DOKONANIA PROZATORSKIE XX LECIA MI╩DZYWOJENNEGO
Przedwio£nie polskiej pa±stwowo£ci
Wiosna to odzyskanie wolno£ci, rozkwit na nowo pa±stwa polskiego po 123 latach niewoli. Utw≤r stanowi sumΩ obserwacji politycznych i spo│ecznych, pa±stwowo£ci, kt≤ra narodzi│a siΩ na nowo. Konfrontacja mitu szklanych dom≤w z rzeczywisto£ci╣.
îledz╣c losy Cezarego Baryki mo┐na zauwa┐yµ jak r≤┐ne £rodowiska pozna│.
Przyczyny:
Niepodleg│o£µ zaskoczy│a PolskΩ, rz╣d nie bierze losu kraju w swoje rΩce. Nie wiele siΩ zmienia (radykalizuj╣ce siΩ klasy robotnicze, bezrobotni umieszczani s╣ w wiΩzieniach, a rz╣d nic nie robi aby zapewniµ godno£µ Polakom w wolnej suwerennej Polsce).
Jest gwa│townym przewrotem spo│eczno-politycznym, maj╣cym na celu obalenie panuj╣cego ustroju i wprowadzenia nowego │adu sprawiedliwo£ci spo│ecznej. Za│o┐enia rewolucji s╣ wiΩc s│uszne, nawi╣zuj╣ do hase│ Wielkiej Rewolucji Francuskiej: wolno£µ, r≤wno£µ, braterstwo. Jednak wszelkie nag│e zmiany wi╣┐╣ siΩ te┐ z przemoc╣ i krwawymi walkami..
Rewolucja w Rosji w 1917 r. obali│a despotyzm carski. »eromski umiejscawiaj╣c akcjΩ w Baku, daje dok│adny obraz wydarze± rewolucyjnych, sugeruje tak┐e ich ocenΩ. Ocena rewolucji jest niejednoznaczna, co wynika w du┐ej mierze ze zmienno£ci pogl╣d≤w g│≤wnego bohatera. Dojrzewanie Cezarego sprawia, ┐e zmianie ulegaj╣ jego pogl╣dy i spos≤b patrzenia na £wiat. Pocz╣tkowo bohater jako m│ody cz│owiek anga┐owa│ siΩ - spontanicznie i bezkrytycznie - w dzia│ania rewolucyjne. Rewolucja oznacza│a wtedy dla niego wolno£µ, swobodΩ, ucieczkΩ od codziennych obowi╣zk≤w, bezkarno£µ. Cezary bra│ udzia│ w masowych spotkaniach, podczas kt≤rych wyg│aszano przem≤wienia, a tak┐e organizowano samos╣dy: wiece przeradza│y siΩ czΩsto w okrutne, samowolne egzekucje wiΩzionych przeciwnik≤w (genera│≤w). Dzia│ania rewolucyjne by│y bezprawiem i okrucie±stwem. Rewolucja w Baku wprowadzi│a nie│ad i wyzwoli│a spory narodowo£ciowe pomiΩdzy Tatarami a Ormianami. Stopniowo Cezary zacz╣│ zauwa┐aµ ujemne cechy rewolucji. Jednak dalej uwa┐a│, ┐e jest ona konieczno£ci╣ i ┐e pokrzywdzeni ludzie maj╣ moralne prawo do buntu przeciw krzywdzicielom. P≤ƒniej i ten s╣d uleg│ zmianie. Wyzwolone przez rewolucjΩ spory narodowo£ciowe doprowadzi│y do makabrycznych wydarze±: masowych mord≤w, terroru i skrajnej nΩdzy, kt≤ra czyni│a ludzi obojΩtnymi nawet na £mierµ.
Obalenie starego porz╣dku nie zapewnia jeszcze wprowadzenia nowej cywilizacji. Te spostrze┐enia potwierdzi│a p≤ƒniej podr≤┐ do Polski. Mia│ w≤wczas okazjΩ zaobserwowania Rosji objΩtej rewolucj╣. Rosja zosta│a ukazana jako pa±stwo pogr╣┐one w chaosie, ƒle funkcjonuj╣ce, ca│kowicie zdezorganizowane. Obraz rewolucji stanowi ostrze┐enie przed tym, do czego mo┐e doprowadziµ spo│eczna krzywda oraz lekcewa┐enie problemu, jakim s╣ warunki ┐ycia najni┐szych warstw i nier≤wno£ci spo│eczne.
Programy polityczne:
Powie£µ realistyczna zwykle opowiada│a historiΩ podczas kt≤rej dokonywa│y siΩ wydarzenia. Skutki podane by│y zawsze na ko±cu. Na│kowska rozpoczyna powie£µ od fina│u, rozwi╣zania akcji. Streszczaj╣c koniec roz│adowuje ciekawo£µ czytelnika. Nie oczekuje on rozwi╣zania tylko zastanawia siΩ co siΩ sta│o. Czytelnika maj╣ zainteresowaµ r≤┐ne sytuacje, interpretacje a nie same zdarzenia. Fabu│a jest prosta aby czytelnik m≤g│ zwr≤ciµ uwagΩ na motywy postΩpowania. »yciorys bohatera daje nam r≤┐ne mo┐liwo£ci interpretacji. Autorka chce zostawiµ ocenΩ bohatera czytelnikowi. Opinie zale┐╣ od r≤┐nych punkt≤w widzenia. Nie mo┐e ona byµ jednoznaczna. Na│kowska proponuje aby zestawiµ je wszystkie nawet je£li s╣ r≤┐ne. Suma ich mo┐e daµ jaki£ obraz. Nie bΩdzie on jednoznaczny. Zestawienie gest≤w, r≤┐nych punkt≤w widzenia, gromadzenie opinii. Rzeczywisto£µ jest z│o┐ona. G│≤wnym zagadnieniem ksi╣┐ki jest zestawienie tego co my£li o sobie cz│owiek a co my£l╣ o nim inni. Autorka k│adzie nacisk na to, ┐e nie bΩdzie jednoznacznie charakteryzowa│a bohatera, stara siΩ podkre£liµ swoj╣ obiektywno£µ. Rezygnuje z narzucenia odbiorcy swojego pogl╣du.
Prezentacja warstw spo│ecze±stwa
* Cecylia, Kolichowska, cukiernik Marian
* bogaci inteligenci - Zenon Ziembiewicz
*biedota - Joasia Go│╣bska
Granica na p│aszczyƒnie spo│ecznej. Podzia│ klasowy odgradzaj╣cy £wiat posiadaj╣cych od £wiata nΩdzarzy. Jest miΩdzy nimi przepa£µ. Dziel╣ ich przywileje, mo┐liwo£ci ┐yciowe, prawa, mo┐liwo£ci wp│ywania na ┐ycie. Awans spo│eczny jest nieosi╣galny dla ludzi sfery ubogiej - nieprzekraczalna granica.
P│aszczyzna psychologiczna. Poszukiwanie granic tego co ocenia siΩ obiektywnie a subiektywnie. S╣d jednostki czy opinia zbiorowa. Ze zbioru subiektywnych opinii mo┐na zbli┐yµ siΩ do obiektywnej prawdy.
Granica oddziela prawdΩ od fa│szu.
P│aszczyzna filozoficzna. Mowa tu o mo┐liwo£ciach poznania £wiata. Cz│owiek sam sobie narzuci│ granice. Poznaje £wiat coraz lepiej, coraz dok│adniej. îwiat siΩ rozwija. Ruchoma granica poznania.
P│aszczyzna moralna. Linia, kt≤rej nie powinno siΩ przekraczaµ aby nie sprzeniewierzyµ siΩ w│asnym idea│om, pogl╣dom, by pozostaµ sob╣. Granica kompromisu nie polega na rezygnacji z w│asnych idea│≤w. Szukanie ci╣gle tej bariery, bo przekroczenie jej oznacza fa│sz, ob│udΩ w stosunku do samego siebie.
Powie£µ ta zrywa z tradycj╣ powie£ci realistycznej. Posiada niezwyk│╣ fabu│Ω, kt≤rej zdarzenia s╣ wprawdzie uporz╣dkowane chronologicznie, ale same w sobie s╣ nielogiczne i nieprawdopodobne. Zdarzenia przypominaj╣ bardziej sen ni┐ jawΩ i Gombrowicz wyraƒnie nawi╣zuje w kompozycji fabu│y do techniki onirycznej (sennej). Ukazane wydarzenia i postacie s╣ w du┐ej mierze absurdalne i przejaskrawione, i sk│adaj╣ siΩ na groteskowy obraz rzeczywisto£ci. îwiat ukazany zosta│ w krzywym zwierciadle. Postacie s╣ uosobieniem pewnych postaw i zachowa±, wyeksponowanych, wyolbrzymionych w nich dla spotΩgowania wra┐enia. Mamy typowego belfra - BladaczkΩ, pensjonarkΩ, nowoczesn╣ matkΩ, typowe postacie z rodziny szlacheckiej, parobka. Ich zachowanie jest przesadne i karykaturalne. Stanowi╣ w powie£ci ƒr≤d│o komizmu. Dwie p│aszczyzny interpretacyjne:
Podstawowym pojΩciem, jakim operowa│ Gombrowicz w swoich wypowiedziach o cz│owieku i £wiecie by│a ôformaö - to dla Gobrowicza spos≤b wyra┐ania siebie i s│owa, gesty, czyny, decyzje, postawy, styl i spos≤b bycia. Jest to postawa wobec ┐ycia, kszta│t cz│owieka okre£laj╣cy go wobec £wiata. Forma jest sposobem kontaktowania siΩ z innymi ludƒmi. Tworzy siΩ dopiero w kontakcie miΩdzyludzkim i jest czym£ sztucznym, nienaturalnym dla cz│owieka. Jest nam narzucana z zewn╣trz, fa│szuje nasz╣ naturΩ. Forma jest konieczno£ci╣, poniewa┐ ka┐dy cz│owiek chc╣c nawi╣zaµ kontakt z innym cz│owiekiem, musi przyj╣µ jak╣£ formΩ, kt≤ra by│aby dla tamtego zrozumia│a. A poniewa┐ cz│owiek ┐yje w spo│ecze±stwie, jest na tΩ formΩ skazany, nie mo┐e przed ni╣ uciec. Forma jest tak┐e sposobem wyra┐ania w│asnych pogl╣d≤w, sposobem przekazania w│asnego widzenia £wiata i innych. Na pocz╣tku utworu narrator wyznaje, ze poszukuje sposobu na wyra┐enie siebie. Zdaje sobie sprawΩ z konieczno£ci znalezienia dla siebie jakiej£ formy, by zaistnieµ w spo│ecze±stwie, w£r≤d ludzi, by zostaµ przez nich dojrzanym i odebranym. Ludzie narzucaj╣ sobie wzajemnie spos≤b bycia (np. belferskie zachowanie Pimki w mieszkaniu narratora sprawia, ┐e zachowuje siΩ on jak ucze±). Ludzie nieustannie zmuszaj╣ innych do pewnych zachowa± i dzia│a±. Ci╣g│a walka o narzucenie w│asnego £wiatopogl╣du (walka na miny pomiΩdzy MiΩtusem a Pytonem, gwa│t przez uszy dokonany na Pytonie). Uczniowie cierpi╣ z powodu narzucenia im sztucznie formy zdziecinnia│ej. Forma zdziecinnia│a zyskuje miano ôpupyö. Pupa nadana zostaje uczniom gimnazjum, wytwarza j╣ zw│aszcza obecno£µ matek za p│otem. Z kolei wszelkie spo│eczne maski, zachowania okre£lane s╣ pojΩciem ôgΩbyö. GΩbΩ przyprawia cz│owiekowi drugi cz│owiek lub spo│ecze±stwo. Gombrowicz ma £wiadomo£µ, ┐e przed gΩb╣ nie ma ucieczki.
By│ pod wp│ywem Kafki:
îwiat, kt≤ry kreuje nie jest rzeczywisty. Jest wymy£lony. Schulz nie odwzorowuje £wiata, tylko tworzy sw≤j w│asny. Pisze swoje utwory tak, ┐e czytaj╣c je widzimy £wiat przez mg│Ω (kolory, brak kontur≤w, mg│a, senno£µ). W jego utworach nie ma jako takiej fabu│y, nie jest ona wa┐na.
ôPANNY Z WILKAö J. IWASZKIEWICZA - problematyka
wyra┐a siΩ w pytaniach o powinno£ci, obowi╣zki cz│owieka, o warto£µ tego co robi, a tak┐e w niepokoju, kt≤ry towarzyszy bohaterowi, gdy snuje refleksjΩ dotycz╣c╣ jego ┐yciowych dokona±.