Quo Vadis

Henryk Sienkiewicz rozczytywa│ siΩ w │aci±skich utworach staro┐ytnych, szczeg≤lnie Tacyta. Odby│ wiele podr≤┐y do Rzymu, zwiedza│ zabytki, wΩdrowa│ po katakumbach. ôQuo Vadisö jest urzeczywistnieniem zamys│≤w, jakie w tamtym czasie zrodzi│y siΩ w umy£le pisarza. By│a to chΩµ ukazania w utworze dw≤ch £wiat≤w: staro┐ytnego - poga±skiego i nowego - chrze£cija±skiego. Pierwszego, w chwili gdy nadci╣ga ju┐ zmierzch jego wielko£ci, a drugiego w pocz╣tkach jego istnienia, w okresie prze£ladowania pierwszych chrze£cijan za czas≤w Nerona. Zamierzeniem pisarza by│o tak┐e pokazanie si│y tego £wiata, kt≤ra to si│a, jego zdaniem, odegra│a decyduj╣c╣ rolΩ w historii Rzymu i ludzko£ci, oraz zwyciΩstwo chrze£cija±skiego ducha nad potΩg╣ poga±skiego Rzymu. Co bardzo istotne, Sienkiewicz poszukiwa│ niejako przy okazji analogii miΩdzy prze£ladowaniem chrze£cijan przez Nerona, a prze£ladowaniem Polak≤w pod zaborami. Powie£µ, drukowana pocz╣tkowo w odcinkach w dw≤ch czasopismach (ôGazeta Polskaö, ôDziennik Pozna±skiö), szybko rozesz│a siΩ po ca│ym £wiecie, t│umaczona na wiele jΩzyk≤w. WszΩdzie zdobywa│a ogromne powodzenie i przynios│a pisarzowi s│awΩ nie tylko w kraju, ale na obu p≤│kulach - w 1905 roku Sienkiewicz otrzyma│ za ni╣ nagrodΩ Nobla. ôQuo Vadisö sta│a siΩ jedn╣ z pierwszych powie£ci polskich, kt≤re wesz│y w sk│ad arcydzie│ literatury £wiatowej. Doczeka│a siΩ niezliczonych przer≤bek teatralnych, operowych, baletowych i filmowych oraz sta│a siΩ inspiracj╣ malarsk╣.

T│o historyczne powie£ci

W powie£ci ukazane s╣ czasy staro┐ytnego Rzymu za panowania Nerona z okresu prze£ladowania pierwszych chrze£cijan. Neron (Nero Claudius Caesar, 37-68) by│ cesarzem rzymskim w latach 54-68, obj╣│ w│adzΩ maj╣c zaledwie 17 lat. Akcja powie£ci toczy siΩ w latach 63-66, za£ epilog (£mierµ Nerona) przypada na rok 68.

Sam Sienkiewicz nazywa utw≤r powie£ci╣ historyczn╣, a okres panowania Nerona traktuje jako epokΩ upadku cywilizacji rzymskiej. Postacie historyczne wystΩpuj╣ce w powie£ci to: Neron, Seneka, Tigellin, Petroniusz, Poppea oraz aposto│owie Piotr i Pawe│. G│≤wnymi wydarzeniami historycznymi s╣: po┐ar Rzymu i mΩcze±stwo chrze£cijan.

Kompozycja utworu

Powie£µ ôQuo Vadisö stanowi w du┐ym stopniu analogiΩ do ôTrylogiiö. Ma to zwi╣zek z wystΩpowaniem dw≤ch w╣tk≤w - historycznego i romansowego, po│╣czonych i przeplataj╣cych siΩ ze sob╣. Mamy tu do czynienia z tradycyjnym w╣tkiem romansowym z przeszkodami (m.in. z powodu usposobienia bohatera, jego gwa│towno£ci - jak u Kmicica), nag│ymi, niespodziewanymi niebezpiecze±stwami, cudownymi ocaleniami, szczΩ£liwym zako±czeniem, a tak┐e przemian╣ wewnΩtrzn╣ bohatera (podobnie jak u Kmicica).

G│≤wne wydarzenia w utworze

• przybycie Winicjusza z Armenii do Rzymu,
• Ligia na dworze cezara,
• uprowadzenie Ligii przez Ursusa i chrze£cijan,
• poszukiwanie Ligii, spotkanie Chilona z Glaukiem,
• zgromadzenie chrze£cijan, £mierµ Krotona,
• wewnΩtrzna przemiana Winicjusza,
• ôp│ywaj╣ca ucztaö Nerona,
• po┐ar Rzymu, oskar┐enie chrze£cijan, uwiΩzienie Ligii,
• straszne sceny cyrkowe i ôpochodnieö Nerona, £mierµ Chilona,
• walka Ursusa z turem, ocalenie Ligii,
• £mierµ Petroniusza,
• £mierµ Nerona (epilog).

Obraz dw≤ch £wiat≤w w powie£ci - upadaj╣cego poga±skiego Rzymu i rodz╣cego siΩ chrze£cija±stwa Staro┐ytny £wiat poga±ski to potΩga rz╣dz╣ca i wszechmocna, zadziwiaj╣ca ludzko£µ wspania│o£ci╣ swojej kultury, bogactwem form ┐ycia i my£li filozoficznej. Stworzy│ on trwa│e pomniki architektury, literatury, filozofii i prawa. Z jednej strony by│ to £wiat przepychu i bogactwa, poczucia piΩkna, rado£ci i r≤┐norodno£ci ┐ycia, a z drugiej £wiat niewolnictwa, wyzysku, wojen, rzezi i okrutnych, despotycznych rz╣d≤w. Jego reprezentanci w powie£ci to:

Neron, Petroniusz, Chilon, Tigellin, Poppea oraz Winicjusz (do czasu). Ten schy│kowy, zbli┐aj╣cy siΩ do zag│ady, odchodz╣cy w przesz│o£µ £wiat przepojony by│ zmys│owo£ci╣, cynizmem, rozwi╣z│o£ci╣, rozpust╣, okrucie±stwem, nikczemno£ci╣, a tak┐e sceptycyzmem, materialistycznym widzeniem £wiata i chΩci╣ u┐ycia przy braku jakichkolwiek idea│≤w i skrupu│≤w. Przyczyn jego klΩski Sienkiewicz nie ukazuje w pe│ni. Poprzestaje na odtworzeniu ┐ycia obyczajowego, a ƒr≤de│ upadku doszukuje siΩ wy│╣cznie w sferze moralno£ci najwy┐szych warstw spo│ecznych. îwiat chrze£cija±ski natomiast reprezentuj╣ w utworze: Ursus, Pomponia Grecyna, Ligia, Glaukus, aposto│owie Piotr i Pawe│ oraz rzesze chrze£cijan. Chrze£cija±stwo - religia g│osz╣ca mi│o£µ, braterstwo i r≤wno£µ wszystkich ludzi jako dzieci jednego Boga, przeznaczonych do wiecznego ┐ycia - pojawia siΩ w I w n.e. w wyniku dzia│alno£ci Jezusa Chrystusa i aposto│≤w. Sienkiewicz podkre£la potΩgΩ wiary chrze£cija±skiej (ôTa nauka ogarnia £wiat i ona jedna mo┐e go odrodziµö).

Chrze£cija±stwo obejmowa│o coraz szersze krΩgi. Za czas≤w Nerona s╣ tysi╣ce chrze£cijan w Rzymie, w Grecji, w Azji Mniejszej. ôCi ludzie nie tylko czuli swego Boga, ale go z ca│ej duszy kochali, tego za£ Winicjusz nie widzia│ dot╣d w ┐adnej ziemi, w ┐adnych obrzΩdach, w ┐adnej £wi╣tyniö. Chc╣c unikn╣µ prze£ladowa± chrze£cijanie modlili siΩ w ukryciu, zbieraj╣c siΩ w opustosza│ych miejscach za miastem.

Najwa┐niejsze postacie utworu

1. NERON

• postaµ negatywna, m│ody, ┐y│ 31 lat (37-68), ukazany pod koniec swego ┐ycia, pyszny, pr≤┐ny, ┐╣dny s│awy, odra┐aj╣cy, wulgarny, £mieszny, zniewie£cia│y, tch≤rzliwy, okrutny, zdemoralizowany, rozpustnik, wr≤g chrze£cijan, tyran, zdrajca, zbrodniarz, potw≤r, komediant, arcyb│azen, dekadent, kr≤tkowidz, oty│y (du┐o jad│ i pi│), przedstawiciel rozk│adu moralnego; skupi│y siΩ w nim wszystkie ujemne strony rozpadaj╣cego siΩ Rzymu, prowadzi hulaszczy tryb ┐ycia, codziennie urz╣dza huczne uczty;
• jego dw≤r jest ƒr≤d│em z│a, kt≤re promieniuje na otoczenie;
• piastuje urz╣d cezara, najwy┐sz╣ godno£µ w imperium, otoczony gromad╣ zausznik≤w (Tigellin) i t│umem pochlebc≤w, kt≤rzy nazywaj╣ go nawet zbawicielem £wiata;
• m≤wi: ôJa nie mam innego Boga ni┐ siebieö;
• uwa┐a, ┐e ka┐dy, kto nie wielbi cezara, jest wrogiem Rzymu;
• w pierwszym okresie swoich rz╣d≤w pod wp│ywem filozofa Seneki i Burrusa (prefekta pretorian≤w, tj. przybocznej stra┐y cesarza) rz╣dzi rozs╣dnie i jest cenionym; p≤ƒniej pod wp│ywem Tigellina staje siΩ krwawym despot╣ i morduje tych, w kt≤rych widzi przeszkodΩ dla siebie; ka┐e zabiµ matkΩ, ┐onΩ, brata i syna cesarza Klaudiusza;
• zaniedbuje obowi╣zki pa±stwowe; czuje siΩ wszechstronnym poet╣, aktorem, muzykiem, £piewakiem, tancerzem i w tej roli wystΩpuje na widowiskach publicznych w Ancjum i w Grecji oraz w teatrach rzymskich, przekonany o wielko£ci swojego talentu - czuje siΩ bardziej artyst╣ ni┐ w│adc╣ i nudzi siΩ w Rzymie;
• marzy o zag│adzie Rzymu, by m≤c zbudowaµ nowe miasto, kt≤re ma nosiµ nazwΩ Neronia;
• jest bezwzglΩdnym, nieodpowiedzialnym, s│abym w│adc╣, nie dostrzegaj╣cym istotnych potrzeb pa±stwa, zapatrzonym wy│╣cznie w siebie i realizuj╣cym w│asne kaprysy, narzeka, ┐e nigdy nie widzia│ p│on╣cego miasta; zazdro£ci Priamowi, kt≤ry m≤g│ ogl╣daµ po┐ar Troi i uwa┐a, ┐e po┐ar Rzymu by│by doskona│╣ inspiracj╣ do stworzenia poematu wiΩkszego od ôIliadyö Homera;
• jego pragnienia zostaj╣ zaspokojone przez s│u┐╣cego Tygellina;
• w czasie po┐aru Rzymu specjalnie powraca do niego noc╣, by siΩ zachwycaµ jego widokiem i spogl╣da na nie z wodoci╣gu Appijskiego w odpowiednio wystudiowanej pozie, ubrany w purpurowy p│aszcz i wieniec ze z│otych laur≤w, z lutni╣ w rΩku; upaja siΩ patosem w│asnych s│≤w, nie troszcz╣c siΩ wcale o los nieszczΩ£liwych ludzi; nie wydaje ┐adnych rozkaz≤w odno£nie ratowania pal╣cego siΩ miasta, ôradowa│ siΩ w sercu, ┐e wreszcie ujrza│ tragediΩ, podobn╣ do tej, kt≤r╣ opisujeö;
• chc╣c zrzuciµ z siebie odpowiedzialno£µ za zbrodniΩ podpalenia Rzymu, szuka rzekomych podpalaczy i nakazuje aresztowaµ chrze£cijan pod zarzutem podpalenia miasta;
• urz╣dza igrzyska, na kt≤rych chrze£cijanie s╣ rzucani na po┐arcie dzikim zwierzΩtom, krzy┐owani i ┐ywcem paleni;
• skazuje chrze£cijankΩ LigiΩ na £mierµ, nie licz╣c siΩ z prawem, kt≤re chroni│o zak│adniczkΩ;
• z powodu tch≤rzostwa nie o£miela siΩ w amfiteatrze sprzeciwiµ siΩ woli t│um≤w, kt≤re domagaj╣ siΩ groƒnie u│askawienia Ligii i Ursusa; po d│ugim wahaniu daje znak │aski;
• w ostatnim okresie panowania wydaje bardzo liczne wyroki £mierci; zbuntowani pretorianie og│aszaj╣ cezarem GalbΩ; senat wydaje na Nerona wyrok £mierci;
• chc╣c uj£µ pomsty i poha±bienia, ko±czy samob≤jstwem, maj╣c 31 lat; gdy przy│o┐y│ sobie sztylet do szyi, brak mu by│o odwagi, by zag│Ωbiµ ostrze i w≤wczas Epafrodyt popchn╣│ mu rΩkΩ i n≤┐ wszed│ a┐ po g│owniΩ.

2. PETRONIUSZ

• postaµ sympatyczna, najciekawsza w powie£ci, doskona│a kreacja psychologiczna, wysuwa siΩ na pierwszy plan w utworze;
• bogaty patrycjusz, egoista, wygodny, opanowany, wynios│y, inteligentny, wyrozumia│y, │agodny, sceptyczny, tolerancyjny, niczemu i nikomu siΩ nie dziwi, lubiany przez plebs rzymski, kt≤rym pogardza jako patrycjusz i artysta;
• wykszta│cony, znawca literatury i sztuki, pisarz, pisze wierszem i proz╣, autor epigramat≤w i utworu ôSatyriconö;
• bardzo kocha ┐ycie, umie rozkoszowaµ siΩ nim i urz╣dza je sobie, jak potrafi najwygodniej; m≤wi do siebie: ôZawsze pr≤bowa│em tak ┐yµ, by cieszyµ siΩ ka┐dym dniemö;
• nie mo┐e i nie chce zrozumieµ chrze£cijan, bo ka┐╣ mu siΩ wyrzec u┐ywania ┐ycia, uczt i rozkoszy, ale m≤wi o nich z szacunkiem i podziwem;
• przebywa na dworze Nerona jako jeden z najbli┐szych jego ludzi w roli ôarbitra elegancjiö (doradcy w sprawach artystycznych), traktuj╣c cezara z g≤ry; bardzo nisko ocenia jego talent, tw≤rczo£µ i smak artystyczny i brzydzi siΩ jego okrucie±stwami, nie jest donosicielem;
• bierze udzia│ w orgiach cesarskiego dworu, zbyt leniwy, aby im siΩ przeciwstawiµ;
• mimo ┐e zdaje sobie sprawΩ z otaczaj╣cego z│a i pod│o£ci, nie walczy z tym stanem rzeczy za cenΩ wygodnego, opromienionego blaskiem piΩkna ┐ycia; jest biernym £wiadkiem tego, co siΩ doko│a niego dzieje, aprobuje £wiat, do kt≤rego nale┐y, staraj╣c siΩ go wysubtelniµ;
• widzi zbli┐aj╣cy siΩ upadek Rzymu, zanik rzymskich cn≤t i cywilizacji; zdaje sobie sprawΩ z tego, ┐e patrzy na schy│ek swojego £wiata i na wsch≤d nowej ery; jest │╣cznikiem obu £wiat≤w.

3. CHILON

• postaµ drugoplanowa, ale istotna z punktu widzenia intrygi w powie£ci, £wietnie nakre£lona w utworze; jest │╣cznikiem miΩdzy postaciami £wiata rzymskiego i chrze£cija±skiego;
• lekarz, mΩdrzec, wr≤┐bita, w│≤czΩga, k│amca, oszust, szpieg, donosicicl, zdrajca, pochlebca, │otr, tch≤rz; sprytny, przebieg│y, m£ciwy, zazdrosny, nikczemny, £mieszny z wygl╣du, nie zna uczucia wdziΩczno£ci; idea│ pod│o£ci;
• wci╣┐ poszukuje nowin maj╣cych siΩ dobrze op│acaµ, lubi dowiadywaµ siΩ cudzych tajemnic, by je w danej chwili obr≤ciµ na w│asny po┐ytek;
• sceptyk, kt≤ry w nic nie wierzy; jednakow╣ warto£µ ma dla niego z│o i dobro;
• filozofuj╣cy b│azen z ciemn╣ przesz│o£ci╣ rzezimieszka; przed przybyciem do Rzymu zaprzeda│ Glauka rozb≤jnikom, pozbawiaj╣c go rodziny i mienia, a spotkawszy go p≤ƒniej w Rzymie w czasie prowadzonej na pro£bΩ Winicjusza pogoni za Ligi╣, powt≤rnie nastaje na jego ┐ycie;
• zostaje pozornie chrze£cijaninem, aby wej£µ miΩdzy wiernych, odnaleƒµ LigiΩ i zdobyµ od Winicjusza jak najwiΩcej pieniΩdzy, oskar┐a chrze£cijan, zdradza informacje o nich, przyczynia siΩ do okrutnych ich prze£ladowa±; staje siΩ zausznikiem Tigellina, dygnitarzem, bogaczem i towarzyszy cezarowi na igrzyskach;
• wydaje Glauka w rΩce Tigellina, chocia┐ ten po chrze£cija±sku przebaczy│ mu jego z│e czyny;
• nie mo┐e znie£µ widoku rozlewu krwi na arenie cyrkowej, poci siΩ, sinieje, szczΩka zΩbami, dr┐y ca│y i mdleje, ale Nero zmusza go do ogl╣dania owoc≤w swego oskar┐enia;
• pod ciΩ┐arem krwawych widowisk, mΩcze±stwa Glauka, a szczeg≤lnie przebaczenia mu win w imiΩ Chrystusa dokonuje siΩ w jego duszy przemiana; nawraca siΩ, odnajduje w sobie odwagΩ i daje £wiadectwo prawdzie, wyznaj╣c publicznie, i┐ Nero jest podpalaczem Rzymu, a chrze£cijanie s╣ niewinni; przyjmuje chrzest i ginie £mierci╣ mΩcze±sk╣, w ten sam spos≤b jak wydawani wcze£niej przez niego chrze£cijanie;
• jego nawr≤cenie, mimo i┐ by│ oporny, jest £wiadectwem wielkiego triumfu idei chrze£cija±skiej, a obraz mΩczonego starca, kt≤rego niedƒwiedƒ oszczΩdza i nie chce rozszarpaµ, jest wprost przera┐aj╣cy.

4. TIGELLIN

• intrygant, zausznik cezara, najpodlejszy z doradc≤w, s│u┐alczy; gbur, nieuk, postaµ negatywna;
• walczy bez skrupu│≤w z Petroniuszem o wzglΩdy cezara;
• za zgod╣ Nerona zajmuje siΩ zorganizowaniem podpalenia Rzymu; po┐ar trwa│ 6 dni i 6 nocy.

5. GLAUKUS

• wprowadza w czyn przykazanie mi│o£ci, daruj╣c dwukrotnie winy i krzywdy swemu katowi - Chilonowi;
• drugie przebaczenie, kt≤rego udziela, gorej╣c jako ┐ywa pochodnia Nerona, dokonuje cudu nawr≤cenia zatwardzia│ego Chilona na wiarΩ chrze£cija±sk╣;
• do jego zgonu mo┐na zastosowaµ sentencjΩ, ┐e ôkrew mΩczennik≤w jest nasieniem nowych wyznawc≤w wiaryö.

6. APOSTOú PIOTR

• dobry, wyrozumia│y, skromny, wielki; uosobienie idei chrystianizmu, duchowy przyw≤dca chrze£cijan;
• organizuje Ko£ci≤│, zjednuj╣c mu coraz wiΩcej wiernych;
• przynosi rado£µ, spok≤j, zachΩtΩ do znoszenia cierpie±, uczy przebaczania;
• cieszy siΩ ogromn╣ popularno£ci╣ i szacunkiem w£r≤d chrze£cijan, cierpi wraz z nimi niewygody ┐ycia, wΩdrowiec;
• czuje siΩ odpowiedzialny za chrze£cijan w Rzymie; rozumie, dlaczego Chrystus zawraca go z drogi do miasta zbrodni, rozpusty i pychy;
• w czasie prze£ladowa± chrze£cijanie ukrywaj╣ go, widz╣c w nim nastΩpcΩ Chrystusa;
• umiera jako mΩczennik w tym samym dniu co aposto│ Pawe│.

W╣tek romansowy w utworze - mi│o£µ Winicjusza i Ligii

Dzieje mi│o£ci Winicjusza i Ligii s╣ g│≤wnym w╣tkiem akcji powie£ci. M│odzieniec zakochuje siΩ w dziewczynie od pierwszego wejrzenia, chce j╣ zdobyµ, lecz ona ucieka. Ten jednak nie rezygnuje - szuka jej po ca│ym Rzymie, a gdy siΩ wreszcie odnajduj╣ i przysiΩgaj╣ sobie mi│o£µ, wybucha po┐ar miasta. Winicjusz zn≤w szuka dziewczyny, chc╣c j╣ ocaliµ. Ligia tymczasem zostaje uwiΩziona, p≤ƒniej choruje, a nastΩpnie w jej obronie walczy zwyciΩsko Ursus z turem na arenie cyrkowej. Ca│y amfiteatr ┐╣da prawa │aski dla zwyciΩzcy i ocalonej. Wreszcie zakochani mog╣ siΩ po│╣czyµ i ┐yµ szczΩ£liwie. W╣tek rozwija siΩ, jak w tradycyjnym romansie, przez pokonywanie piΩtrz╣cych siΩ przeszk≤d, kt≤re staj╣ na drodze po│╣czenia siΩ zakochanych - nag│ych, niespodziewanych niebezpiecze±stw i cudownych ocale± - na poz≤r nie ma tu tr≤jk╣ta bohater≤w, Ligia ma jednego pretendenta do swej rΩki, natomiast funkcjΩ rywala nieodzownego w dziejach mi│o£ci ôz przeszkodamiö pe│ni ┐ona Nerona, Poppea, usi│uj╣ca zem£ciµ siΩ na piΩknym Winicjuszu za to, ┐e zlekcewa┐y│ wzglΩdy, jakie mu okazywa│a w czasie nocnej orgii w ogrodach cesarskich. Strach przed zemst╣ obra┐onej cesarzowej sk│ania LigiΩ do szukania schronienia w£r≤d chrze£cijan i z chwil╣ rozpoczΩcia ich prze£ladowa± zostaje wraz z nimi uwiΩziona. O perypetiach w╣tku mi│osnego decyduje jego powi╣zanie z w╣tkiem historycznym.

Winicjusz to m│ody patrycjusz rzymski, postaµ fikcyjna w utworze, ôpotomekö znanego konsularnego rodu patrycjuszy rzymskich, trybun wojskowy, poganin. Dzielny, dumny, niecierpliwy, nieposkromiony Rzymianin, uosobienie mΩstwa, si│y, zdecydowania, odwagi wojennej, o dobrym sercu i prawej, ale nieokie│znanej naturze. Gwa│towny, niemal dziki, nie umie hamowaµ gniewu, got≤w porwaµ siΩ na samego Nerona, w uniesieniu bez lito£ci dla niewolnik≤w. Obcuj╣c z chrze£cijanami, zaczyna powoli rozumieµ ich naukΩ, poznaje jej prawdy, przyjmuje chrzest, jest £wiadkiem, jak Glaukus przebacza Chilonowi. W╣tpliwo£ci rodz╣ce siΩ w jego duszy rozpraszaj╣ s│owa aposto│a Piotra. Odmieniony, wyzwala swoich niewolnik≤w. Jest typowym przyk│adem wp│ywu, jaki chrze£cija±stwo wywiera na pogan. Postaµ dynamiczna, przechodzi g│Ωbok╣ wewnΩtrzn╣ przemianΩ: z typowego, aroganckiego, okrutnego Rzymianina staje siΩ chrze£cijaninem, pokornym wyznawc╣ wiary, a w tym przeobra┐eniu pomaga mu mi│o£µ do chrze£cijanki Ligii.

Ligia to chrze£cijanka, S│owianka, c≤rka wodza Lyg≤w - plemienia zamieszkuj╣cego kraj, z kt≤rego pochodzi autor powie£ci - nazywana w ojczyƒnie swojej Kalin╣ (imieniem kojarz╣cym siΩ z grec. ôkalosö - piΩkny). Wywieziona do Rzymu jako zak│adniczka wraz z wiernym s│ug╣ Ursusem, znajduje przybranych rodzic≤w - rzymskiego wodza Plaucjusza Aulusa i jego ┐ony Pomponii Grecyny. U nich w│a£nie styka siΩ z chrze£cija±stwem i poznaje Winicjusza. Jej urodΩ podziwia sam Petroniusz, kt≤ry jako znawca, uwa┐a, ┐e ôjest w niej co£ niezwyk│egoö. Ligia to gor╣ca wyznawczyni nowej wiary, odgrywa decyduj╣c╣ rolΩ w przemianie wewnΩtrznej Winicjusza. To o ni╣ w│a£nie rozgrywa siΩ akcja powie£ci, lecz ona sama jest zawsze bierna.

Warto£ci poznawcze i ideowo-wychowawcze utworu

1. zobrazowanie ┐ycia na dworze cezara (uczty, uroczysto£ci, igrzyska cyrkowe, podr≤┐e) oraz ┐ycia staro┐ytnego Rzymu, jego kultury za czas≤w Nerona;

2. portret Nerona jako cz│owieka, w│adcy i artysty uosobieniem z│a; ponosi klΩskΩ moraln╣;

3. odzwierciedlenie odwiecznej walki dobra ze z│em i podkre£lenie prawdy, ┐e zawsze zwyciΩ┐a dobro;

4. ukazanie nieprzemijaj╣cych warto£ci og≤lnoludzkich reprezentowanych przez chrze£cijan, kt≤re przyczyniaj╣ siΩ do ich zwyciΩstwa nad degeneruj╣cym siΩ £wiatem poga±skim - mi│o£µ do drugiego cz│owieka, dobroµ, wyrozumia│o£µ, przyjaƒ±, prawo£µ, sprawiedliwo£µ, umiejΩtno£µ przebaczania.