Adam Mickiewicz

Romantyzm w Polsce objawi│ siΩ oko│o 1820 r. i pozornym paradoksem jest fakt, ┐e najwcze£niej ukszta│towa│ siΩ na uniwersytecie wile±skim, w≤wczas chyba najbardziej racjonalistycznym w Europie. Kiedy w mury uczelni poczΩli nap│ywaµ wychowankowie zreformowanych szk≤│, kt≤rym dla zaspokojenia potrzeb intelektualnych nie wystarczy│y programowe zajΩcia, pojawi│y siΩ nieformalne grupy, a nastΩpnie jawne i tajne zwi╣zki m│odzie┐owe. Spo£r≤d nich wybitn╣ rolΩ odegra│o Towarzystwo Filomat≤w. Powsta│o w 1817 r. i by│o wzorowane na Warszawskim Towarzystwie Nauk (st╣d grecka nazwa - Przyjaciele Nauk). IdeologiΩ zwi╣zku najtrafniej ujmuje formu│a Mickiewicza: Ojczyzna, Nauka, Cnota.

W 1920 r. z inicjatywy Tomasza Zana powo│ane zosta│o Zgromadzenie Przyjaci≤│ Po┐ytecznej Zabawy ôPromieni£ciö, organizacja jawna, skupiaj╣ca student≤w m│odszych rocznik≤w. Celem organizacji mia│o byµ przede wszystkim doskonalenie moralne, ale m│odzi w zapale zaczΩli r≤wnie┐ g│osiµ has│a patriotyczne i niepodleg│o£ciowe, czym wywo│ali nie tylko obawy ostro┐nych filomat≤w, ale przede wszystkim doprowadzili do rozwi╣zania organizacji, czego za┐╣da│ rektor uniwersytetu.

Na jego miejsce natychmiast powsta│o Zgromadzenie Filaret≤w (przyjaci≤│ cnoty) nad kt≤rym kierownictwo objΩli do£wiadczeni filomaci. Od razu jednak zarysowa│y siΩ konflikty, bowiem m│odzi filareci sk│aniali siΩ ku pr╣dom romantycznym, nie odpowiada│a im polityczna ostro┐no£µ i o£wieceniowy charakter filomat≤w.

W tym konflikcie Mickiewicz opowiedzia│ siΩ po stronie filaret≤w, a wyrazem tego sta│y siΩ dwa jego wiersze programowe przes│ane z Kowna w grudniu 1820 roku. S╣ to: ôOda
do m│odo£ciö i ôPie£± filaret≤wö.

ôOda do m│odo£ciö

Utw≤r uznany za szczytowe osi╣gniΩcie poezji filomackiej. Entuzjastyczna pochwa│a m│odo£ci jako boskiej si│y, kt≤ra stworzy ô£wiat duchaö.

Wiersz │╣czy elementy o£wieceniowe z romantycznymi.:

Elementy o£wieceniowe:

gatunek literacki - oda (podstawowy gatunek liryczny w poetyce klasycznej; patetyczny utw≤r pochwalny opiewaj╣cy wybitna postaµ, wydarzenie, wznios│╣ ideΩ). Jego charakterystyczne cechy:

• pochwalny charakter utworu,
• apostrofy do uosobionej abstrakcji, ôM│odo£ciö,
• patos,
• uczuciowy nie│ad wyra┐aj╣cy siΩ np. w nieregularno£ci strof i kompozycji,
• zdania wykrzyknikowe ù ôRazem, m│odzi przyjaciele!ö,
• peryfrazy (om≤wienia) ù ôDzieckiem w kolebce kto │eb urwa│ Hydrze,ö
• rozbudowane por≤wnania ù ôA jako w krajach zamΩtu i nocy/ Sk│≤conych ┐ywio│≤w wa£ni╣, / Jednym ôsta± siΩö z bo┐ej mocyö,
• wyszukane epitety ù ôkwiat nowo£ciö;

Obrazowanie (pe│ni funkcjΩ perswazyjn╣: ù przyk│ad do na£ladowania (Herakles); ù ilustruje tezΩ ôp│az w skorupieö - starzy s╣ egoistami),

• mitologiczne motywy (Herakles, nektar, pierwotny chaos),
• personifikacje gwa│tu i s│abo£ci,
• alegorie (ôgr≤d s│awnyö; ôp│az w skorupieö na trupich wodach);

Idee

• wiara w postΩp, walka z przes╣dami,
• przyjaƒ± i solidarno£µ jako szczeg≤lnie cenne warto£ci,
• podporz╣dkowanie jednostki zbiorowo£ci, d╣┐enie do szczΩ£cia ca│ej ludzko£ci jako obowi╣zek jednostki,
• rewolucyjny jakobinizm ù ôgwa│t niech siΩ gwa│tem odciskaö.

Elementy Romantyczne.

Temat utworu (pochwa│a m│odo£ci);

Podmiot liryczny:

• ôjaö(ôwzlecΩö, ôdzielΩö);
• ômyö (ôopaszmyö, ôpchniemyö),

a zatem jednostka uto┐samiaj╣ca siΩ ze zbiorowo£ci╣. Jej spos≤b m≤wienia: namiΩtne wezwania (wykrzykniki, wyra┐enia nacechowane emocjonalnie, czΩsty tryb rozkazuj╣cy) wskazuj╣ na zaanga┐owanie emocjonalne, poczucie ogromnej si│y i pewno£ci. Jest to charakterystyczna dla romantyzmu jednostka nieprzeciΩtna, o osobowo£ci przyw≤dcy;

Idee:

• przeciwstawienie ôm│odychö - ôstarymö,
• ub≤stwienie m│odo£ci, ukazanej nie jako kategoria biologiczna czy socjologiczna, ale jako si│a kreacyjna o boskiej potΩdze (jak B≤g stworzy│ ô£wiat rzeczyö, tak m│odo£µ stworzy ô£wiat duchaö),
• wy┐szo£µ ô£wiata duchaö nad ô£wiatem rzeczyö,

odrzucenie racjonalizmu (ôrozumni sza│emö; ô│am czego rozum nie z│amieö) i empiryzmu (ôTam siΩgaj, gdzie wzrok nie siΩgaö).