ôAnalogieö

Utworami, kt≤re z pewno£ci╣ ukazywa│y nowe idee m│odego romantyzmu s╣ dwie ballady: ôRomantyczno£µö Adama Mickiewicza i ôKr≤l Olchö Wolfganga Goethego. Fabu│a pierwszego z nich jest prosta - na rynku pewnego miasteczka w bia│y dzie± pojawia siΩ

dziewczyna imieniem Karusia. Zachowuje siΩ co najmniej dziwnie - biega, krzyczy, p│acze, rozmawia ze sob╣, sprawiaj╣c wra┐enie ob│╣kanej. Z jej p≤│s│≤wek wynika, ┐e spotka│a widmo swego ukochanego Jasie±ka, zmar│ego przed dwoma laty. Ze szlochem skar┐y siΩ na obojΩtno£µ otaczaj╣cych j╣ ludzi, nie potrafi╣cych zrozumieµ rozterek i dramatu opuszczonej i innej z racji swojej nadmiernej wra┐liwo£ci:

ôÅle mnie, w z│ych ludziach t│umie,

P│aczΩ, a oni szydz╣;

M≤wiΩ, nikt nie rozumie:

WidzΩ, oni nie widz╣!ö

Otaczaj╣cy ôszalej╣c╣ KarusiΩö ludzie zaczynaj╣ ufaµ jej s│owom o ôbytno£ciö ukochanego wierz╣c w potΩgΩ mi│o£ci dwojga nieszczΩ£nik≤w, s╣dz╣, ┐e nie pozwoli im ona trwaµ w osamotnieniu nawet po £mierci, intuicyjnie pr≤buj╣ zrozumieµ i uszanowaµ tajemnicΩ dziewczyny. ScenΩ na rynku zak│≤ca starzec pojawiaj╣cy siΩ nagle z atrybutami rozumowej analizy £wiata - ôszkie│kiem i okiemö. Stara siΩ w logiczny spos≤b wyt│umaczyµ problem Karusi, przedstawiaj╣c argumenty pokolenia o£wieceniowc≤w:

ôDuchy karczemnej tworem gawiedzi,

W g│upstwa wywarzone kuƒni.

Dziewczyna duby smalone bredzi,

a gmin rozumowi bluƒni.ö

Obserwuj╣cy wydarzenia poeta, niew╣tpliwy przedstawiciel pokolenia ôm│odychö romantyk≤w, podejmuje z nim dyskusjΩ. Opowiadaj╣c siΩ ca│kowicie za prawdziwo£ci╣ dokona± ôszalonej Karusiö, g│osi potrzebΩ wykorzystania do obserwacji £wiata serca, wiary i uczuµ potrafi╣cych prze│amaµ ograniczono£µ o£wieconych, racjonalnych metod i naukowy sceptycyzm. Has│em romantycznej sztuki poznania staj╣ siΩ wiΩc s│owa poety:

ôMiej serce i patrzaj w serce.ö

Natomiast druga z ballad - ôkr≤l Olchö, jest uwa┐ana za najbardziej znan╣ balladΩ Goethego, klasyczny wz≤r nowego gatunku. Wiersz ten cechuje niesamowito£µ i mroczno£µ scenerii - w£r≤d £piew≤w elf≤w i tanecznego korowodu pojawia siΩ oszala│y z rozpaczy ojciec wioz╣cy z wysok╣ gor╣czk╣ umieraj╣ce dziecko, kt≤re prowadzi dialog (nie zrozumiany zreszt╣ przez ojca nie potrafi╣cego przenikn╣µ sfery irracjonalnego £wiata) z Kr≤lem Olszyn, uosabiaj╣cym £mierµ. Jest to utw≤r na wskro£ romantyczny, przedstawia bowiem napiΩcie psychiczne bohatera, objawia fantastyczny i ba£niowy £wiat elf≤w, siΩga do ludowego wyja£nienia przyczyny £mierci, operuje nastrojowo£ci╣ poprzez ukazanie tajemniczej nocnej scenerii.

Podczas analizy i interpretacji tych dw≤ch wierszy zauwa┐y│em wiele analogii miΩdzy nimi. ôKr≤l Elf≤wö przekracza granice wyznaczone przez racjonalne poznanie - pojawiaj╣ siΩ elementy ze £wiata fantazji, elfy, Kr≤l Olch, a czytelnikowi objawiona zostaje tajemnica £mierci, jej przyczyny i wyja£nienie istoty. W balladzie Mickiewicza uwidoczniony zosta│ tak┐e motyw £mierci. Oba utwory odrzucaj╣ racjonalizm na rzecz uczucia , intuicji i wiary oraz wskazuj╣ na nieograniczone mo┐liwo£ci pozazmys│owych metod poznania. Dodatkowo przedstawione sceny fantastyczne sta│y siΩ pretekstem do postawienia filozoficznego pytania: czy wiedze o £wiecie mo┐na opieraµ tylko na tym, co postrzegalne?