Wojna w obronie Konstytucji 3 maja.
Dzie│o Sejmu 4 - letniego (1788 - 1792)
1 ) sytuacja wok≤│ Polski
2 ) motywacje i cele
3 ) spos≤b realizacji
4 ) rezultaty
Reformy Sejmu Rozbiorowego (Po I rozbiorze) na jaki£ czas ustabilizowa│y sytuacjΩ w Polsce.
W latach 80 -tych XVIII w. Polska by│a krajem nie suwerennym.(nar≤d jest suwerenny, kiedy sam stanowi prawa swoje i wybiera swoich urzΩdnik≤w) . Natomiast ustr≤j Polski objΩty by│ gwarancjami Rosji, Prus i Austrii, z czo│ow╣ rol╣ Rosji. Gwarancjami objΩte by│y r≤wnie┐ granice Rzeczpospolitej.
Rada Nieustaj╣ca pe│ni│a rolΩ rz╣du polskiego - w│adza wykonawcza i by│a jednocze£nie instrumentem rosyjskiej ingerencji. Podniesiono liczbΩ wojska do 30 tysiΩcy , aby je utrzymaµ wprowadzono c│o generalne , jednolite , podymne ( podatek od dymu ). Wystawiono na licytacjΩ do wieloletniej dzier┐awy dobra koronne. ( kto da│ wiΩcej ten , mia│ ) Ponownie zebrano prawa kardynalne. (Nie mo┐na by│o ich zmieniµ , tylko przy zachowaniu jednomy£lno£ci.) Gwarantem ustroju polskiego by│y mocarstwa rozbiorowe ( Rosja , Austria , Prusy ). Faktyczn╣ w│adzΩ sprawowa│ ambasador rosyjski Otto Magnus Stackellberg. W 1780 r. wojska rosyjskie opu£ci│y PolskΩ , za£ Rosja przesta│a popieraµ opozycjΩ , a zadawala│a siΩ kontrolowaniem kr≤la i wp│ywem na obsadΩ personaln╣ Rady Nieustaj╣cej. ( Opozycja kr≤lewska d╣┐y│a b╣dƒ do detronizacji monarchy, b╣dƒ te┐ do przekszta│cenia Rzeczpospolitej w republikΩ rycersk╣. W opozycji mo┐emy wyr≤┐niµ dwa nurty: staroszlachecki (oparty na wierze i tradycji ), oraz o£wieceniowy (oparty na idea│ach my£licieli francuskich, angielskich). Podstaw╣ tych idei by│a idea suwerenno£ci narodu, rz╣du dla szczΩ£cia poddanych, sprawna administracja. W idee o£wieceniowe, zaanga┐owane by│y tylko w╣skie elity, zwi╣zane b╣dƒ to z dworem b╣dƒ t K.E.N.)
Liberum veto zosta│o ograniczone tylko do praw kardynalnych , natomiast nie dotyczy│o materii ekonomicznych.
W czasach Stanis│awa Augusta nie zerwano ani jednego sejmu. Polska mog│a uzyskaµ wiΩksz╣ suwerenno£µ ( niepodleg│o£µ ) tylko w wypadku naruszenia sojuszu 3 czarnych or│≤w ( suwerenno£µ - lud jest suwerenny gdy sam stanowi swoje prawa i wybiera swoich urzΩdnik≤w )
Sytuacja taka ujawni│a siΩ w 1787 r. Turcja zaniepokojona by│a zajΩciem Krymu i zakusami Rosji na GruzjΩ , a wiΩc wypowiedzia│a Rosji wojnΩ. RosjΩ popar│a Austria d╣┐╣c do rozszerzenia swoich wp│yw≤w na Ba│kanach. To z kolei zaniepokoi│o Prusy , kt≤re zawar│y przymierze z Angli╣ i Holandi╣ , by nie dopu£ciµ do rozszerzenia wp│yw≤w Rosji i Austrii na Ba│kanach i Morzu Czarnym. To ma prze│o┐enie na politykΩ wobec Polski.
Prusy przewiduj╣c zwyciΩstwo Austrii nad Turcj╣ i zwiΩkszenie austriackiego stanu posiadania zaproponowa│y dla utrzymania r≤wnowagi si│ , aby Austria odda│a Polsce GalicjΩ, w zamian za co Polska mia│a oddaµ Prusom Gda±sk , Toru± i czΩ£µ Wielkopolski. By│y to tzw. plany zamienne. Plany te zosta│y zdecydowanie odrzucone i w takiej sytuacji Stanis│aw August Poniatowski zaoferowa│ Katarzynie sojusz wojskowy z Turcj╣ w zamian za zgodΩ na przeprowadzenie reform. Caryca niechΩtnie widzia│a mo┐liwo£µ reform, ale zgodzi│a siΩ na sejm skonfederowany i na ewentualny sojusz wojskowy , gdzie Polska mia│a wystawiµ korpus posi│kowy o bardzo ograniczonej liczebno£ci i niewielkich mo┐liwo£ciach dzia│ania. odby│ siΩ nawet Zjazd Kaniowy w 1787 r. ( miΩdzy caryc╣- Katarzyn╣ II , a monarch╣-S.Augustem ). Na zjazd przybyli przedstawiciele opozycyjnej magnaterii, kt≤rzy proponowali w│asne pomys│y zmian ,oczywi£cie opozycyjne wobec kr≤la. ( sejm skonfederowany - sejm , gdzie uchwa│y zapada│y wiΩkszo£ci╣ g│os≤w )
Prusy uroczy£cie zaprotestowa│y przeciw uk│adom w Kaniowie , zas w Polsce w tym czasie mo┐emy wyr≤┐niµ 3 obozy si│ politycznych :
1 ) hetma±ski - ( republika±ski ) : SzczΩsny Potocki , Franciszek Ksawery Branicki , Seweryn Rzewuski. Magnaci ci , d╣┐yli do detronizacji kr≤la , luƒnej federacji ziem Rz. P. , deklarowali przywi╣zanie do warto£ci tradycyjnych ( konserwaty£ci - opozycja staroszlachecka)
2 ) patriotyczny - Ignacy i Stanis│aw Potoccy , Karol Radziwi│ , Micha│ Ogi±ski. Chcieli ustroju wzorowanego na angielskim i ameryka±skim. Byli zbli┐eni do Prus , uczestniczyli w masonerii. Bliski mu by│ tak┐e Hugo Ko││╣taj.
3 ) kr≤lewski - rodzina Poniatowskich . Reformy tak , ale za zgod╣ i w zakresie uznanym przez RosjΩ
Realizacje :
Wybory da│y przewagΩ stronnikom kr≤la , ale opozycja by│a bardzo silna (hetmani i patrioci) Kr≤l gwarantowa│ pe│n╣ lojalno£µ wobec Rosji , sejm zawi╣zany by│ w KonfederacjΩ , ale stronnictwo patriotyczne uzyska│o poparcie czΩ£ci stronnik≤w kr≤la. Posiada│o te┐ protekcjΩ Prus , kt≤re zrzek│y siΩ gwarancji ustrojowych. Stronnictwo patriotyczne natomiast zaczΩ│o rozbijaµ instytucjΩ │╣cz╣c╣ PolskΩ z Rosj╣. Przeg│osowano uchwalenie odpowiednich podatk≤w i podniesienie armii do 100 tys. os≤b , ale p≤ƒniej zgodzono siΩ na 60 tys. bo na tyle starczy│o pieniΩdzy. ArmiΩ poddano Komisji Wojskowej sejmu. 19.I.1789 r. obalono RadΩ Nieustaj╣c╣.
By│o to jawne posuniΩcie godz╣ce w RosjΩ , chocia┐ wicekanclerz rosyjski ostrzega│ pos│a polskiego w Petersburgu: "┐e je£li z nami zerwiecie, poka┐e siΩ drugi tom podzia│u Polski ". Tymczasem Rosja wycofa│a siΩ z kres≤w co umocni│o stronnictwo patriotyczne w przekonaniu o s│uszno£ci obranej polityki. Widz╣c triumf si│ patriotycznych kr≤l popar│ patriot≤w , sejm natomiast przed│u┐y│ swoj╣ kadencjΩ na czas nieokre£lony. Wybory uzupe│niaj╣ce odby│y siΩ pod koniec 1790 r. i w latach 1790 - 1792 sejm obradowa│ w podw≤jnym sk│adzie.
Jeszcze w okresie I kadencji z inspiracji Hugona Ko││╣taja przedstawiciele miast kr≤lewskich zainspirowani wypadkami paryskimi w listopadzie 1789 r. urz╣dzili tzw. " czarn╣ procesjΩ " , za£ przedstawiciele obozu hetma±skiego opu£cili kraj.( prezydent Warszawy Jan Dekert zwo│a│ przedstawicieli miast kr≤lewskich. Po podpisaniu "aktu zjednoczenia siΩ", zapewniaj╣cego wsp≤lne dzia│anie mieszcza±stwa, deputaci miejscy udali siΩ do kr≤la i sejmu ubrani na czarno -"czarna procesja" z postulatami przywr≤cenia dawnych praw miejskich oraz zr≤wnania w zasadniczych uprawnieniach mieszczan ze szlacht╣) 29.III.1790 r. - podpisano sojusz polsko - pruski , za£ po 4.VIII. tego roku sytuacja miΩdzynarodowa zmieni│a siΩ na niekorzy£µ Polski. ( Austria wycofa│a siΩ z wojny bez nabytk≤w terytorialnych , jednocze£nie Polacy nie godzili siΩ na ┐adne cesje terytorialne wobec Prus , a wiΩc cele polityki pruskiej bra│y w │eb. )
Zmiana po│o┐enia nieca│kiem u£wiadomiona przyspieszy│a pracΩ nad reformami. W kwietniu 1791 r. przyjΩto ustawΩ o miastach oraz odebrano prawa polityczne szlachcie - go│ocie ( by zmniejszyµ wp│ywy magnaterii ). Rezultatem intensyfikacji praw by│a Konstytucja 3-go Maja.