Uk│ad oddechowy

Jama nosowa

• podzielona na 2 po│owy przegrod╣ zbudowan╣ za ko£ci i chrz╣stki,
• wok≤│ jamΩ nosowej znajduj╣ siΩ przestrzenie wype│nione powietrzem tzw. zatoki oboczne nosa,
• od ty│u jama nosowa │╣cze siΩ poprzez nozdrza tylne z jam╣ gard│a,
• wewn╣trz pokryta jest licznymi rzΩskami - migawkami,

Powietrze, kt≤re przechodzi przez jamΩ nosow╣ zostaje:

• oczyszczone, dziΩki rzΩsk╣,
• ogrzane,
• nawilgocone.

Gard│o

Odcinek w kt≤rym krzy┐uj╣ siΩ drogi oddechowe i pokarmowe.

Dzieli siΩ na 3 czΩ£ci:

• g≤rn╣-nosow╣,
• £rodkow╣-ustn╣,
• doln╣- krtaniow╣.

Krta±

Zbudowana z 9 chrz╣stek, po│╣czonych ze sob╣ wiΩzad│ami i miΩ£niami. Jedna z chrz╣stek nag│o£nia zamyka wej£cia do krtani w czasie po│ykania pokarmu. Zabezpiecza to drogi oddechowe przed niepo┐╣danym wnikniΩciem do nich cz╣stek pokarmu. WnΩtrze krtani wys│ane jest nab│onkiem z ruchomi rzΩskami. Krta± jest narz╣dem g│osotw≤rczym. Wewn╣trz krtani pomiΩdzy chrz╣stkami rozpiΩte s╣ tzw. fa│dy g│osowe. Ograniczaj╣ one przestrze± zwan╣ g│o£ni╣. Jest to w│a£ciwy aparat G│osowy. Dolne fa│dy g│osowe to strunami g│osowymi.

Tchawica

Ma kszta│t rury o du┐ej sprΩ┐ysto£ci, d│ugo£ci oko│o 10-13 cm.

• od g≤ry po│╣czona jest z krtani╣, u do│u przechodzi w 2 oskrzela,
• £ciana tchawica jest z po│╣czonych ze sob╣ za pomoc╣ wiΩzade│ chrzΩstnych pier£cieni. Ka┐da ma kszta│t podkowy.
• wewn╣trz wys│ana jest b│on╣ £luzow╣ pokryt╣ nab│onkiem z rzΩskami.

Oskrzela

Naturalne przed│u┐enie tchawicy. Zbudowane z podkowiastych chrz╣stek, po│╣czonych ze sob╣ wiΩzad│ami.

Oskrzela g│≤wne rozga│Ωziaj╣ siΩ na oskrzela o mniejszej £rednicy, kt≤re daj╣ pocz╣tek oskrzelika. Najdrobniejsze zako±czone s╣ pΩcherzykami p│ucnymi.

Podstawowe zadania:

• transport powietrza do p│uc,
• ogrzewanie i nawil┐anie tego powietrza,
• oczyszczanie powietrza z cia│ obcych.

P│uca

S╣ g╣bczastej struktury.

• le┐╣ wewn╣trz klatki piersiowej,
• maj╣ kszta│t zbli┐ony do sp│aszczonych sto┐k≤w,
• lewe p│uco jest mniejsze od prawego,
• pokryte s╣ cienk╣, b│yszcz╣c╣ b│on╣ tzw. op│ucn╣, kt≤rej wilgotna powierzchnia u│atwia ruch p│uc,
• zbudowane s╣ z milion≤w pΩcherzyk≤w p│ucnych, ka┐dy opleciony jest naczyniami w│oskowatymi. W pΩcherzykach p│ucnych zachodzi wymiana gazowa.

Mechanizm oddychania

W oddychaniu p│ucnym wyr≤┐niamy dwie fazy : wdech i wydech. Jest to proces wci╣gania powietrza do p│uc i wypuszczania go z powrotem, przy czym wdech jest czynno£ci╣ czynn╣, a wydech biern╣.

W czasie wdechu miΩ£nie miΩdzy┐ebrowe kurcz╣ siΩ i powoduj╣ ruch ┐eber w g≤rΩ i na zewn╣trz.

W czasie wydechu miΩ£nie miΩdzy┐ebrowe i przepona rozkurczaj╣ siΩ, a ┐ebra opadaj╣ w d≤│.

Pojemno£µ p│uc mierzymy za pomoc╣ spirometra. PrzeciΩtna pojemno£µ u doros│ego mΩ┐czyzny wynosi oko│o 4500 ml, a u doros│ej kobiety 3200 ml. Regularne µwiczenia mog╣ przyczyniµ siΩ do powiΩkszenia pojemno£ci p│uc, u wytrenowanego sportowca mo┐e dochodziµ do 6000-7000 ml. Mechanizm oddychania jest procesem automatycznym, a wiΩc nie zale┐y od naszej woli.

Wymiana gazowa

Tlen przenika z pΩcherzyk≤w p│ucnych do naczy± w│osowatych, na tej samej zasadzie CO₂ przenika do naczy± w│oskowatych. Tlen pobrany pΩcherzyk≤w p│ucnych dociera z krwi╣ do wszystkich kom≤rek cia│a.

Oddychanie kom≤rkowe

Do procesu oddychania kom≤rkowego potrzebny jest : tlen i cukier, dziΩki nim otrzymujemy energie, a produktami ubocznymi s╣ : CO₂ i woda.

Zapobieganie chorobom uk│adu oddechowego

• w│a£ciwa higiena osobista, (wentylacja pomieszcze±, czΩsta zmiana po£cieli, unikanie kurzu)
• ograniczenie kontakt≤w z chorymi,
• niepalenie tytoniu,
• unikanie przebywania w zapylonym £rodowisku,
• uprawianie µwicze± fizycznych,
• oddychanie przez nos.

Szkodliwo£µ palenia tytoniu

• przewlek│e zapalenia oskrzeli,
• rozedma p│uc,
• stany zapalne oraz wrzody rz╣dka,
• choroba wie±cowa,
• rak p│uc, jamy ustnej, gard│a, krtani, pΩcherza moczowego,
• uszkodzenia p│ody,
• gruƒlica,
• uzale┐nia.