ôOdprawa pos│≤w greckichö Jana Kochanowskiego
Podana na teatrum przed
Kr≤lem jego M£ci╣ i Kr≤low╣ jej M£ci╣ w Jazdowie
nad Warszaw╣. Dnia 12 stycznia roku pa±skiego 1578, na fe£cie
u Jego M£ci Pana Podkanclerzego Koronnego.
ôOdprawaö - jako dzie│o sztuki dramatyczno-teatralnej - nie jest szczeg≤lnie wybitnym osi╣gniΩciem, ale jest pierwsz╣ po polsku napisan╣ oryginaln╣ tragedi╣.
Temat utworu zosta│ zaczerpniΩty z legend o wojnie troja±skiej, ale autor nada│ wydarzeniom koloryt polski, dlatego te┐ ju┐ wsp≤│cze£ni tre£µ dramatu odczytali jako bezkompromisowe potΩpienie samowoli i braku patriotyzmu, a jej zako±czenie jako pobudkΩ wojenn╣ maj╣c╣ zachΩciµ szlachtΩ do wyprawy na MoskwΩ.
Streszczenie
Tekst tragedii poprzedza list Kochanowskiego do Jana Zamoyskiego, kt≤ry jest odpowiedzi╣ na pro£by magnata, kt≤ry - jak z odpowiedzi poety wynika - zwr≤ci│ siΩ do± z propozycj╣ zaprezentowania gotowego ju┐ dzie│a w Ujazdowie, dla u£wietnienia uroczysto£ci weselnych.
Protasis
Prolog (w. 1-29): monolog Antenora informuje o preakcji: wyl╣dowali greccy pos│owie domagaj╣cy siΩ zwrotu Heleny. Aleksander podj╣│ knowania maj╣ce na celu przekonanie dostojnik≤w o pozostawieniu porwanej w Troi.
Epitasis
Epeisodion pierwsze (w. 30-67): Aleksander pr≤buje sk│oniµ Antenora, by i on g│osowa│ przeciwko wydaniu Heleny Grekom. Obaj rozm≤wcy pos│uguj╣ siΩ przys│owiami, os│aniaj╣c w ten spos≤b wzajemn╣ niechΩµ. Rozmowa toczy siΩ w kr≤tkich, jednowierszowych zdaniach (tj. stichomytia), dowodz╣cych wzburzenia przeciwnik≤w. Wreszcie Aleksander oskar┐a Antenora, i┐ ten zosta│ przekupiony przez pos│≤w.
Stasimon I (w. 68-87): ôBy rozum by│ przy m│odo£ciö, refleksja na temat m│odzie±czego ulegania ┐╣dzom prowadz╣cym do utraty zdrowia, majΩtno£ci i s│awy.
Epeisodion II (w. 88-160): lament Heleny wyrzekaj╣cej na los; kobieta obawia siΩ powrotu do domu w nies│awie. Nadchodzi Stara Pani, pociesza nieszczΩ£liw╣.
Stasimon II (w. 161-180): ôWy, kt≤rzy pospolit╣ rzecz╣ w│adacieö, dramatyczny i bardzo surowy w wymowie apel do sprawuj╣cych w│adzΩ.
Katastasis
Epeisodion III (w. 181-378): Pose│ opowiada Helenie przebieg rady pan≤w troja±skich, kt≤ra popar│a Aleksandra.
Cytuje s│owa kr≤la zagajaj╣cego obrady (w. 197-208); nastΩpnie przytacza wyw≤d Aleksandra (w. 210-257) optuj╣cego za pozostawieniem w Troi Heleny. OgarniΩty ┐╣dz╣ m│odzian t│umaczy sw≤j wystΩpek wolΩ bog≤w (Wenus wdziΩczna za przyznanie jej palmy pierwsze±stwa w konkursie piΩkno£ci, obieca│a mu rΩkΩ Heleny), przytacza historiΩ Medei i Jazona, by w ten spos≤b zasugerowaµ s│uchaczom, ┐e prawo odwetu usprawiedliwia jego czyn. Na koniec przypomina dawne krzywdy uczynione Trojanom przez Grek≤w. Skrupulatny pose│ oddaje wiernie r≤wnie┐ przemowΩ Antenora (w.266-302). Rozwa┐ny patriota apeluje: ôNiech┐e siΩ Aleksander tak drogo nie ┐eni,/ »eby ma│┐e±stwem swoje upadkiem ojczyzny/ I krwi╣ nasz╣ mia│ p│aciµ! ...ö . Niestety p≤ƒniejsze wypowiedzi, zw│aszcza porywczego Iketaona (w.307-348) podburzaj╣ do walki. Wreszcie g│osuj╣c poprzez rozst╣pienie siΩ zadecydowano o pozostawieniu Heleny w Troi.
Katastrophe
Stasimon III (379-382): kr≤tki czterowiersz o charakterze informacyjnym (odej£cie niezadowolonych pos│≤w).
Epeisodion IV (383-423): monolog Ulisesa rozpoczynaj╣cy siΩ s│owami ôO nierz╣dne kr≤lestwo o zginienia bliskieö oraz pe│na b≤lu i zawziΩto£ci skarga skrzywdzonego Menelaosa.
Stasimon IV (424-464):pe│na patosu, wspania│a pie£± ôO bia│oskrzyd│a, morska p│awaczko...ö, pe│na przeno£ni i m≤wie±, napisana wierszem bia│ym.
Epeisodion V (465-556): rozmowa rozwa┐nego Antenora z Priamem w kt≤rej apeluje o przygotowanie miasta do obrony; proroctwo c≤rki kr≤lewskiej, Kasandry nasycone straszliwymi obrazami upadku Troi.
Stasimon V (557-558): zalecenie wyprowadzenia oszala│ej panny
Epilog (559-605): apel Antenora, by kr≤l wys│ucha│ proroctwa c≤rki; przybycie Rotmistrza z wiadomo£ci╣ o zbli┐aj╣cych siΩ oddzia│ach greckich. Utw≤r ko±czy znamienne wezwanie Antenora: ôNa ka┐dy rok nam ka┐╣ radziµ o obronie;/ Ba, radƒmy te┐ o wojnie, nie wszystko siΩ bro±my:/ Radƒmy, jako kogo biµ; lepiej, ni┐ go czekaµ!ö
Dramat tragedia klasyczn╣