REWOLUCJA FRANCUSKA (1789 - 1795).

1. Przyczyny

Rewolucje francusk╣ mo┐na podzieliµ na nastΩpuj╣ce okresy:

okres od czerwca 1789 do wrze£nia 1791 - okres tworzenia siΩ monarchii konstytucyjnej (czas Konstytuanty)

okres od wrze£nia 1791 do sierpnia 1792 - okres funkcjonowania m. konstytucyjnej (okres legislatywy)

okres od wrze£nia 1792 do lipca 1794 - okres kszta│towania siΩ republiki i dyktatury Jakobin≤w (czas Konwentu)

okres od lipca 1794 do ko±ca 1975 - okres rz╣d≤w termidoria±skich.

Spo│ecze±stwo francuskie prawnie podzielone by│o na 3 stany: duchowie±stwo, szlachta i tzw. stan trzeci. W zasadzie, chocia┐ by│a to monarchia absolutna w│adzΩ sprawowano w imiΩ £redniowiecznej doktryny, ┐e ƒr≤d│em w│adzy kr≤lewskiej jest │aska bo┐a, ┐e ka┐dy stan ma swoje uprawnienia i powinno£ci, kr≤l stoi na stra┐y ca│o£ci. Monarcha by│ ƒr≤d│em prawa i pierwszym wykonawc╣ praw kr≤lestwa. Prawa kr≤la ko±czy│y siΩ na w│asno£ci prywatnej. Celem w│adzy kr≤lewskiej jest doczesne, jak i wiekuiste dobro poddanych. Struktura prawna monarchii w II po│. XVIII w. przesta│a odpowiadaµ zar≤wno stanowi faktycznemu jak i poziomowi £wiadomo£ci. Zdecydowana wiΩkszo£µ 96% spo│ecze±stwa stanowi│ stan trzeci, kt≤ry by│ r≤wnie┐ g│≤wnym ƒr≤d│em podatkowym.( W ramach tego stanu wykszta│ci│y siΩ takie grupy jak: bur┐uazja, drobnomieszcza±stwo, inteligencja, ch│opi, ludzie pracy najemnej, urzΩdnicy) Dwa pozosta│e by│y od podatk≤w zwolnione, co wiΩcej wszystkie wa┐niejsze godno£ci duchowne jak i oficerskie by│y zastrze┐one dla przedstawicieli stanu szlacheckiego. MonarchiΩ francusk╣ podkopywa│y nastΩpuj╣ce czynniki:

szerzenie siΩ idei O£wiecenia (ƒr≤d│em w│adzy jest lud, kt≤ry przekazuje tΩ w│adzΩ moc╣ umowy spo│ecznej)-teoria umowy spo│ecznej Jana Jakuba Roussoue w│adca winien kierowaµ siΩ czynnikami racjonalnymi, za£ religia jest przejawem zabobon≤w.

Bezpo£redni╣ przyczyn╣ niezadowolenia by│ wysoki deficyt bud┐etowy, niekorzystna umowa handlowa z Angli╣, a tak┐e dro┐yzna artyku│≤w ┐ywno£ciowych w okresie poprzedzaj╣cym wybuch rewolucji. Elity ≤wczesnej Francji zaopatrzone by│y we wzorce angielskie, czyli rz╣dy parlamentarno-gabinetowe, do£wiadczenia rewolucji ameryka±skiej, co wiΩcej by│y one zorganizowane w salonach literackich i lo┐ach maso±skich

Krytykowano te┐ rozrzutno£µ dworu. Tak wiΩc monarchia traci│a wszelki autorytet. Kiedy kr≤l stan╣│ przed konieczno£ci╣ uzyskania nowych £rodk≤w na utrzymanie pa±stwa, poradzono mu, by zwo│a│ stany generalne. Instytucja nie zwo│ywana od roku 1614.Wybory by│y prawie powszechne. W trakcie wybor≤w spisywano tzw. zeszyty skarg i postulat≤w, oczywi£cie ludzie spisuj╣cy stawali siΩ niejako kandydatami na reprezentant≤w. Analiza zeszyt≤w wskazuje na to, ┐e musia│a istnieµ jaka£ jednolita organizacja, podejrzewa siΩ org. maso±sk╣, kt≤ra organizowa│a elektorat stanu III. Wszystkie postulaty ze wszystkich prowincji brzmi╣ jednakowo. Zdecydowan╣ wiΩkszo£µ deputowanych stanowili ludzie pi≤ra: literaci, urzΩdnicy.

Stany generalne mia│y uprawnienia podatkowe, ale obowi╣zywa│a zasada: jeden stan - jeden g│os.

Stan III uzyska│ prawo do podw≤jnej reprezentacji pos│≤w , za£ reprezentacja stanu III og│osi│a siΩ reprezentacj╣ ca│ego narodu( 17.VI.1789 r).

Monarcha usi│owa│ rozpΩdziµ (rozwi╣zaµ) zgromadzenie zamykaj╣c salΩ obrad. 20.VI.1789 r. pos│owie zebrali siΩ w innym miejscu i przysiΩgli sobie nawzajem, ┐e nie rozejd╣ siΩ dop≤ki nie uchwal╣ konstytucji . W ten spos≤b zgromadzenie narodowe przekszta│ci│o siΩ w konstytuantΩ. Podstawa prawna by│a nastΩpuj╣ca: My jeste£my reprezentantami ludu, a lud jest suwerenny. Kr≤l ust╣pi│ ale szykowa│ odwet. Zgromadzi│ odpowiedni╣ liczbΩ wojska i wyda│ rozporz╣dzenie ┐e od 9 lipca konstytuanta ma byµ rozwi╣zana. Na wie£µ o tym dosz│o do zaburze± w Pary┐u, kt≤re zako±czy│y siΩ zdobyciem Bastylii (symbol w│adzy kr≤lewskiej) 14.VII.1789 roku. Za│oga Bastylii sk│ada│a siΩ z weteran≤w. Upadek Bastylii by│ symbolem upadku monarchii. Wtedy te┐ powo│ano gwardiΩ narodow╣, kt≤rej dow≤dc╣ zosta│ La Fayette. Jednocze£nie zgromadzenie uchwali│o kilka znacz╣cych ustaw. G│≤wnie zniesiono przywileje stanowe, podda±stwo, i pa±szczyznΩ oraz wszelkie inne powinno£ci osobiste wype│niane przez ch│op≤w. Og│oszono r≤wno£µ wszystkich wobec prawa. Zniesono dziesiΩcinΩ oraz jurysdykcjΩ szlachty.

Najwa┐niejszym postanowieniem zgromadzenia by│a "Deklaracja Praw Cz│owieka i Obywatela (sierpie± 1789 r.). - projekt tej deklaracji zosta│ opracowany przez La Fayette'a.Twierdzono w niej, ┐e ludzie w stanie naturalnym rodz╣ siΩ wolni i r≤wni, za£ cel zwi╣zku politycznego czyli pa±stwa jest zagwarantowaniem wolno£ci, r≤wno£ci, w│asno£ci i prawa oporu przeciw uciskowi. Dalej deklaracja stanowi│a, ┐e wszyscy ludzie maj╣ prawo do wolno£ci s│owa, druku, zgromadze±, przekona± religijnych, s╣ r≤wni wobec prawa. Uznawali te┐, ┐e wszelka w│asno£µ jest prawem nienaruszalnym i £wiΩtym.

W latach 1789-1791 to okres rz╣d≤w konstytuanty i opracowywania konstytucji francuskiej.Szczeg≤lne kontrowersje wzbudza│a tzw. konstytucja cywilna kleru.

Plega│a ona na tym, ┐e skonfiskowano dobra ko£cielne. Mia│y one pokryµ deficyt bud┐etowy kr≤lestwa. Duchowni mieli byµ funkcjonariuszami pa±stwa bez mo┐liwo£ci odwo│ywania siΩ do Rzymu. Duchowni mieli byµ wybierani przez wszystkich mieszka±c≤w parafii, w tym nie katolik≤w. To wzbudzi│o op≤r zar≤wno kr≤la jak zdecydowanej wiΩkszo£ci duchowie±stwa. Kr≤l pr≤bowa│ nawet uciekaµ jak zosta│ rozpoznany i spowodowany z powrotem do Pary┐a. W trakcie obrad zgromadzenia utworzy│y siΩ grupy polityczne: Stowarzyszenie roku 1789 - KONSTYTUCJONALIîCI, Towarzystwo Przyjaci≤│ Konstytucji - JAKOBINI, Towarzystwo Przyjaci≤│ Praw Cz│owieka - KORDELIERZY.

Ka┐da rewolucja winna siΩ sko±czyµ konstytucj╣, tzn. w miejsce porz╣dku opartego na dawnych zasadach tworzy siΩ porz╣dek oparty na nowych zasadach. Najistotniejsz╣ zasad╣ rewolucji francuskiej by│o wprowadzenie pojΩcia suwerenno£ci ludu, w miejsce suwerenno£ci monarchy. Zgromadzenia prawodawcze mia│y byµ tylko ustami ludu, za£ w│adze wykonawcze s│ug╣ ludu.

Istotnym te┐ elementem rewolucji francuskiej by│o wprowadzenie praw cz│owieka, za£ celem pa±stwa (zwi╣zku politycznego) mia│o byµ strze┐enie wolno£ci i r≤wno£ci ludzi. W│asno£µ mia│a byµ prawem nienaruszalnym i £wiΩtym, wolno£µ rozumiano w ten spos≤b, ┐e wolno czyniµ wszystko, co nie jest zakazane.

Kluczow╣ rolΩ w rozumieniu rewolucji francuskiej odgrywa pojΩcie roli powszechnej jako nadrzΩdnej wobec woli ka┐dego, a wiΩc w imiΩ roli powszechnej mo┐na by│o zniszczyµ ka┐d╣ jednostkΩ .

Wrogiem woli powszechnej by│ egoizm. Na jesieni odby│y siΩ we Francji wybory do zgromadzenia prawodawczego, w paƒdzierniku 31 paƒdziernika 1791 roku og│oszono now╣ konstytucjΩ.

- w│adza wykonawcza nale┐a│a do kr≤la, kt≤ry by│ g│ow╣ pa±stwa i szefem rz╣du, posiada│ prawo veta, oraz m≤g│

mianowaµ ministr≤w odpowiedzialnych przed zgromadzeniem,

- w│adzΩ ustawodawcz╣ mia│o zgromadzenie prawodawcze - LEGISLATYWA wybierane co 2 lata.Przewa┐ali

tam libera│owie - FELIANCI.

Obywateli dzielono na czynnych i biernych (czynni - ci co p│acili podatki, st╣d mieli uprawnienia do orzekania o podatkach i stanowieniu prawa). Zgromadzenie uwa┐ane by│o za reprezentacjΩ ludu i wyraz tzw. woli powszechnej, kt≤ra mia│a byµ nadrzΩdna wobec woli ka┐dego.

Kr≤l musi z│o┐yµ przysiΩgΩ: "Byµ wiernym narodowi i prawu, w│adzy u┐ywaµ do utrzymania konstytucji" W konstytucji zachowano wszystkie postanowienia obywatelskie z Deklaracji Praw Cz│owieka.

Prawo wyborcze oparto o census maj╣tkowy. Wysoko£µ p│aconego podatku mia│a decydowaµ o przynale┐no£ci do obywateli czynnych, posiadaj╣cych uprawnienia wyborcze. Prawo takie uzyska│o 4 mln na 7 mln (kobiety nie g│osowa│y) Francja mia│a byµ monarchi╣ konstytucyjn╣. Po lewej stronie zgromadzenia zasiedli radykalni zwolennicy przemian spo│ecznych w kierunku r≤wno£ci i republikanizmu (Jakobini), po £rodku siedzieli ludzie o pogl╣dach chwiejnych. Na prawej stronie sali zasiedli zwolennicy monarchii konstytucyjnej wychodz╣cy z za│o┐enia, ┐e prawo moralne musi byµ realizowane poprzez prawo stanowione. Zwolennicy hierarchii, autorytetu, dyscypliny spo│ecznej. Ten podzia│ wszed│ do og≤lnych europejskich kategorii my£lenia politycznego z podzia│em na prawicΩ, lewicΩ, centrum.

2. Czasy

Rok 1792 by│ bardzo burzliwym okresem historii Francji. W dalszym ci╣gu szala│a dro┐yzna, nie rozwi╣zane by│y kwestie socjalne, dawny system sprawowania w│adzy traci│ autorytet, nowy nie by│ w stanie go uzyskaµ. Aby odwr≤ciµ uwagΩ od trudno£ci wewnΩtrznych ≤wczesne sfery rz╣dz╣ce wpl╣ta│y FrancjΩ w wojny z Austri╣ od kwietnia 1792 r., p≤ƒniej do tej wojny przyst╣pi│y Prusy. Armie rewolucyjne ponios│y klΩski, arystokratyczni oficerowie uciekali na stronΩ przeciwnika, o wszystkie niepowodzenia oskar┐ano kr≤la. Wreszcie Jakobini doprowadzili do wybuchu powstania w Pary┐u i 10.VIII.1792 r. dosz│o do ataku na pa│ac. Kr≤l zosta│ aresztowany, pozbawiony w│adzy i 21.IX po nowych wyborach og│oszono dekret o zniesieniu w│adzy kr≤lewskiej. Nowym cia│em prawodawczym by│ tzw. Konwent. Nowa ordynacja wyborcza znios│a cenzus maj╣tkowy, ale udzia│ w wyborach wziΩ│o zaledwie 20% ludzi uprawnionych do g│osowania. Niew╣tpliwie pomy£ln╣ okoliczno£ci╣ dla rewolucji by│o zwyciΩstwo armii rewolucyjnej pod Valmy 10.IX a oraz nastΩpne pod Jemappes (6.XI.1792). Tymczasem zmieni│a siΩ sytuacja w samej legislatywie. LewicΩ stanowili tam Jakobini, natomiast prawicΩ deputowani z parlamentu Garronne. W zasadzie r≤┐nice miΩdzy »yrondystami a Jakobinami nie by│y specjalnie wielkie. Obie frakcje by│y frakcjami republika±skimi. Jedynie, co mo┐na powiedzieµ, ┐e Jakobini byli zwolennikami w│adzy zcentralizowanej, za£ »yrondy£ci zwolennikami autonomii dla poszczeg≤lnych departament≤w. WiΩksz╣ rolΩ tu odegra│y ambicje osobiste przyw≤dc≤w. 18.I.1793 roku konwent narodowy skaza│ kr≤la Ludwika XVI na karΩ £mierci. Wyrok wykonano 21.I. Charakterystyczne jest tu uzasadnienie wyroku. Ludwik XVI zosta│ skazany nie za to co robi│, lecz za to kim by│ "nie wa┐ne jest czy Ludwik XVI by│ dobrym kr≤lem czy z│ym kr≤lem, wa┐ne jest, ┐e w og≤le by│ kr≤lem i jako taki winny jest tyranii wobec swego ludu". Tak wiΩc po raz pierwszy w dziejach naszej cywilizacji odst╣piono od pojΩcia winy jednostkowej na rzecz pojΩcia wroga mianowanego. Ta teoria znajdzie swe rozwiniΩcie w krwawych systemach totalitarnych XX wieku w postaci wroga klasowego b╣dƒ wroga rasowego.

Fakt ten (£mierµ Ludwika XVI) wywo│a│ wstrz╣s moralny w ca│ej Europie. Przeciw Francji utworzy│a siΩ potΩ┐na koalicja, w sk│ad kt≤rej wchodzi│a Austria, Anglia i inne kraje. Jednocze£nie w samej Francji dosz│o do powsta± ludno£ci w prowincji Bretonia i Wandea. Wtedy te┐ (5-6.IV.1793 r.) powo│ano Komitet Ocalenia Publicznego - sprawowa│ on funkcjΩ rz╣du, Komitet Bezpiecze±stwa Publicznego (si│y policyjne), Trybuna│ Rewolucyjny jako instrument terroru. Trybuna│ mia│ s╣dziµ w oparciu o rewolucyjne sumienie, a wyroki mog│y byµ tylko dwa: uniewinnienie lub £mierµ.

2.VI 1793 r. upad│ rz╣d »yrondyst≤w i Jakobini przejΩli pe│niΩ w│adzy, za£ do Komitetu Ocalenia Publicznego wszed│ Maksymilian Robespierre. Aby uzyskaµ poparcie ze strony najubo┐szych warstw spo│ecze±stwa Komitet przeforsowa│ uchwalenie prawa do pracy, do o£wiaty, opieki spo│ecznej i ustanowienie cen maksymalnych. Jednocze£nie wprowadzono obowi╣zkow╣ s│u┐bΩ wojskow╣ (tzw. "rekwizycje os≤b do obrony republiki"). Tw≤rc╣ armii rewolucyjnych by│ úazarz Cornot. Armia dawa│a nieograniczone mo┐liwo£ci awansu, w ka┐dej armii znajdowali siΩ komisarze republiki. Jednocze£nie na zapleczu wprowadzano maksymalny terror wobec ka┐dego podejrzanego. Wszystkie si│y i £rodki zosta│y skupione na zaopatrzenie armii. Wobec takich mobilizacji wojska rewolucyjne zaczΩ│y odnosiµ sukcesy, ale razem z sukcesami zaczΩ│y ustawaµ przyczyny, dla kt≤rych wprowadzono terror i ┐╣dano wyrzecze±. Wiosn╣ 1794 roku dosz│o do roz│amu w Klubie Jakobin≤w, w wyniku kt≤rych jeden z przyw≤dc≤w rewolucji Danton zosta│ stracony na gilotynie. Co wiΩcej przyw≤dcy wpl╣tali siΩ w niepotrzebn╣ walkΩ z religi╣ og│aszaj╣c kult bogini rozumu. Jednocze£nie od rewolucji zaczΩli siΩ odwracaµ klasy posiadaj╣ce a ca│e spo│ecze±stwo by│o zmΩczone terrorem. W takiej te┐ sytuacji dosz│o do zawi╣zania spisku przeciw Robespierrowi i 27.VII czyli 9 termidora dosz│o do zamachu.

Grupa Robespierra zosta│a pozbawiona w│adzy i stracona. W nastΩpnym za£ roku Francja podpisa│a pok≤j z Prusami, za£ w sierpniu 1795 r. uchwalono now╣ KonstytucjΩ, gdzie prawo wyborcze zosta│o oparte na cenzusie podatkowym.

Konstytucja ta gwarantowa│a zdobycze w dziedzinie swob≤d i wolno£ci obywatelskich, r≤wno£µ wobec prawa, ale uprawnienia wyborcze uzyskali tylko ci, co p│ac╣ wysokie podatki. Wybory by│y dwustopniowe. Najpierw wybierano Zgromadzenie Notabli w poszczeg≤lnych prowincjach, zgromadzenia te za£ wybiera│y przedstawicieli do parlamentu. W│adza ustawodawcza sk│ada│a siΩ z 2 izb tj. Rady PiΩciuset i Rady Starszych.

W│adzΩ wykonawcz╣ mia│ sprawowaµ dyrektoriat z│o┐ony z 5 os≤b.

W zasadzie rewolucja spo│. by│a zako±czona, nowe zasady utrwalone, naczeln╣ zasad╣ by│o twierdzenie, ┐e " wszelka w│asno£µ jest prawem nienaruszalnym i £wiΩtym". Nar≤d integrowa│ siΩ wok≤│ takich warto£ci jak: patriotyzm, duma narodowa. Jednostki posiadaj╣ce talent ambicjΩ i energiΩ mog│y awansowaµ przez armiΩ lub administracjΩ, za£ jednostki maj╣ce smyka│kΩ do interes≤w mog│y siΩ bogaciµ np. na wykupywaniu skonfiskowanych d≤br.

Rewolucja francuska wprowadzi│a nie tylko zmiany we Francji, ale zmiany w ca│ej terminologi politologicznej. By│a to rewol. kt≤ra odbywa│a siΩ pod has│ami racjonalistycznymi, a nie jak dotod w kategoriach teologicznych. Wprowadzi│a ona pojΩcie suwerenno£ci ludu, prawa cz│owieka i obywatela, niezbywalne i nienaruszalne, wprowadzi│a r≤wnie┐ £wiΩto£µ w│asno£ci prywatnej - wszelka w│asno£µ jest prawem nienaruszalnym i £wiΩtym. Wprowadzono nowe pojΩcia do opisu zjawisk politycznych : lud jako suweren.

Powsta│y nowe pojΩcia: prawica i lewica. Prawica jest wolno£ciowa, lewica r≤wno£ciowa. Wolno£µ prawicy to posiadanie w│asno£ci, naturalne zr≤┐nicowanie ludzi, pochwa│a autorytetu, hierarchii, podporz╣dkowania. Lewica: popieranie wszelkich roszcze±, r≤wno£µ z obowi╣zkiem opieki socjalnej. Je£li chodzi o formΩ rz╣d≤w lewica chΩtnie ucieka siΩ dyktatury dla dobra ludu.

I na tym ko±czy siΩ najbardziej burzliwy okres rewolucji francuskiej, kt≤ra wed│ug jednej ze szk≤│ historii. trwa│a od 1789 do 1795 roku.

Podsumowanie: Kto zyska│, kto straci│ na rewolucji francuskiej?

Ch│opi - zniesiono wszystkie powinno£ci wzglΩdem klas wy┐szych, ch│opi mogli nabywaµ ziemiΩ ze skonfiskowanych maj╣tk≤w. Przed synami otwar│y siΩ wielkie mo┐liwo£ci kariery poprzez armiΩ.

Mieszcza±stwo - klasy posiadaj╣ce uzyska│y wp│yw na politykΩ rz╣du. W│asno£µ by│a prawem nienaruszalnym i £wiΩtym. Powa┐ne krΩgi bur┐uazji francuskiej bogaci│y siΩ na wojnie jako producenci i dostawcy dla armii.

Bur┐uazja te┐ skorzysta│a na wykupieniu maj╣tk≤w ko£cielnych. R≤wnie┐ bur┐uazja korzysta│a na wyeliminowaniu z rynku francuskiego towar≤w angielskich

Do bur┐uazji zaliczamy: bankier≤w, kupc≤w, fabrykant≤w, dostawc≤w armii. Mo┐na te┐ zaliczyµ wy┐szych urzΩdnik≤w w│adzy pa±stwowej.

Drobnomieszcza±stwo - (sklepikarze, rzemie£lnicy, francuskie praczki.

Wp│yw na w│adze miejskie, szczeg≤lnie na KomunΩ miasta Pary┐a.

Klasy pracuj╣ce - dostΩp do o£wiaty, prawo do pracy, opieki spo│ecznej, ustalenie cen maksymalnych (tylko w okresie dyktatury Jakobin≤w).

Rewolucja Francuska to olbrzymi awans inteligencji, ludzi pi≤ra, publicyst≤w, dziennikarzy, prawnik≤w. Straty ponios│o duchowie±stwo, arystokracja i szlachta.

Rewolucja wprowadzi│a nowoczesne spektrum polityczne i kluczowe pojΩcie suwerenno£ci ludzi, z kt≤rego wyodrΩbnia siΩ dwa nurty ideologiczne: lud rozumiany jako spo│ecze±stwo lud jako nar≤d - pojawi siΩ socjalizm z tego wy│oni│ siΩ nacjonalizm