System Bud┐etowy

1. Charakterystyka gospodarki bud┐etowej.
- pojΩcie systemu bud┐etowego
2. PojΩcie bud┐etu i jego ewidencja.
3. Klasyfikacja bud┐etowa i jej znaczenie w procesie podzia│u £rodk≤w.
a) cele klasyfikacji bud┐etowej
b) wew. i zew. funkcje oraz cechy klasyfikacji bud┐etowej
4. Funkcja bud┐etu.
5. Kryteria klasyfikacji bud┐etowej w/g miΩdzynarodowego funduszu bud┐etowego.
6. Cechy charakterystyczne gosp. bud┐etowej.
7. Klasyfikacja dochod≤w i wydatk≤w pa±stwa oraz ich charakterystyka.
a) dochody zwrotne i bez zwrotne
b) wydatki finalne i transferowe
- podzia│ wydatk≤w w/g kryterium rodzajowego
8. Charakterystyka bud┐et≤w lokalnych
9. Struktura organizacyjna bud┐etu pa±stwa.

System bud┐etowy - jest to ca│okszta│t struktura organizacyjnych, norm prawnych i urz╣dze± planistycznych reguluj╣cych funkcjonowanie bud┐etu pa±stwa.

Bud┐et pa±stwa - u┐ywamy w 4 znaczeniach:

1.) Bud┐et jako plan finansowy pa±stwa. Plan bud┐etowy jest bilansowym zestawieniem dochod≤w i wydatk≤w pa±stwa.

2.) Bud┐et jako zas≤b £rodk≤w pieniΩ┐nych rozdzielanych przez pa±stwo. Mo┐na zatem okre£liµ jako scentralizowany fundusz pieniΩ┐ny.

3.) Bud┐et jako akt normatywny uchwalony przez sejm w formie ustawy daj╣cy pa±stwu prawo do gromadzenia i rozliczania £rodk≤w pieniΩ┐nych wed│ug zasad planu.

4.) Bud┐et jako narzΩdzie, metoda realizacji okre£lonej polityki spo│eczno-ekonomicznej pa±stwa.

Ewolucja:

1.) Skarbiec

2.) Skarb pa±stwa. (rozdzielanie skarbu). *- prowadzenie sta│ego zasilania skarbu *- administracja skarbu pa±stwa (ministerstwo finans≤w lub zarz╣d skarbu) *- gromadzenie £rodk≤w na potrzeby gosp. publicznej *- udzielanie lub zaci╣ganie po┐yczek

3.) Bud┐et pa±stwa (w zwi╣zku z powstaniem w│asno£ci publicznej i oddzielenie jej od maj╣tku panuj╣cego.

Ewolucja bud┐etu ( w Polsce I bud┐et pojawi│ siΩ w 1768r.)

I etap: Ustanowienie dochod≤w i wydatk≤w publicznych

II etap: Uchwalenie w parlamencie aktu prawnego wymagaj╣cego rozliczenia

PojΩcie Klasyfikacja Bud┐etowa

A) Cele klasyfikacji bud┐etowej

1) Cele poznawcze - stwarzaj╣ konieczno£µ ustalenia pochodzenia £rodk≤w stanowi╣cych dochody bud┐etowe oraz spos≤b wydatkowania tych £rodk≤w.

2) Cele informacyjne - ustalenia wielko£ci struktury dochod≤w i wydatk≤w w jΩzyku kt≤ry jest jasny dla wykonawc≤w bud┐etu jak i dla organ≤w kontrolnych.

3) Cele operatywne - wynikaj╣ z konieczno£ci zaplanowania bud┐etu oraz jego relizacji nie tylko w kwotach globalnych ale cz╣stkowych.

4) Cele prawne - wynikaj╣ z potrzeby ustalenia praw i obowi╣zk≤w dotycz╣cych wykonawc≤w bud┐etu.

B) Wew. i zew. funkcje klasyfikacji bud┐etowej

1) Funkcje zewnΩtrzne.

a) funkcja programowa - pozwala na podstawie okre£lonego podzia│u i struktury zada± okre£liµ dzia│alno£µ rz╣du

b) funkcja koordynacyjna - oznacza mo┐liwo£µ powi╣zania gospodarki publicznej z ca│o£ci╣ gospodarki i wmontowaniem w og≤│ zada± gospodarczych tych kt≤re zosta│y powierzone bud┐etowi

2) Funkcje wewnΩtrzne

a) funkcja prawna - okre£la uprawnienia w│a£ciwych organ≤w do gromadzenia i wydatkowania dochod≤w bud┐etowych

b) funkcja regulacyjna - pozwala na przesuwanie £rodk≤w pomiΩdzy poszczeg≤lnymi podmiotami, okre£laj╣c w ten spos≤b np. poziom funduszu nabywczego.

c) funkcja por≤wnawcza - wskazuje na konieczno£µ stworzenia warunk≤w formalnych do przeprowadzenia zestawie± dochod≤w i wydatk≤w w czasie.

d) funkcja kalkulacyjna - polega na okre£leniu poziomu koszt≤w stanowi╣cych podstawΩ dla ustalenia zapotrzebowania na £rodki bud┐etowe poszczeg≤lnych podmiot≤w

e) funkcja ewidencyjna - polega na ujednoliceniu zasad ewidencji i sprawozda± umo┐liwiaj╣cych tym samym rzeteln╣ kalkulacjΩ koszt≤w

f) funkcja kontrolna - zwi╣zana jest z ocen╣ gospodarki bud┐etowej, wyci╣ganiem wniosk≤w wa┐nych dla przysz│ych okres≤w

C) Kryteria klasyfikacji bud┐etowej w/g miΩdzynarodowego funduszu walutowego

Klasyfikacja opracowana przez miΩdzynarodowy fundusz walut. operuje trzema kryteriami:

1) W/g - kryterium ekonomicznego ma miejsce podzia│ na dwie czΩ£ci:

Sektor gospodarki;

pa±stwo « administracja centralna

przedsiΩbiorstwa « przedsiΩbiorstwa publiczne, prywatne sp≤│ki kapita│owe, pozosta│e przedsiΩbiorstwa prywatne

gospodarstwa domowe, instytucje niedochodowe, zagranica

Typ operacji pieniΩ┐nych:

* wydatki bie┐╣ce « wydatki bie┐╣ce w formie £wiadcze± rzeczy i us│ug, odsetki, subwencje, £wiadczenia zabezpieczenia spo│ecznego, inne przelewy, przelewy na rzecz zagranicy.

* wydatki kapita│owe « transfery kapita│owe, po┐yczki ? w kraju, na rzecz zagranicy.

2) Z kolei zgodnie z kryterium funkcjonalnym wystΩpuje podzia│ wydatk≤w na:

* us│ugi o charakterze og≤lnym « zarz╣d og≤lny, obrona, wymiar sprawiedliwo£ci i porz╣dek publiczny

* us│ugi o charakterze kolektywnym « drogi ko│owe i wodne, walka z po┐arami i zanieczyszczeniami w≤d, i inne

* us│ugi spo│eczne

* us│ugi o charakterze gospodarczym « rolnictwo i zasoby niemateria│owe, paliwo i energia, transport i komunikacja, i inne.

3) W uk│adzie funkcjonalno-ekonomicznym wystΩpuje powi╣zanie obu przedstawionych schemat≤w. Np. w us│ugach o charakterze spo│ecznym w czΩ£ci o£wiata wydziela siΩ:

- bie┐╣ce wydatki administracyjne

- wydatki kapita│owe

- przelewy na rzecz os≤b w formie stypendi≤w

- przelewy kapita│owe i po┐yczki na rzecz instytucji niepa±stwowych

Klasyfikacja bud┐etowa musi uwzglΩdniaµ wiele przekroj≤w bowiem ka┐dy z nich pe│ni inne zadania i do innych s│u┐y cel≤w. Aby klasyfikacja by│a najlepsza musi posiadaµ wiele cech pozwalaj╣cych uznaµ j╣ za klasyfikacjΩ idealn╣: 1) roz│╣czno£µ, 2) szczeblowo£µ, 3) komunikatywno£µ, 4) znormalizowanie, 5) wielokryteriowo£µ 6) stabilno£µ, 7) por≤wnywalno£µ.

Funkcja Bud┐etu

- rozdzielna - polega na rozdzielaniu czΩ£ci dochodu narodowego. ZewnΩtrznym wyrazem tej funkcji jest gromadzenie i dzielenie przez bud┐et okre£lonych zasob≤w pieniΩ┐nych. Skutkiem dzia│alno£ci jest przesuwanie si│y nabywczej pieniΩdzy r≤wnymi podmiotami gosp. narodowej. Bud┐et pa±stwa jest podstawowym narzΩdziem redystrybucji dochodu narodowego.

- kontrolna - polega na wykorzystaniu informacji o gromadzeniu i podziale zasob≤w bud┐etowych do kontroli proces≤w gospodarczych.

- bodƒcowa- polega na wykorzystaniu stosunk≤w ekonomicznych bud┐etu z r≤┐nymi podmiotami gospodarczymi zw│aszcza - przedsiΩbiorstw do wywo│ania u nich okre£lonych zachowa±. Znaczenie tej funkcji ro£nie w przypadku stosowania parametrycznego syst. zarz╣dzania.

- fiskalna - funkcja bud┐etu polega na przejmowaniu dochod≤w podmiot≤w dzia│aj╣cych poza pa±stwem na rzecz bud┐etu.

Cechy charakterystyczne gospodarki bud┐etowej.

Bud┐et zosta│ £ci£le powi╣zany z trzema sferami ┐ycia spo│ecze±stwa: gospodarcz╣, spo│eczn╣ i polityczn╣.Ponad to istotn╣ cech╣ bud┐etu jest to ┐e nie jest on biernym narzΩdziem polityki spo│.- gosp. i finansowej, ale aktywnym podmiotem, kt≤rego rola polega na kszta│towaniu, umocowaniu lub os│abianiu tempa rozwoju r≤┐norodnych zjawisk spo│. i ekonomicznych. Tym celom s│u┐y zar≤wno redystrybucyjna jak i kontrolna funkcja bud┐etu. Bud┐et ze wzgl. na swoje specyficzne cechy mo┐e byµ wykorzystywany dwojako:

1) Jako regulator rozmiar≤w dzia│alno£ci przez rozdzia│ £rodk≤w pieniΩ┐nych., 2) Jako regulator poziomu i struktury koszt≤w w tych dziedzinach, kt≤re w ca│o£ci funkcjonuj╣.

Pozytywne odniesienie charakteryzuj╣ce gosp. bud┐etow╣.

1) Bud┐et stanowi pewne i stabilne ƒr≤d│o zasilania. Pa±stwo posiadaj╣c przymus egzekucyjny zapewnia sobie bezwzglΩdny dop│yw £rodk≤w.

2) Gromadzenie £rodk≤w bud┐etowych oparte jest w przewa┐aj╣cej mierze o metodΩ gromadzenia £rodk≤w.

3) îrodki zgromadzone w bud┐ecie umo┐liwiaj╣ prowadzenie okre£lonej polityki finansowej.

4) îrodki bud┐etowe s╣ oparciem dla redystrybucji, kt≤rej cele s╣ zar≤wno ekonomiczne jak i spo│eczne.

5) Bud┐et jako ôkasaö pa±stwa podlega kontroli parlamentu, zar≤wno na etapie jego tworzenia jak i wykonania.

Wady gospodarki bud┐etowej.

1) Gosp. finansow╣ bud┐etu cechuje ma│a elastyczno£µ.

2) Kredyty bud┐etowe wygasaj╣ z up│ywem roku bud┐etowego., 3) Zasilanie ze £rodk≤w bud┐etowych jest pozbawione mo┐liwo£ci oddzia│ywania na koszty jednostkowe instytucji dotowanych z tego ƒr≤d│a.

4) W syst. finansowania z bud┐etu w szczeg≤lno£ci us│ug spo│. nie wystΩpuje powi╣zanie koszt≤w z ilo£ci╣ £wiadczonych us│ug.

Klasyfikacja dochod≤w i wydatk≤w bud┐etu pa±stwa.

Ze wzgl. na kryterium rodzajowe dochody bud┐etowe dzieli siΩ na dwie zasadnicze grupy.

1) Dochody bezzwrotne:- podatki, - c│a, - op│aty

2) Dochody zwrotne: - po┐yczki zagraniczne, - po┐yczki wewnΩtrzne, - lokaty bud┐etowe.

C│a- s╣ to przymusowe £wiadczenia pieniΩ┐ne ponoszone na rzecz bud┐etu w zwi╣zku z przewozem i wywozem towar≤w do kraju albo z kraju. Pobieranie ce│ ma dwa zadania: fiskalne i ochronne. Fiskalne polega na dostarczeniu bud┐etowi okre£lonych kwot £rodk≤w pieniΩ┐nych. Natomiast ochronne wynikaj╣ z okre£lonej polityki pa±stwa, kt≤re zabezpiecza je przed niepo┐╣danym wywozem, czy wwozem towar≤w. PodstawΩ ustalenia poziomu op│aty celnej s╣ stawki celne. Stawki celne maj╣ dwojakiego rodzaju postaµ:

- od warto£ci « ustala siΩ % warto£ci faktury

- od jednostki miary « np. kilogramy, sztuki.

Op│aty - s╣ to £wiadczenia przymusowe i odp│atne pobierane przez pa±stwo za czynno£ci urzΩdowe i us│ugi jednostek pa±stwowych. Op│aty r≤┐ni╣ siΩ tym od podatk≤w ┐e s╣ odp│atne. Op│aty dziel╣ siΩ na:

- op│aty za us│ugi £wiadczone przez jednostki pa±stwowe, s╣ to g│. £wiadczenia komunalne

- op│aty za czynno£ci urzΩdowe np.: s╣dowe.

Po┐yczki zagraniczne - s╣ udzielane przez urzΩdy obcych pa±stw lub banki tych pa±stw na podstawie odpowiednich porozumie±. Te ostatnie mog╣ byµ porΩczone przez s╣dy co zobowi╣zuje je w przypadku kiedy bΩd╣ nie uregulowane zobowi╣zanie do sp│aty ze £rodk≤w pa±stwowych. WiΩkszo£µ po┐yczek zagranicznych jest oprocentowana.

Po┐yczki wewnΩtrzne - s╣ to zaci╣gane przez pa±stwo u os≤b fizycznych lub prawnych. Po┐yczki wew. najczΩ£ciej powstaj╣ w drodze emisji obligacji lub bon≤w skarbowych. Przy czym obligacje to s╣ po┐yczki d│ugoterminowe, a bony kr≤tkoterminowe. Po┐yczki te mog╣ byµ:

- oprocentowane; - premiowane lub oprocentowane czΩ£ciowo i premiowane czΩ£ciowo.

W stosunku do po┐yczek mo┐na zastosowaµ:

- konsolidacjΩ, tj. po│╣czenie w jedn╣, zobowi╣zanie z r≤┐nych po┐yczek z regu│y towarzyszy temu postΩpowaniu zamiana w druki umowy.

- konwersja, kt≤ra polega tylko na zmianie warunk≤w.

Lokaty bud┐etowe - s╣ to £rodki umieszczone w bud┐ecie na zasadach dobrowolnych lub przymusowych r≤┐nych instytucji finansowych. Wk│ady te s╣ bezterminowe i tym r≤┐ni╣ siΩ od po┐yczek, ┐e mog╣ byµ wycofane w przypadku wyst╣pienia konieczno£ci zwi╣zanej z okre£lonymi potrzebami w instytucji lokuj╣cej.

Dochodami w niniejszym znaczeniu s╣ tak┐e dochody z gier liczbowych. loterii pa±stwowych, kar i grzywien, itp.

Podatek - jest to pieniΩ┐ne £wiadczenie przymusowe i nieodp│atne, bez zwrotne i og≤lnie pobierane na podstawie przepis≤w prawa, przez pa±stwo b╣dƒ zwi╣zki publicznoprawne. Og≤│ podatk≤w obowi╣zuj╣cych w danym pa±stwie stanowi system podatkowy.

System podatkowy powinien charakteryzowaµ siΩ cechami:

1) prostot╣ konstrukcji, 2) stabilno£ci╣, 3) powszechno£ci╣, 4) bezwyj╣tkowo£ci╣, 5) wew. sp≤jno£ci╣

Zasady kt≤rymi mo┐e kierowaµ siΩ pa±stwo ustalaj╣c wymiar podatk≤w:

- zasada ekwiwalentno£ci lub korzy£ci « zgodnie z ni╣ twierdzi siΩ ┐e spo│ecze±stwo powinno w takim samym stopniu finansowaµ dzia│alno£µ pa±stwow╣ w jakim z niej korzysta.

- zasada sprawno£ci « oznacza zdolno£µ do p│acenia podatk≤w. Sprawni w tym samym stopniu p│atnicy powinny p│aciµ podatki w r≤┐nej wysoko£ci.

- zasada ofiary « oznacza, ┐e obci╣┐enie podatkowe jest rezygnacj╣ z prywatnego zaspokojenia potrzeb.

Elementy podatku:

1) Podmiot podatku: - bierny « czyli wszyscy p│atnicy podatku, - czynny « pa±stwo pobiera te podatki.

2) Przedmiot podatku - s╣ to rzeczy lub zdarzenia do kt≤rych odnosi siΩ obowi╣zek podatkowy.

3) Podstawa opodatkowania - jest to ujΩty warto£ciowo przedmiot podatku.

4) Stawki podatkowe - okre£la je stosunek podatku do podstawy opodatkowania.

Stawki podatkowe mog╣ byµ:

a) sta│e - (proporcjonalne) co oznacza, ┐e zmienna podstawy opodatkowania nie towarzyszy zmienna stawki, kt≤ra jest zawsze taka sama.

b) zmienne - stawki zmienne mog╣ byµ: progresywne, degresywne i regresywne.

Podatki mo┐na podzieliµ na 4 grupy:

1) Podatki przychodowe - s╣ pobierane od sprzeda┐y, np. podatek obrotowy.

2) Podatki dochodowe - obci╣┐aj╣ r≤┐nicΩ powsta│╣ miΩdzy przychodami i kosztami ich uzyskania, inaczej m≤wi╣c obci╣┐aj╣ czyst╣ nadwy┐kΩ.

3) Podatki maj╣tkowe - obci╣┐aj╣ zar≤wno sam maj╣tek jak i prawo maj╣tkowe, np.: podatki od nieruchomo£ci

4) Podatki konsumpcyjne - obci╣┐aj╣ wydatki konsumpcyjne, np.: akcyzy, VAT

Klasyfikacja wydatk≤w bud┐etowych

Generalnie bior╣c wydatki bud┐etowe mo┐na podzieliµ na dwie kategorie:

1) Wydatki finalne - przeznaczone s╣ na zakup d≤br, us│ug i dokonywanie siΩ przez instytucjΩ, kt≤rym g│. ƒr≤d│em finansowania jest bud┐et.

2) Wydatki transferowe - s╣ to wszystkie wydatki zwi╣zane ze £wiadczeniami spo│ecznymi w pieni╣dzu, np.: renty.

Opieraj╣c siΩ na kryterium przeznaczenia wydatki mo┐emy podzieliµ na te, kt≤re s╣ przeznaczone na:

1) ObronΩ narodow╣ - s╣ one konieczno£ci╣ zwi╣zane z syt. miΩdzynarodow╣.

2) Cele socjalne - obejmuj╣ wydatki na ochronΩ zdrowia i opiekΩ spo│eczn╣, ubezpieczenia spo│., o£wiatΩ i wychowanie, szkolnictwo wy┐sze, kulturΩ oraz sport.

3) AdministracjΩ - obejmuje £ci£le wydatki przeznaczone na finansowanie administr. pa±stwowej, opr≤cz tego do tej grupy zalicza siΩ: wydatki na wymiar sprawiedliwo£ci, bezpiecze±stwo publiczne.

4) GospodarkΩ - s╣ przeznaczone na inwestycje oraz uzupe│nienie £rodk≤w bie┐╣cych wykorzystywane na cele gospodarcze.

5) Inne - w tej grupie mieszcz╣ siΩ te wydatki kt≤re przeznacz siΩ na sp│atΩ po┐yczek wew. i zagranicznych wraz z odsetkami, oprocentowanie lokat bud┐etowych itp.

Bud┐ety lokalne

Finanse lokalne pojawiaj╣ siΩ wtedy, kiedy dokonuje siΩ podzia│u administracji na pa±stwow╣ i samorz╣dow╣. W 1990r. ustaw╣ sejmow╣ powo│ano w│adze samorz╣dow╣, w Polsce nadaj╣c jej postaµ demokratycznej w│adzy lokalnej. Z mocy ustawy z 1990r. gminy tworz╣ wsp≤lnotΩ samorz╣dow╣. Do zada± gminy nale┐╣ wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym. Dziel╣ siΩ one na:

1) Zadania w│asne do kt≤rych nale┐╣: a) zabezpieczenie │adu przestrzennego ochrony £rodowiska, b)drogi, mosty, organizacja ruchu drogowego, c) wodoci╣gi, d) lokalny transport zbiorowy, e) ochrona zdrowia, f) pomoc spo│eczna, g) komunalne budownictwo mieszkaniowe, h) o£wiata na poziomie przedszkolnym i szko│y podstawowe, i) targowiska, j) kultura fizyczna, k) ziele± miejska, l) zabezpieczenie porz╣dku publicznego, m) utrzymanie urz╣dze± u┐yteczno£ci publicznej.

2) Zadania zlecone - s╣ to zadania z zakresu administracji rz╣dowej. Zadania te mog╣ byµ trwa│e albo okazjonalne.

Dochodami w│asnymi bud┐etu gminy s╣:

1) podatki - w tym podatki od nieruchomo£ci, podatek drogowy, rolny, od spadk≤w i darowizn, podatki od dzia│alno£ci gospodarczej od os≤b fizycznych.

2) op│ata skarbowa.

3) wp│ywy z likwidacji funduszy celowych.

Ponadto dochodami gminy s╣:

1) dochody samorz╣dowych jednostek bud┐etowych

2) odsetki od £rodk≤w na rachunkach bankowych

3) odsetki od nieterminowych wp│at i op│at

4) odsetki od po┐yczek udzielanych przez gminΩ

5) dotacje z pa±stwowych funduszy celowych

Dochody stanowi╣ r≤wnie┐ udzia│y:

5% do wp│yw≤w z podatku dochodowego os≤b fizycznych zamieszka│ych na terenie na gminy.

Gminy mog╣ otrzymaµ dochody z bud┐etu pa±stwa w postaci:

- subwencji og≤lnych, - dotacji celowych na zadania zlecone, - dotacje na zadania w│asne

Ponadto gminy mog╣ zaci╣gaµ kredyty i po┐yczki.

Organem kontroluj╣cym gospodarkΩ finansow╣ gmin s╣ regionalne izby obrachunkowe.