LECIA MI╩DZYWOJENNEGO

SKAMADRYCI

• Julian Tuwim, Antoni S│onimski, Kazimierz Wierzy±ski, Jan Lecho±, Jaros│aw Iwaszkiewicz
• satelici: Kazimiera I││akowicz≤wna, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Jerzy Libert
• pocz╣tki zwi╣zane z Uniwersytetem Warszawskim i pismem ôPro Arte et Studioö
• tworzyli kabaret ôPod Pikadoremö (1918-19)
• wydawali pismo "Skamander" (1920-29, 35-39)
• zwi╣zani z pismem "Wiadomo£ci literackie"
• nie stworzyli programu poetyckiego
• zwi╣zek poet≤w z teraƒniejszo£ci╣
• kult codzienno£ci, ┐ycia, witalizm, fascynacja £wiatem
• wolno£µ w wyborze temat≤w i £rodk≤w wyrazu
• prosty jΩzyk
• bohater poezji skamandryckiej to cz│owiek z ulicy, zwyk│y
• poezja dla szarego cz│owieka, nie elitarna
• m│odo£µ, dojrzewanie w niepodleg│ej Polsce, ciekawo£µ £wiata

Julian Tuwim

• debiut ôCzyhanie na Bogaö w 1918r., ôSokrates ta±cz╣cyö w 1919r.
• poeta codzienno£ci

ôPoezjaö

T. chce byµ jednym z wielu zwyczajnych ludzi (pisa│ o zwyk│ym cz│owieku i jego otoczeniu)

ôNie chcΩ byµ przewodnikiem,

ChΩtnie w t│um siΩ wcisnΩ,

BΩdΩ Ultimus inter paresö (ostatni w£r≤d r≤wnych).

ôDo Krytyk≤wö

Podmiot liryczny jeƒdzi tramwajem po mie£cie. Jest tym zachwycony, upojony urokiem miasta. Rozpiera go entuzjazm, energia. Adresatem s╣ krytycy, kt≤rzy nazwani s╣ te┐ ôwielce szanowni panowie !ö. Podmiot liryczny kpi z oczekiwa± krytyki. Emocji i uniesie± mo┐e tak┐e dostarczyµ codzienno£µ.

ô»ycieö

Podmiot liryczny raduje siΩ, bo ┐yje. îwiat jest piΩkny. Cieszy go taki jaki jest.

ôDo prostego cz│owiekaö

Obrona prostego cz│owieka przed szlacht╣. Polega ona na otworzeniu oczu naiwnemu cz│owiekowi na to na czym polega agitacja polityczna. Autor wystΩpuje w roli nauczyciela. Ci, kt≤rzy maj╣ w swoich rΩkach propagandΩ chc╣ wykorzystaµ zwyk│ych ludzi do realizacji w│asnych plan≤w.

ôRewizjaö

Rewizja mieszkania. Osoby prowadz╣ce j╣ znajduj╣ to czego szukali i aresztuj╣ podejrzanego. Podmiot liryczny jest rewidowany. Poznajemy jednocze£nie zdarzenie i jego my£li. Ca│a sytuacja jest dramatyczna.

Podmiot liryczny nie nazywa niczego, jedynie sugeruje co sobie my£leµ.

ôMieszka±cyö

Tematem wiersza jest ┐ycie przeciΩtnego mieszka±ca miasta. We wczesnej tw≤rczo£ci Tuwim wyra┐a│ pochwa│Ω przeciΩtno£ci i zwyk│o£ci, aprobowa│ codzienne ┐ycie. Tutaj te s╣dy uleg│y ca│kowitej zmianie. Mieszczanin jawi siΩ w wierszu jako cz│owiek g│upi, o ograniczonych horyzontach, bezmy£lny, zajmuj╣cy siΩ rzeczami nieistotnymi. Jego ┐ycie jest schematyczne. Codziennie jego czynno£ci s╣ identyczne. Pozbawiony jest w│asnych pogl╣d≤w. Wszystkie pogl╣dy czerpie z gazet i radia. Takie ┐ycie jest puste i nie ma uzasadnienia. Wiersz jest o£mieszeniem trybu ┐ycia mieszcza±stwa.

ôStraszne mieszkania. W strasznych mieszkaniach

Strasznie mieszkaj╣ straszni mieszczanie.ö

ôPogrzeb prezydenta Narutowiczaö

Podmiot liryczny zwraca siΩ do morderc≤w. Wiersz przedstawia kondukt ┐a│obny. Oskar┐a zab≤jc≤w i ich czyn. Nie s╣ oni przeciwnikami konkretnej osoby lecz s╣ przeciwnikami ca│ego pa±stwa i stabilizacji.

ôEt Arceoö

Nawi╣zuj╣c do Horacego, poeta wyra┐a dystans do rzeczywisto£ci, w kt≤rej mu przysz│o ┐yµ, nastroje smutku, zniechΩcenia, goryczy, wyobcowania. Ukazany £wiat jawi siΩ poecie jako ôchaos i zgroza, i pustka £miertelnaö. Poeta zauwa┐a pospolito£µ i g│upotΩ ludzk╣. Przera┐a go panosz╣ce go z│o i zepsucie.

Nie anga┐uje siΩ w ┐ycie publiczne. Wyra┐a te┐ odczucie inno£ci i wy┐szo£ci wobec t│umu oraz wynikaj╣cej st╣d pogardy.

ôDo losuö

• refleksja na temat ┐ycia i tw≤rczo£ci poetyckiej
• poeta m≤wi o sobie jako o cz│owieku hojnie obdarzonym przez los, kt≤remu zawdziΩcza│ mi│o£µ, m│odo£µ, ambicje a nawet maj╣tek
• najbardziej jednak ceni sobie dar tw≤rczy, natchnienie artystyczne, kt≤re wyr≤┐nia go spo£r≤d innych ludzi i sprawia, ┐e zwyk│y, szary £wiat jawi siΩ jako bogactwo kolor≤w i muzyka
• dziΩki swojemu talentowi poeta mo┐e w chaosie rzeczywisto£ci i nat│oku codziennych zdarze± szukaµ jakiego£ │adu i sensu
• w tym wierszu Tuwim wyra┐a sw≤j program artystyczny, koncepcjΩ tw≤rczo£ci pojmowanej jako klasyczny rygor
• widoczna jest rezygnacja ze spontaniczno£ci
• nawi╣za│ do antycznej koncepcji artystycznej, kt≤ra mia│a zapewniµ poecie nie£miertelno£µ

ôSitowieö

ôZiele±ö

ôRzecz Czarnoleskaö

Boles│aw Le£mian

• debiut ôSad rozstajnyö w 1912r.
• rozpuszczenie wyobraƒni
• fantastyka
• granica dw≤ch £wiat≤w
• wymy£lony £wiat jest ciekawszy ni┐ normalny
• opisuje to co kr≤tkie, chwilowe, niedostΩpne cz│owiekowi w £wiecie zmieniaj╣cej siΩ rzeczywisto£ci
• pos│uguje siΩ symbolem
• w wierszach u┐ywa du┐o neologizm≤w, wprowadza oksymorony
• intuicjonizm w poznawaniu £wiata - wp│yw Bergsona
• odwo│uje siΩ czΩsto do literatury ludowej

ôDusio│ekö

Wiersz w kompozycji i stylu przypomina balladΩ. Narrator wykreowany zosta│ na ludowego gawΩdziarza, opowiadaj╣cego gromadzie s│uchaczy historiΩ Bajda│y. U┐ywa jΩzyka stylizowanego na gwarΩ. Tematem wiersza jest pretensja do Boga o to, ┐e na £wiecie przez niego stworzonym istnieje nie tylko dobro, ale i z│o, na kt≤re cz│owiek jest nieustannie nara┐ony i z kt≤rym musi samotnie walczyµ.

ôDziewczynaö

Dzieje dwunastu braci, kt≤rzy us│yszeli g│os dziewczyny za murem. Wierz╣c w jej istnieje, o czym £wiadczy│ rozlegaj╣cy siΩ p│acz, pokochali j╣ i starali siΩ j╣ uwolniµ wal╣c m│otami w mur. Wszyscy zmarli. Po nich pracΩ przejΩ│y ich cienie a nastΩpnie same m│oty. Po rozwaleniu muru okaza│o siΩ, ┐e nikogo tam nie by│o.

Wiersz ma formΩ ballady. Nawi╣zuje do ludowych poda±, ba£ni. Przeznaczeniem cz│owieka jest £mierµ poniewa┐ jest on s│amy i kruchy.

ôTrupiΩgiö

Wiersz ten pokazuje problematykΩ nΩdzy i ub≤stwa, znikomo£ci ludzkiej egzystencji. Symbolem tych cech ┐ycia ludzkiego s╣ trupiΩgi - buty z │yka, w kt≤re ubiera siΩ do trumny nΩdzarzy. Poeta ma £wiadomo£µ nΩdzy ┐ycia ludzkiego i wie, ┐e on tak┐e takiego losu nie uniknie, chocia┐ wola│by tworzyµ poezjΩ pogodn╣, radosn╣, zajmuj╣c╣ siΩ tematami odleg│ymi od ponurej codzienno£ci. Uto┐samia siΩ z biedakiem, jego losem i nieszczΩ£ciami. Solidarno£µ wobec ludzi wywo│uje bunt przeciw Stw≤rcy îwiata. B≤g odpowiedzialny jest za z│o dotycz╣ce ludzi, a zarazem bezradno£ci cz│owieka, kt≤rego gniew i bunt jest ca│kowicie bezsilny, niczego nie mo┐e zmieniµ.

ôUrszula Kochanowskaö

Wiersz ten nawi╣zuje do tren≤w J. Kochanowskiego a tak┐e do jego humanizmu, czyli do przekonania, ┐e cz│owiek jest centrum £wiata, jest najwy┐sz╣ warto£ci╣. Podmiotem lirycznym wiersza jest c≤rka Kochanowskiego, kt≤ra opowiada o swoim przybyciu do Nieba. B≤g stwarza dla niej raj. Jest to dom w Czarnolesie. B≤g odchodz╣c stwierdza, ┐e jej rodzice nied│ugo nadejd╣. Urszula czeka na rodzic≤w nie na Boga. St╣d jego nadej£cie wywo│uje rozczarowanie i ┐al. SzczΩ£cie dla cz│owieka jest r≤wnoznaczne z mi│o£ci╣ i czu│o£ci╣. B≤g mimo swej doskona│o£ci nie mo┐e zast╣piµ jej rodzic≤w.

ôW malinowym chru£niakuö

Wiersz rozpoczynaj╣cy cykl erotyk≤w pod takim samym tytu│em. Podmiot liryczny opisuje spotkanie z dziewczyn╣, wsp≤lne zbieranie malin, kt≤re sta│o siΩ form╣ mi│osnego zbli┐enia, a maliny podawane ch│opcu - pieszczot╣. Z sytuacj╣ erotyczn╣ wsp≤│gra stan przyrody, opis element≤w otaczaj╣cej kochank≤w natury.

ôB╣k z│o£nik hucza│ basem, jakby straszy│ kwiaty,

Rdzawe guzy na s│o±cu wygrzewa│ li£µ chory,

Z│achmania│ych pajΩczyn skurczy│y siΩ wisiory

I szed│ ty│em na grzbiecie jaki£ ┐uk kosmaty.ö

Opis ten silnie dzia│a na zmys│y, podkre£la takie cechy przyrody, kt≤re s╣ przez nie odbierane: przyjemny, basowy dƒwiΩk wydawany przez b╣ka, mi│y w dotyku kosmaty ┐uk, skrz╣ce siΩ w s│o±cu pajΩczyny, gor╣co i duchota upalnego dnia, s│odki zapach owoc≤w. Wszystko to pobudza wzrok, s│uch i dotyk. Podkre£lona zostaje tak┐e atmosfera intymno£ci, zbli┐enia, poniewa┐ wskazane elementy natury mo┐na zobaczyµ tylko z bliska (owady, pajΩczyny, guzy na li£ciu). Para kochank≤w ukryta jest przed £wiatem i ludzkimi oczyma w g╣szczu malinowych krzew≤w, kt≤ry stwarza warunki dla prze┐ycia intymnych wra┐e±. Poeta bardzo subtelnie buduje nastr≤j erotycznych prze┐yµ.

I. Ga│czy±ski

• cech╣ charakterystyczn╣ jego poezji jest │╣czenie liryzmu, osobistej refleksji i ba£niowo£ci z humorem, grotesk╣ i satyr╣
• siebie, poeta przedstawia jako artystΩ-cygana, ale jednocze£nie cz│owieka zwyk│ego, przeciΩtnego
• motywy banalne, pospolite wzbogaca│ fantastyk╣ i liryzmem
• poruszaj╣c tematy spo│eczno-polityczne pos│ugiwa│ siΩ czΩsto satyr╣ i grotesk╣
• tematyka codzienno£ci
• tw≤rczo£µ sw╣ traktowa│ jako zabawΩ
• jΩzyk potoczny
• regularny rym i rytm

ôSerwus, madonnaö

• tematem wiersza jest sztuka i artysta
• czyni╣c podmiotem lirycznym poetΩ, przedstawi│ swoj╣ koncepcjΩ artysty
• poeta w wierszu stwierdza, ze nie dba o s│awΩ
• pisanie ksi╣g i s│awΩ pozostawia innym

rezygnuje z tego co by│o wa┐ne dla artyst≤w od czas≤w Horacego (celem tw≤rczo£ci jest ôStawienie sobie pomnika trwalszego ni┐ ze spi┐uö)

• przedstawia wizerunek artysty-cygana
• wiersz adresowany jest do madonny, kt≤r╣ poeta okre£la jako matkΩ, kochankΩ i muzΩ
• poeta zwraca siΩ do niej ôSerwus, madonnaö - zderzaj╣c s│owo: madonna, z potocznym: serwus
• mo┐e to wskazywaµ na brak szacunku ale jest wyrazem silnego i bezpo£redniego zwi╣zku artysty z jego muz╣ oraz charakteryzuje samego artystΩ, kt≤ry │╣czy w sobie sprzeczno£ci: codzienn╣ zwyk│o£µ i £wiΩto£µ sztuki

ôKryzys w bran┐y szarlatan≤wö

• poeta siΩga do czΩstych motyw≤w swojej poezji: kultury jarmarcznej, podmiejskiego folkloru, piosenki ulicznej
• przedstawia szarlatana sprzedawaj╣cego na pustym targu woskowe lalki
• bezskutecznie usi│uje nam≤wiµ przechodni≤w do kupienia od niego czegokolwiek
• uwa┐any jest za oszusta, poniewa┐ sprzedawane przez niego rzeczy s╣ dziwne ôlalki od mi│o£ci, ma£ci od samotno£ci i Polikarpa ko£µö - s╣ to rzeczy fantastyczne, nierealne, kt≤re z jednej strony przypominaj╣ jarmarczn╣ tandetΩ a z drugiej za£ jak╣£ dziwaczn╣ w│asn╣ tw≤rczo£µ
• na tej podstawie szarlatana mo┐na uznaµ za jeden z wizerunk≤w artysty
• liryzm osi╣ga Ga│czy±ski przez po│╣czenie melancholii z humorem, zwyk│o£ci i banalno£ci z fantastyk╣ i modlitewnym tonem na ko±cu wiersza

ôZima z wypis≤w szkolnychö

• podmiot liryczny zwraca siΩ do dziecka (zdrobnienia, kompozycja bajkowa), kt≤re jest uosobieniem naiwno£ci
• zima jest dobrodziejstwem administracji pa±stwowej, a nie natury
• szyderstwo z propagandy, kt≤ra daje niedorzeczne informacje

ôPro£ba o wyspy szczΩ£liweö

• s╣ one pe│ne spokoju, harmonii, ucieczk╣ przed rzeczywisto£ci╣, kontaktem z natur╣, oaz╣ szczΩ£cia, lekarstwem na z│o

ôFarlandiaö

• dwie czΩ£ci tekstu kontrastuj╣ ze sob╣
• £wiat rzeczywisty: smutno, ciasno, duszno, troski
• ucieczka przed smutkiem do kraju Farlandii (wymy£lonego przez poetΩ)

ôO mej poezjiö

• poezja jest uspokojeniem, ukojeniem, ucieczk╣ przed rzeczywisto£ci╣
• jest prosta, przepe│niona uczuciami, pomaga mu dostrzec piΩkno w banalnych sprawach
• codzienno£µ to dla niego ôproste dziwyö

ôUlica towarowaö

• charakterystyka proletariackiej dzielnicy
• podmiot liryczny pr≤buje odnaleƒµ elementy piΩkna takie jak muzyka, poezja
• ulica zdominowana jest przez kino i elektrowniΩ (zak│ad pracy)
• oczekuj╣ od ulicy czego£ wiΩcej ni┐ ona mo┐e im daµ
• rozrywk╣ tych ludzi jest alkohol, kino, chodzenie po ulicy

LEOPOLD STAFF - POETA KLASYCZNY

ôArs poeticaö

• wiersz zawiera skr≤t programu poetyckiego
• poezja ma utrwalaµ przelotne, chwilowe uczucia, my£li, doznania i zdarzenia
• ma byµ │atwa w odbiorze, komunikatywna
• echo z dna serca - uczucia najbardziej intymne, doznania, emocje ulotne, nieuchwytne
• tre£ci╣ ma byµ to co przemija
• cech╣ charakterystyczn╣ s╣ rymy i dƒwiΩki
• podmiot liryczny chce byµ zrozumia│y, szczery

ôPoetaö

• wiersz ten okre£la miejsce poety w spo│ecze±stwie
• uczucia poety s╣ odmienne od odczuµ innych ludzi
• musi byµ w stanie odzwierciedlaµ wszystkie uczucia
• poeta jest wyrazicielem uczuµ przeciwstawnych nastrojom og≤│u

• Afirmacja ┐ycia

ôWysokie drzewaö

• wiersz ma kompozycjΩ klamrow╣ (rozpoczyna i ko±czy siΩ tym samym wersem: ôO, c≤┐ jest piΩkniejszego ni┐ wysokie drzewaö)
• zachwyt nad krajobrazem, piΩknem drzew, kt≤re s╣ opisane na tle przyrody
• podmiot liryczny jest urzeczony piΩknem przyrody, kontempluje j╣
• obraz jest podnios│y, wspania│y i zachwycaj╣cy dziΩki wyszukanym £rodkom wyrazu
• poeta oddzia│owuje na r≤┐ne zmys│y odbiorcy: wzrok (poprzez bogactwo barw), wΩch (zapach wody) i s│uch poprzez na£ladowanie przyrody
• stosuje synestezjΩ (przeniesienie wra┐e± pochodz╣cych z jednego zmys│u na inny, np. opis zapachu przy pomocy barw)
• natura wp│ywa na stan duszy cz│owieka, wyzwala w nim warto£ci duchowe, pozwala doznaµ pe│nego spokoju i ciszy

• Zwrot ku codzienno£ci

ôKartofliskoö

• zwyczajny, banalny temat zaczerpniΩty z ┐ycia codziennego wsi
• u┐ycie wysokiej formy dla zwyczajnego tematu uwznio£la go, nadaje mu rangΩ poetyck╣, dodaje wa┐no£ci
• na pierwszy plan wysuwa siΩ opis bardzo realistyczny i plastyczny, bogaty w szczeg≤│y, odzia│ywuj╣cy na wyobraƒniΩ
• technika filmowa (zbli┐enia)
• opisowi towarzyszy nastr≤j powagi, smutku, ┐a│oby podkre£lony por╣ roku, kolorystyk╣ obrazu
• poeta oddaje ho│d codzienno£ci i realizuje za│o┐enie prostoty poezji - operuje prostymi £rodkami wyrazu

• Uwielbienie dla Kochanowskiego

ôLipyö

• ho│d z│o┐ony poezji Kochanowskiego
• zachwyt dla jego tw≤rczo£ci (kr≤lewski rym, pogodny nastr≤j, harmonia poezji, tematy humanistyczne)
• forma odpowiada klasycznej idei poezji K. - postawa odczuµ i wyrazu, jasno£µ, klarowno£µ

• Pochwa│a dla formy klasycznej, harmonii, porz╣dku

ôLipyö , ôWysokie drzewaö

AWANGARDA KRAKOWSKA

• avant-garde - stra┐ przednia
• Tadeusz Pejper, Julian Przybo£
• czasopismo ôZwrotnicaö
• 3xM (miasto, masa, maszyna)
• metafora teraƒniejszo£ci
• jΩzyk rozwija siΩ wraz z technologi╣
• poezja powinna wsp≤│brzmieµ z rzeczywisto£ci╣, prezentacja rzeczywisto£ci
• fascynacja cywilizacj╣, urbanizmem
• sztuka powinna s│u┐yµ spo│ecze±stwu
• przeciwstawienie siΩ tradycji romantycznej, zerwanie z romantycznym pojΩciem natchnienia
• poezja ma streszczaµ £wiat a nie odtwarzaµ wnΩtrze poety
• poezja jest wynikiem £wiadomej pracy intelektualnej, literatura to rzemios│o
• nowy typ metafory, kt≤ra nie by│aby stylistyczn╣ ozdob╣ ani sposobem odtwarzania rzeczywisto£ci,

jej opisu, por≤wnania

• mia│a byµ zwi╣zkiem pojΩciowym, mia│a tworzyµ now╣ rzeczywisto£µ czysto poetyck╣
• jΩzyk zbli┐ony do potocznego

Julian Przybo£

ôLipiec"ö

ôNa £wiadectwach wzbici w rado£µ, odlecieli uczniowie

Dr┐y powietrze po ich £mig│ym znikuö

ôZ Tatrö

• metaforyczny obraz £wiata (ruch ska│, huk wody)
• tragedia zmar│ej taterniczki obok krajobrazu Tatrza±skiego

ôNotre - Dameö

• poczucie przyt│oczenia wobec wspania│o£ci filar≤w katedry
• podmiot liryczny jest przera┐ony budowl╣
• zosta│a ona wzniesiona ku czci Boga ale sta│a siΩ miejscem niezbΩdnym ludziom a nie Bogu

ôUlica Mi│aö

Wiersz o tematyce spo│ecznej. Jedna z ulic pe│na brudu, nΩdzy cierpienia, £mierci, wywo│uje strach. Ulica ta to synonim ub≤stwa, cierpienia. Elementy beznadziejnego ┐ycia.

ôBar Pod zdech│ym psemö

W│adys│aw Broniewski

• tworzy│ poezjΩ proletariack╣
• poezja ma powiedzieµ to, czego nie mog╣ powiedzieµ inni
• popieraµ proletariat
• ma byµ ostra, zagrzewaµ
• poezja jako forma walki o nowy │ad spo│eczny
• ma wyra┐aµ problemy robotnik≤w
• poeta romantyczny
• poezja ma agitowaµ, podrywaµ do czyn≤w
• obecno£µ historii
• wiara w przesz│o£µ, w jej rolΩ w ┐yciu cz│owieka i w ┐yciu ca│ego narodu
• jej obecno£µ jest czym£ niezbΩdnym
• podejmuje tematy spo│eczno-polityczne i rewolucyjne
• nawi╣zuje do romantyzmu i do nasycenia wierszy tradycjami rewolucyjnymi
• poezja czynna, nawo│uj╣ca do walki
• tworzy miΩdzy innymi liryki patriotyczne wzywaj╣ce do walki z wrogami ojczyzny
• ôDo przyjaci≤│ poet≤wö
• nazwa│ siΩ Prometeuszem
• nie dba o konsekwencje
• jest dobroczy±c╣

(prometeizm - postawa polegaj╣ca na bezinteresownym po£wiΩceniu siΩ dla sprawy, idei, kt≤ra dotyczy du┐ej grupy ludno£ci)

ôPoezjaö

• wiersz ma charakter programowy, ukazuje stosunek Broniewskiego do poezji i okre£la jej zadania
• poezja ma towarzyszyµ cz│owiekowi w ka┐dym momencie ┐ycia
• ma zagrzewaµ do walki, dawaµ nadziejΩ
• ma byµ ┐ywio│owa, odpowiednia do chwili
• po walce ma przypominaµ s│awΩ tych, kt≤rzy zginΩli
• ma dawaµ ukojenie, uspokojenie, ma wyniszczyµ emocje negatywne

ôManlicherö

• poezja to spos≤b walki
• to nie walka frontowa ale ideologiczna o prawa
• dziΩki poezji ma wiΩksze mo┐liwo£ci dzia│ania, oczekuje nowego │adu

ôZag│Ωbie D╣browskieö

• tre£ci╣ jest Zag│Ωbie D╣browskie, bieda, nΩdza
• kryzys w przemy£le doprowadza robotnik≤w do nΩdzy
• poeta wyra┐a interesy pokrzywdzonych robotnik≤w w sporze z pracodawcami i ca│ym systemem politycznym, kt≤ry dopuszcza do wyzysku
• policjant, kt≤ry powinien pilnowaµ │adu i porz╣dku w £wiadomo£ci pokrzywdzonych g≤rnik≤w jest wrogiem strzeg╣cym niesprawiedliwo£ci
• ponury nastr≤j i poczucie gniewu ilustruje ekspresjonistyczna kolorystyka -czer± mocy i czerwie± krwi
• Zag│Ωbie D╣browskie zamiast byµ podstaw╣ dobrobytu pa±stwa, utwierdza nΩdzΩ i krzywdΩ

ôElegia o £mierci Ludwika Wary±skiegoö