Geneza, przebieg i skutki odkryµ geograficznych

Na pocz╣tku ery nowo┐ytnej, powa┐nym problemem gospodarczym by│ brak dostarczanych metali szlachetnych. Szukano r≤┐nych sposob≤w wyj£cia z tej sytuacji. Jednym z rozwi╣za± by│o zwiΩkszenie wydobycia metali w Europie. Na czo│o wysunΩ│y siΩ tu kopalnie niemieckie. Lecz z│o┐a europejskie nie by│y w stanie zaspokoiµ wysokich zapotrzebowa± w owych czasach. ZaczΩto wiΩc szukaµ z│≤┐ poza Europ╣. Wielk╣ rolΩ odegra│ te┐ praktykowany od jakiego£ czasu handel lewanty±ski. Od czasu wypraw krzy┐owych ustali│y siΩ da g│≤wne szlaki handlowe w Europie, mianowicie: po│udniowy i p≤│nocny. Szlakiem po│udniowym okrΩty w│oskie zaopatrywa│y EuropΩ w niezbΩdne produkty ze Wschodu, Indii oraz Chin. By│y nimi korzenie, pachnid│a, barwniki, owoce po│udniowe oraz r≤┐ne tkaniny. W ca│ym tym procederze wielkie utrudnienie stanowi│y tereny tureckie, kt≤re uniemo┐liwia│y b╣dƒ znacznie utrudnia│y handel ze Wschodem. W tym stanie rzeczy znalezienie morskiej drogi do Indii by│o g│≤wnym zadaniem kupiectwa europejskiego. By│a to g│≤wna przyczyna podjΩcia wypraw oceanicznych, kt≤re w konsekwencji doprowadzi│y do odkryµ geograficznych.

Pierwszym pa±stwem kt≤re zapocz╣tkowa│o wyprawy by│a Portugalia, sk│oni│a j╣ ku temu sytuacja gospodarki feudalnej w XIV i XV w. Ten┐e w│a£nie kryzys pachn╣│ szlachtΩ na drogΩ poszukiwa± rekompensat za pogorszenie po│o┐enia ekonomicznego. By│o to te┐ powodem rozb≤jnictwa pan≤w angielskich, wielkich odkryµ oraz expansji kolonialnej. Zdobywanie nowych teren≤w by│o dla zubo┐a│ej szlachty dobrym sposobem wzbogacenia siΩ.

Jedyn╣ wielk╣ przeszkod╣ w tym ca│ym procederze by│ brak dok│adnych map. Mapy £wiata odzwierciedla│y zarys wyobra┐enia ludzi o £wiecie. Powszechnie przyjΩte by│o, i┐ ziemia jest w kszta│cie prostok╣ta, lub ko│a. Centrum wyznaczy│a Ziemia îwiΩta z Jerozolim╣, a na wschodzie znajdowa│ siΩ Biblijny raj. Najdok│adniejsze mapy, w obrΩbie tych wyobra┐e±, by│y proweniencji W│oskiej oraz Portugalskiej. Z czasem zaczΩ│a jednak powracaµ zapomniana ju┐, wiedza £wiata antycznego. R≤wnocze£nie z postΩpem wiedzy teoretycznej nastΩpowa│o udoskonalenie praktyczne w dziedzinie ┐eglugi morskiej, a wiΩc kompasy, budowa wiΩkszych i silniejszych okrΩt≤w zaopatrzonych w liczniejsze ┐agle. W│a£nie dziΩki zastosowaniu kompas≤w mo┐na by│o sporz╣dzaµ dok│adne mapy, oraz ┐eglowaµ w dzie±, co by│o dotychczas mo┐liwe tylko w nocy, wyznaczaj╣c kierunki za pomoc╣ gwiazdy polarnej. Na ≤wczesne czasy znajomo£µ £wiata ogranicza│a siΩ do p≤│kuli wschodniej, a dok│adniej do teren≤w Europy, Azji oraz Afryki. Wiedza geograficzna wiele zawdziΩcza takim ludziom jak: w│och Giovanni da Pian del Carpini, oraz najs│ynniejszemu podr≤┐nikowi £redniowiecza Marco Polo, kt≤ry dotar│ do Chin. Dzie│o Marco Polo traktuj╣ce o jego podr≤┐ach, zdoby│o wielkie uznanie. Na jego podstawie sporz╣dzono nawet tzw. mapΩ katalo±sk╣, z kt≤rej korzystali wielcy ┐eglarze jak np. Kolumb.

Do wielkich odkrywc≤w £redniowiecza zalicza siΩ Norman≤w, kt≤rym przypisuje siΩ nieoficjalne odkrycie Ameryki.

Natomiast oficjalnie, choµ nie£wiadomie dokona│ tego Krzysztof Kolumb, kt≤ry jest uwa┐any za najwiΩkszego odkrywcΩ w dziejach ludzko£ci.

Urodzi│ siΩ w Genui miΩdzy 25.08 a 31.11 w roku 1451. By│ synem tkacza Dominika Kolumba i Zuzanny Fontanatossy. ChΩµ dotarcia drog╣ morsk╣ do Indii sta│a siΩ do£µ szybko ide╣ przewodni╣ Kolumba. Ju┐ w 1474 roku m│ody, nie znany nikomu Kolumb zwraca siΩ do s│awnego uczonego, geografa Toscanellego, z pro£b╣ wyja£nienia najkr≤tszej drogi do Indii. Toscanelli powiedzia│ mu, ┐e najkr≤tsza droga prowadzi przez Ocean Atlantycki na zach≤d od Europy, a nie wzd│u┐ brzeg≤w Afryki. B│Ωdne wyliczenie uczonego oparte by│o na wyliczeniach Ptolemeusza, wed│ug kt≤rych obw≤d Ziemi by│ znacznie mniejszy ni┐ w rzeczywisto£ci. W latach 1484 - 1485 Kolumb zwraca│ siΩ do kr≤la Portugalii Jana II z propozycj╣ zorganizowania wyprawy z Europy przez Ocean Atlantycki na zach≤d. Kr≤l odrzuci│ ofertΩ Kolumba g│≤wnie dlatego, ┐e Portugalia zainteresowana by│a drog╣ wok≤│ Afryki. P≤ƒniej Kolumb pr≤bowa│ pozyskaµ dla swych plan≤w kr≤low╣ kastylijsk╣ IzabelΩ i kr≤l≤w: angielskiego - Henryka VII i francuskiego - Karola VIII. Nie uda│o to mu siΩ. Natomiast jego ponowne staranie siΩ o wp│ywy na terenie Hiszpanii powiod│o siΩ. Kolumb zosta│ mianowany do┐ywotnim admira│em, wicekr≤lem oraz gubernatorem ziem, kt≤re odkryje. Zapewniono mu r≤wnie┐ udzia│ w zyskach z wyprawy, w zamian za to Kolumb musia│ ponie£µ 1/8 koszt≤w wyprawy, co wynosi│o 250 tys. maravedis. Kolumb do swojej wyprawy wybra│ najlepsze typy okrΩt≤w, jakie w≤wczas znano: karawele i okrΩty typu portugalskiego. By│o ich trzy: okrΩt Santa Maria oraz mniejsze statki: Pinta i Ni≥a. 4.08.1492 flotylla Kolumba wyruszy│a z portu Palos de la Frontera w po│udniowo - zachodniej Hiszpanii, kieruj╣c siΩ ku wyspom Kanaryjskim, p≤ƒniej po d│ugim rejsie dotar│ na wyspΩ dzisiaj zwan╣ Watling z archipelagu wysp Bahama. NastΩpnego dnia wyl╣dowa│ na brzegu, a wkr≤tce potem spotka│ siΩ z mieszka±cami wyspy - Karaibami, kt≤rych nazwano Indianami. P≤ƒniej odkryto KubΩ, nastΩpnie Haiti. NastΩpnie wyruszy│ w drogΩ powrotn╣ do Europy. Na pocz╣tku marca 1493 roku Kolumb dotar│ do Portugalii.

Jesieni╣ 1493 Kolumb wyruszy│ do "Indii" ze znacznie liczniejsz╣ flotyll╣. Ta podr≤┐ trwa│a p≤│tora roku. Odkryto przede wszystkim JamajkΩ. Trzecia wyprawa wyruszy│a w 1498 roku. G│≤wnym osi╣gniΩciem by│a wyspa Trynidad u wybrze┐y Wenezueli. Po raz pierwszy podczas wyprawy Kolumb ujrza│ brzeg Ameryki Po│udniowej. Podczas czwartej wyprawy (1502 - 1504) Kolumb dotar│ do Hondurasu. Zmar│ w Valladolid. Ameriego Vespucci kontynuowa│ dzie│o odkrywcze Kolumba. Zbada│ on wybrze┐a Ameryki Po│udniowej. Od jego imienia zaczΩto nazywaµ nowy l╣d Ameryk╣. Vasco Da Gama dotar│ ju┐ do upragnionych Indii. Zanotowano s│owa, kt≤rymi powitano Portugalczyk≤w w Indiach: "Niech Was diabli wezm╣, po co£cie tu przyjechali!" W lipcu 1499 roku wyprawa powr≤ci│a do Portugalii. Odkryto wreszcie drogΩ morsk╣ do Indii, a kraj ten stan╣│ otworem dla kolonialnej ekspansji europejskiej. Kolejnym znanym ┐eglarzem by│ Magellan, kt≤ry pragn╣│ dotrzeµ do wybrze┐y Azji Wschodniej przez Atlantyk. Wyp│yn╣│ 20.09.1519 z San Luca de Barrameda, kieruj╣c siΩ ku wybrze┐om Afryki Zachodniej i Brazylii. Kolejnymi punktami wyprawy by│a dzisiejsza Cie£nina Magellana, Filipiny (gdzie zgin╣│ sam Magellan) i Borneo.

Po trzech latach wyprawy okrΩt "Victoria" dotar│ do Hiszpanii.

Wielkie odkrycia geograficzne na prze│omie XV i XVI w. Otworzy│y nowy okres historii. Odkrycia nowych nie znanych l╣d≤w, dotarcie do bogatych kraj≤w Wschodu i Zachodu zapocz╣tkowa│y epokΩ wielkiej, a zarazem drapie┐nej expansji kolonialnej Europejczyk≤w, pocz╣tkowo g│≤wnie Portugalczyk≤w i Hiszpan≤w, p≤ƒniej za£ Holendr≤w, Anglik≤w i Francuz≤w. Wp│yw odkryµ geograficznych da│ siΩ odczuµ w ┐yciu ekonomicznym Europy. Handel z morskiego przekszta│ci│ siΩ w oceaniczny, na czo│o wysunΩ│y siΩ miasta oceaniczne: Portugalia, Niderlandy, Anglia i Francja. Skutki odczuwalne by│y na ca│ym £wiecie. Dla starego îwiata by│y one pozytywne, dla Nowego w du┐ej mierze negatywne i destruktywne.

DziΩki wyprawom morskim, zmieni│o siΩ diametralnie, ┐ycie duchowe oraz kulturalne Europy. Poszerzano znacznie swoj╣ wiedzΩ na temat £wiata, dowiedziano siΩ o istnieniu nowych kultur, a przede wszystkim zdano sobie sprawΩ z wielko£ci £wiata.

╙wczesne potΩgi oceaniczne, zdobywa│y co rusz nowe ziemie na terenie Nowego îwiata. Dla Europy by│o to korzystne, przywo┐ono z tych ziem olbrzymie ilo£ci metali szlachetnych oraz innych materia│≤w, kt≤rych w europie nie by│o pod dostatkiem. Ludno£µ Nowe îwiata, sta│a siΩ dla ôcywilizowanejö Europy £rodkiem do bogacenia siΩ. Rozwin╣│ siΩ makabrycznie handel niewolnikami: Indianami jak i r≤wnie┐ Murzynami. Dla jednych stanowili oni │atwy pieni╣dz a dla drugich tani╣ si│Ω robocz╣. DziΩki lepszemu poznaniu naszego globu, znaleziono wiele nowych szlak≤w handlowych.

Wydawa│oby siΩ, ┐e odkrycia geograficzne by│y tak wspania│e i przynios│y tyle dobrego. Lecz je┐eli spojrzeµ na ca│╣ sprawΩ z drugiej strony, to rzecz wygl╣da inaczej. Na nowo odkrytych terenach dochodzi│o do straszliwych rzezi . W przeci╣gu 100 lat Europejczycy wymordowali kilkadziesi╣t milion≤w ludzi. Nowy îwiat uleg│ wyludnieniu, i to znacznemu. Innym skutkiem by│y choroby, kt≤re Europa przywozi│a na nowe zimie. Przyk│adowo w 1492 przyby│a do Ameryki odra, grypa, ospa i by│y one £miertelne dla tamtejszych ludzi. Jednak najpowa┐niejszym skutkiem odkryµ geograficznych by│o totalne zburzenie, charakteru ┐ycia ludzi oraz dobytku kulturowego Nowego îwiata.