ôKordianö Juliusza S│owackiego

Kiedy w 1830 r. wybuch│o powstanie listopadowe dwudziestojednoletni Juliusz S│owacki by│ jedynym spo£r≤d wielkich polskich romantyk≤w obecnym w tych dniach w Warszawie. Zazna│ wtedy po raz pierwszy s│awy i sympatii czytelnik≤w, a przynios│y mu j╣ patriotyczne wiersze wzywaj╣ce do walki. Przyj╣│ w nich S│owacki now╣ dla siebie rolΩ poety politycznego, bezpo£rednio wp│ywaj╣cego na historyczn╣ rzeczywisto£µ. Nie wst╣pi│ jednak do wojsk, a w marcu 1831 r. wyjecha│ do Londynu z misja dyplomatyczn╣ od rz╣du powsta±czego. Z powodu tego wyjazdu do ko±ca ┐ycia drΩczy│y go potem wyrzuty sumienia. Po upadku powstania nie m≤g│ ju┐ wr≤ciµ do kraju i do £mierci ( pozosta│ na emigracji.

ôKordianö napisany zosta│ w Genewie w 1833 r. (wydany rok p≤ƒniej). By│ on pocz╣tkowo zaplanowany jako trylogia opowiadaj╣ca o dojrzewaniu, walce i klΩsce pokolenia powsta±c≤w .

Tutu│

ImiΩ g│≤wnego bohatera nale┐y do kategorii imion znacz╣cych (takich, kt≤re swoim brzmieniem i pokrewie±stwami zanczeniowymi nasuwaj╣ skojarzenia z okre£lonymi ideami lub pojΩciami): ôcorö - serce; skojarzenia: odwagi, tesknoty, nieco chorobliwego niezr≤wnowa┐enia duchowego.

Omawiany dramat mia│ stanowiµ pierwsz╣ czΩ£µ cyklu zatytu│owan╣ ôSpisek koronacyjnyö (nawi╣zanie do sprawy spisku, kt≤rego uczestnicy mieli zg│adziµ cesarza Miko│aja I przyby│ego wraz z rodzin╣ do Warszawy w 1829 r. na uroczysto£µ koronacji). Otwieraj╣ce go sceny, pozornie nie zwi╣zane z losami g│≤wnego bohatera, zosta│y pomy£lane jako wstΩp do ca│o£ci trylogii. Ostatecznie jednak nigdy ona nie powsta│a.

Streszczenie

Przygotowanie: (noc 31 grudnia 1799 r. nieopodal chaty Twardowskiego w G≤rach Karpackich). Szatan (dokonawszy swoistego podsumowania wieku XVIII) przygotowuje dla Polski wodz≤w i dygnitarzy na zbli┐aj╣ce siΩ stulecie (wiek XIX, kt≤ry ôucieszy szatanaö). Z diabelskiego kot│a wy│aniaj╣ siΩ: Grzegorz J≤zef Ch│opicki, Adam Jerzy Czartoryski, Jan Zygmunt Skrzynecki, Julian Ursyn Niemcewicz, Joahim Lelewel, Jan Stefan Krukowiecki i t│um ôrycerzy- ospalc≤wö: korpus oficerski i pos│owie na sejm.

Prolog: trzy postacie prezentuj╣ r≤┐ne koncepcje literatury narodowej. Pierwsza - poezjΩ mesjanistyczn╣ nios╣c╣ sen i pociechΩ (program maj╣cy odpowiednik w tw≤rczo£ci poet≤w emigracyjnych skupionych wok≤│ Mickiewicza), druga - krytykuje j╣ (zgodnie z zasadami realizmu politycznego g│oszonego po ukazaniu siΩ Mickiewiczowskich ôKsi╣g pielgrzymstwa..ö), trzecia - przepΩdza zwa£nionych i zapowiada poezjΩ, kt≤ra ôu£pionychö porwie do dzia│ania.

Akt I:

Akt II - Kordian w Europie: Rok 1828, Kordian, kt≤ry nie potrafi│ r≤wnie┐ odebraµ sobie ┐ycia, podr≤┐uje:

Wreszcie po tych do£wiadczeniach Kordian, na szczycie Mont Blanc, znajduje wielk╣ ideΩ: wyzwolenie Europy spod monarchistycznej tyranii. Pragnie dokonaµ tego, niczym nowy Winkelried , staj╣c na czele narodu wybranego - Polak≤w. Chmura unosi Kordiana do Polski.

Akt III. - Spisek koronacyjny: maj 1829 r., na Placu Zamkowym w Warszawie wok≤│ pokrytego czerwonym suknem rusztowania zbiera siΩ elegancka publiczno£µ pragn╣ca obejrzeµ cesarski orszak. W katedrze îw. Jana bowiem odbywa siΩ koronacja Miko│aja I na kr≤la Polski - Car przysiΩga wierno£µ konstytucji. Kiedy dw≤r opuszcza katedrΩ, Wielki ksi╣┐Ω Konstanty (brutalny satrapa) toruj╣c sobie drogΩ uderza star╣ kobietΩ z dzieckiem. Dziecko upada i zostaje stratowane. Po powrocie orszaku na zamek lud rozrywa na strzΩpy sukno pokrywaj╣ce rusztowanie, a tajemniczy Nieznajomy £piewem uspakaja zebranych.

Styl i konstrukcja dramatu.

ôKordianö to dramat romantyczny. Cechuje go:

otwarta konstrukcja

po│╣czenie r≤┐nych konwencji i kategorii estetycznych:

ù ich rozdzielenie pomiΩdzy dwie, odrΩbne postacie (Kordian, Prezes)

ù ukazanie stan≤w emocjonalnych Kordiana poprzez personifikacje (Strach, Imaginacja)

  1. r≤┐ne formy podawcze:

G│≤wny bohater

Kordian, ch│opiec ma g│Ωbokie poczucie bezsensu ┐ycia. Chcia│by dokonaµ czego£ wielkiego i niezwyk│ego, a jednocze£nie zdaje sobie sprawΩ z nierealno£ci swoich pragnie±. Parali┐uje to jego wolΩ i budzi my£li samob≤jcze.

Ocena powstania listopadowego

Dyskusja nad przyczynami klΩski powstania by│a jednym z g│≤wnych temat≤w polskiej literatury polistopadowej. ôKordianö, trzeci z kolei utw≤r dramatyczny S│owackiego, tym przede wszystkim r≤┐ni siΩ od poprzednich, ┐e dotyczy wsp≤│czesnych autorowi wydarze±.

  1. Obrona: wskazanie wielko£ci i szlachetno£ci idei, romantycznego patriotyzmu powsta±c≤w, uznania przez nich wolno£ci ojczyzny za najwy┐sz╣ warto£µ.
  2. Oskar┐enie (wskazanie ƒr≤de│ klΩski):
  3. niedojrza│o£µ psychiczna pokolenia powsta±c≤w (pomys│ spisku jako wytw≤r wybuja│ej wyobraƒni, kt≤ra rozmija siΩ z rzeczywisto£ci╣; teatralna oprawa spotkania: maski, has│o, blisko£µ grob≤w kr≤lewskich),
  4. niedojrza│o£µ moralna spiskowc≤w (niemo┐no£µ stworzenia nowej etyki walki i wykorzystywanie kodeksu rycerskiego wykluczaj╣cego podstΩp; narodowa tradycja czci dla krla-pomaza±ca silniejsze ni┐ nakaz bezwzglΩdnej walki z zaborc╣),
  5. spo│eczna izolacja spisku (idea indywidualnego po£wiΩcenia siΩ wykluczaj╣ca og≤lnonarodowy zryw; demobilizuj╣cy £piew Nieznajomego-Szatana; lud warszawski aprobuj╣cy nie czyn Kordiana, ale jego parodiΩ - skok na placu Saskim),
  6. przyw≤dcy ôz piek│a rodemö: przera┐eni republika±skim charakterem powstania i d╣┐╣cy do zahamowania zrywu. Ch│opicki (ambicje Napoleona, ale bez jego rozumu, staro£µ, izolacja od ludu); Skrzynecki (brak odwagi, kunktatorstwo, powolno£µ, niezdecydowanie); Niemcewicz (staro£µ, zaopatrzenie w przesz│o£µ); Lelewel (teoretyzowanie, sk│onno£µ do ja│owych rozwa┐a±); Krukowiecki (zdrada).