Dw≤r w literaturze polskiej

Dw≤r by│ w dawnej Polsce siedzib╣ ziemia±sk╣ , wraz z zabudowaniami gospodarczymi i mieszkalnymi. By│y to czΩsto do£µ du┐e posiad│o£ci , zatrudniaj╣ce wiele os≤b. Dw≤r w literaturze by│ przedstawiany bardzo ro┐nie , raz jako kraina Arkadii , innym razem przypominaj╣cy teatr kukie│ ,a jeszcze innym razem po prostu zwyczajn╣ codzienno£µ.

Soplicowo zosta│o nam ukazane jako piΩkny dw≤r ,kraina mlekiem i miodem p│yn╣ca.

ôW£r≤d takich p≤l przed laty nad brzegiem ruczaju

Na pag≤rku niewielkim , we brzozowym gaju

Sta│ dw≤r szlachecki , z drzewa, lecz podmurowany

îwieci│y siΩ z daleka pobielane £cianyö

Dworek SΩdziego stanowi centrum przestrzeni Soplicowa. Dw≤r o pobielanych £cianach stanowi nieod│╣czn╣ czΩ£µ tej Arkadii. Jest symbolem i oaz╣ polsko£ci oraz znakiem ziemia±skiego │adu. WnΩtrze Soplicowa wype│niaj╣ rekwizyty naznaczone stygmatem polsko£ci ,obrazy przedstawiaj╣ce narodowych bohater≤w : Ko£ciuszkΩ i Rejtana,

stary zegar kurantowy, kt≤ry wybija rytm Mazurka D╣browskiego, rodowy serwis u┐ywany od £wiΩta, obrazuj╣cy historiΩ sejmik≤w. Wszystko to charakteryzuje po£rednio mieszka±c≤w Soplicowa, wskazuj╣c na ich przywi╣zanie do narodowej tradycji. îwiat ôPana Tadeuszaö okre£la odwieczny │ad, kt≤ry nigdy nie ulega najmniejszemu nawet zachwianiu, wyznaczony jest bowiem przez rytm natury. Obok przyrody gwarantem porz╣dku jest r≤wnie┐ ceremonia│ towarzyski, kt≤ry nie przybiera sztucznej teatralnej formy, ale jest czym£ naturalnym. W odpowiednio ustalonym porz╣dku mieszka±cy id╣ na spacer, czy te┐ zsiadaj╣ przy stole, o tej samej porze spo┐ywa siΩ £niadanie. Zwyczaje szlacheckie, jak grzybobranie czy polowanie, maj╣ sw≤j odwieczny scenariusz. Nad jego porz╣dkiem czuwa Wiejski- stra┐nik my£liwskiej etykiety. Dw≤r Soplic≤w kojarzy siΩ nieod│╣cznie z bujno£ci╣ natury, z jej swoistym nadmiarem, na kt≤ry sk│ada siΩ niepoliczalna wrΩcz ilo£µ gatunk≤w grzyb≤w, drzew okalaj╣cych dworek , warzyw i owoc≤w rosn╣cych w ogrodzie i sadzie. Obserwujemy formy ┐ycia, kt≤re wkr≤tce ulegn╣ dekompozycji, dlatego te┐ pisarz pr≤buje utrwaliµ je w pamiΩci, ocaliµ od zapomnienia ich dawny kszta│t.

W Korczynie z ôNad Niemnemö Elizy Orzeszkowej nie znajdziemy ju┐ natomiast takiej Arkadii, jedyn╣ wsp≤ln╣ rzecz╣ dla tych dw≤ch dwor≤w jest chyba piΩkno krajobraz≤w. Triumfuj╣ca przyroda letnich miesiΩcy, z powodzeniem zdobi polski dom, zaciera na pierwszy rzut oka jego rzeczywiste problemy, a jest ich niema│o.

Dw≤r Korczy±skich, wpisany w sceneriΩ drugiej po│owy dziewiΩtnastego wieku, uosabia wiele proces≤w i przemian spo│eczno-ekonomicznych, jakie siΩ dokona│y w│a£nie w tym czasie. Ukazuje siΩ w nowej , zar≤wno spo│ecznej, jak i cywilizacyjnej roli. Nale┐y pamiΩtaµ , ┐e jest to dw≤r okresu pouw│aszczeniowego i chocia┐ nadal opiera siΩ na w│adzy przywileju ziemia±skiego, na patriarchalizmie dziedzica, to jednak z racji przeprowadzonej reformy traci darmow╣ si│Ω robocz╣ i popada w efekcie w k│opoty finansowe. Przyczyn╣ stopniowego upadku dworu jest r≤wnie┐ postawa jego niekt≤rych mieszka±c≤w, prowadz╣cych utracjuszowski styl ┐ycia, przejawiaj╣cych wielkopa±skie maniery i niechΩµ do jakiejkolwiek pracy. Obraz dworu w ôNad Niemnemö otrzymuje zatem realistyczno-satyryczny wymiar. Realizm przewa┐a w prezentacji samego dworu i jego kondycji spo│eczno-ekonomiczna satyra w opisie mieszka±c≤w.

Podobnie krytyczne ujΩcia motywu dworu ziemia±skiego odnaleƒµ mo┐na w literaturze dwudziestolecia miΩdzywojennego, w tw≤rczo£ci Stefana »eromskiego czy Witolda Gombrowicza.

Naw│oµ z ôPrzedwio£niaö funkcjonuje w powie£ci jako symbol Arkadii podszytej katastrof╣. Dw≤r ziemia±ski Hipolita Wielos│awskiego jest miejscem pe│nym spokoju i │adu, w niczym nie przypomina zdzicza│ego £wiata wojny i rewolucji. Bo istotnie w Naw│oci zatrzyma│a siΩ historia. Wszystko dzieje siΩ wed│ug odwiecznych porz╣dk≤w i regu│. Kr≤luje przede wszystkim ceremonia│ towarzyski: rytua│ posi│k≤w, wielkopa±skie maniery. îwiat Naw│oci jest miejscem , kt≤re nie tylko pozwala jej mieszka±com na wytworny styl bycia, ale tak┐e daje mo┐liwo£µ doznania urody ┐ycia, z wielk╣ intensywno£ci╣. »adna z postaci wype│niaj╣cych przestrze± Naw│oci, poza Cezarym Baryk╣, nie zdaje sobie sprawy z faktu, ┐e uczestniczy w czym£, co ju┐ niebawem nie bΩdzie mia│o miejsca, ┐e staro ziemia±ska rzeczywisto£µ stoi w obliczu katastrofy. Rozpad szlacheckiego £wiata autor usprawiedliwia faktem niesprawiedliwo£ci spo│ecznej i egoistyczn╣ polityk╣ ziemian. W tym celu wielkopa±skiej, sybaryckiej Naw│oci przeciwstawia szar╣ i smutn╣ przestrze± polskiego Ch│odka, gdzie w przera┐aj╣cej nΩdzy ┐yj╣ ch│opi. Mroczna rzeczywisto£µ wiejskich czworak≤w ma byµ ┐ywym dowodem ignorancji i lekcewa┐enia tej warstwy, przez klasΩ ziemia±sk╣, ma ona podkre£liµ przepa£µ, jaka dzieli wie£ i pa±ski dw≤r.

Inaczej dw≤r polski i jego funkcje postrzega│a Maria D╣browska.Dla niej by│ przede wszystkim ôksiΩg╣ polskiego domuö, ostoj╣ polsko£ci w kraju rozdrapanym przez zaborc≤w , tak┐e miejscem zwyczajnej codzienno£ci , naocznym £wiadkiem rado£ci i trosk cz│owieka , jego ônocy i dniö.

Dw≤r w Serbinowie jest dworem szczeg≤lnym , choµby z tego wzglΩdu , ┐e nie ma w│a£ciciela. Raz porz╣dza nim cz│owiek pozbawiony przywileju w│adzy i tych wszystkich korzy£ci , jakie z niego p│yn╣. Bogumi│owi Niechcicowi zdaje siΩ to jednak nie przeszkadzaµ. Jego filozofi╣ ┐ycia staje siΩ praca i to w│a£nie dziΩki konsekwentnym wysi│kom Bogumi│a dw≤r w Serbinowie odzyskuje dawn╣ £wietno£µ. Dw≤r Serbinowski przedstawia siΩ zatem nie jako synonim egoizmu , zdzierstwa i bezduszno£ci dziedzica , lecz jako miejsce przyjaƒni , otwarto£ci i wsp≤│czucia.

Dw≤r Serbinowski to r≤wnie┐ miejsce kultu czas≤w powstania styczniowego , wreszcie Serbin≤w to przede wszystkim o£rodek ┐ycia rodzinnego , miejsce ôwiecznego zmartwieniaö , k│opot≤w i trosk ┐ycia codziennego ,ale tak┐e ma│ych rado£ci i wiΩkszych uniesie±.

Jak widaµ r≤┐norodno£µ ujΩµ tego motywu ,zar≤wno ideowych jak i stylistycznych jest doprawdy du┐a