POWSTANIE STAN╙W ZJEDNOCZONYCH AMERYKI P╙úNOCNEJ

Na prze│omie XVII i XVIII wieku w Ameryce powsta│o z inicjatywy r≤┐nych kampanii handlowych, tak┐e emigrant≤w (religijnych i politycznych)13 kolonii angielskich. Koloni£ci od pocz╣tku stanowili mozaikΩ stosunk≤w narodowo£ciowych, religijnych i spo│ecznych, gospodarczych i politycznych. 2/5 ludno£ci stanowili angielscy emigranci. Od pocz╣tku rysowa│y siΩ r≤┐nice gospodarcze miΩdzy P≤│noc╣ i Po│udniem. Na Po│udniu

rozwija│o siΩ niewolnictwo, powstawa│y wielkie latyfundia opieraj╣ce siΩ o niewolnicz╣ si│Ω robocz╣. Na P≤│nocy rozwija│ siΩ przemys│ okrΩtowy, metalurgiczny, drzewny, we│niany, lniany; rozwija│ siΩ w formie manufaktur, a potem fabryk. Produkowano na potrzeby wewnΩtrzne i na eksport. R≤wnie┐ ka┐da kolonia mia│a odrΩbny ustr≤j, formΩ rz╣d≤w, ale obowi╣zywa│y prawa angielskie. Administracj╣ kierowali gubernatorzy mianowani przez Kr≤la i kolonist≤w. Istnia│y te┐ zgromadzenia ustawodawcze o charakterze doradczym, a prawo wyboru uzale┐nione by│o statusem maj╣tkowym. Rozw≤j kolonii wi╣za│ siΩ z uciskiem Indian, kt≤rzy w nastΩpstwie ciΩ┐kiej pracy wymierali lub uciekali. Rozw≤j kolonii wi╣za│ siΩ z rozwojem niewolnictwa (zamiast Indian - Murzyni).

Przyczyny wojny o niepodleg│o£µ kolonii tkwi│y w sprzeczno£ciach gospodarczych, tak┐e politycznych miΩdzy koloniami, a Angli╣, kt≤ra uwa┐a│a, ┐e kolonie powinny byµ przede wszystkim baz╣ surowcow╣ i rynkiem zbytu dla towar≤w angielskich. St╣d starano siΩ hamowaµ rozw≤j handlu i przemys│u. Takim celom polityki angielskiej s│u┐y│y miΩdzy innymi akty nawigacyjne z lat 1650/1651. Zabraniano w nich przywo┐enia do kolonii i wywo┐enia z nich towar≤w na innych ni┐ angielskie statkach. Anglia utrzymywa│a politykΩ podporz╣dkowania kolonii autorytetowi Parlamentu i korony, a spo│ecze±stwo kolonii stawa│o siΩ do£µ ekspansywne i dojrzewa│o do niepodleg│ego bytu. Rz╣d angielski zakaza│ koloniom emitowania w│asnych banknot≤w i rozpocz╣│ walkΩ z handlem przemytniczym i nielegalnym przemys│em. Poza tym rz╣d chcia│ dostaµ z kolonii fundusze potrzebne na utrzymanie dziesiΩciu pu│k≤w potrzebnych do pilnowania rezerwat≤w dla Indian. Temu s│u┐yµ mia│y op│aty celne i uchwa│a w Parlamencie Anglii z 1764 roku. Wed│ug niej: W koloniach wprowadzano op│atΩ stemplow╣. By│y to podatki obejmuj╣ce wszystkie akty prawne, druki, transakcje. Op│atami dotkniΩto wszystkie warstwy ludno£ci. Dlatego dosz│o do rozruch≤w spo│ecznych (Boston, Filadelfia, Nowy Jork). Momentami ca│y ruch protestacyjny wkracza│ na tory legalne, tzn. Powstawa│y zgromadzenia ustawodawcze kolonii og│aszaj╣ce deklaracje, uchwa│y. Rz╣d angielski w 1766 roku zni≤s│ op│aty stemplowe, wiΩc nast╣pi│o odprΩ┐enie w stosunkach metropolia - kolonie. By│o to jednak tymczasowe. W 1767 roku rz╣d angielski na│o┐y│ c│o na szk│o, o│≤w, herbatΩ, papier i inne artyku│y importowane przez kolonie. Znowu napiΩcia narastaj╣, zdarzaj╣ siΩ napady na celnik≤w, dochodzi do zniewa┐enia ┐o│nierzy, kilka os≤b ginie. Wtedy Amerykanie zastosowali bojkot towar≤w angielskich. Kolonie chcia│y wykazaµ, ┐e s╣ samodzielne. Rz╣d brytyjski w obawie o sw╣ pozycjΩ cofn╣│ c│a na r≤┐ne towary, zostawiaj╣c tylko na herbatΩ. W 1773 roku gdy do Bostonu przyby│y okrΩty kompanii wschodnioindyjskiej za│adowane herbat╣, mieszka±cy Bostonu przebrani za Indian zatopili │adunek herbaty o ogromnej warto£ci 18 tys. funt≤w. By│o to tzw. ôbosto±skie picie herbatyö. W reakcji na to rz╣d angielski uchwali│ 4 ustawy represyjne m.in. zamkniΩcie portu w Bostonu. Wkr≤tce w 1774 roku w Filadelfii (stan Pensylwania) zebra│ siΩ kongres przedstawicieli kolonii. Kszta│towa│a siΩ sytuacja w kt≤rej koloni£ci przygotowywali siΩ do walki o niepodleg│o£µ. Pierwsze strza│y pad│y 19 kwietnia 1775 roku pod Lexington. Ca│╣ wojnΩ o niepodleg│o£µ Stan≤w Zjednoczonych Ameryki P≤│nocnej dzieli siΩ na dwa okresy:

I - 1775-1778 Ju┐ w atmosferze wojny w maju 1775roku zebra│ siΩ drugi kongres przedstawicieli kolonii. Powierzy on naczelne dow≤dztwo Jerzemu Waszyngtonowi. Walki od pocz╣tku toczy│y siΩ w r≤┐nych koloniach. Terenem g│≤wnych dzia│a± wojennych by│a P≤│noc. Waszyngton przyst╣pi│ do oblΩ┐enia Bostonu, Amerykanie wst╣pili do Kanady. W toku wojny dojrzewa│a decyzja o zerwani zwi╣zku 13 kolonii z Wielk╣ Brytani╣. 4 lipca 1776 roku Kongres Kontynentalny og│osi│ DeklaracjΩ Niepodleg│o£ci. Przedstawia│a ona zasady wchodz╣ce w p≤ƒniejszym czasie odegrali w sk│ad konstytucji poszczeg≤lnych stan≤w. Jednocze£nie Deklaracja by│a wypowiedzeniem wojny o charakterze miΩdzynarodowym. Stwierdza│a, ┐e ôAnglik≤w nale┐y traktowaµ jak pozosta│e narody tzn. Jako wrog≤w w czasie wojny i przyjaci≤│ w czasie pokoju.ö Najwa┐niejsz╣ rolΩ w tej wojnie dwaj politycy tzn. Jerzy Waszyngton i Beniamin Franklin. Stany Zjednoczone Ameryki prowadzi│y wojnΩ na kredyt opieraj╣c siΩ na emisji papierowych pieniΩdzy, na rekwizycjach i po┐yczkach. NajwiΩkszy ciΩ┐ar wojny spoczywa│ na regularnej armii. Zim╣ 1776 roku sytuacja Waszyngtona by│a krytyczna. Zwrotnym momentem w dziejach wojny sta│a siΩ bitwa pod Saratog╣ 17 paƒdziernika 1777 roku. W jej wyniku wojska brytyjskie ostatecznie skapitulowa│y. Wtedy Anglia straci│a nadziejΩ na korzystne rozstrzygniΩcie los≤w wojny na polach bitwy. Planowali zarz╣dziµ blokadΩ gospodarczo-morsk╣ i t╣ drog╣ doprowadziµ kolonist≤w do klΩski.

II - 1778 -1782 Do wojny przeciwko Anglii wyst╣pi│a Francja, Hiszpania, Holandia. WojnΩ w tym czasie prowadzono na r≤┐nych frontach (Ameryka P≤│nocna i Wschodnia, Indie, strefa kanawska).Zupe│nie prze│omow╣ bitw╣ by│a bitwa pod Yorktown (stan Wirginia). Wtedy armia angielska Cornwalissa skapitulowa│a. W najbli┐szym czasie zaczΩto pertraktowaµ, doprowadzono do podpisania kilku preliminowanych traktat≤w pokojowych (wstΩpnych). W oparciu o nie po dodatkowych rozmowach wojnΩ zako±czono pokojem w Wersalu 3 wrze£nia 1783 roku. Wed│ug niego Stany Zjednoczone Ameryki uzyska│y uznanie swej suwerenno£ci, wytyczenie korzystnej dla siebie granicy z Kanad╣, ca│y olbrzymi kraj na Po│udnie od Wielkich Jezior oraz na Wsch≤d od Missisipi. Francja i Hiszpania odzyska│y czΩ£µ kolonii, kt≤re odzyska│y w czasie wojny siedmioletniej. Podstaw╣ funkcjonowania nowo powsta│ego pa±stwa sta│a siΩ konstytucja og│oszona 17 wrze£nia 1787 roku. (W 1789 roku zosta│a wprowadzona w ┐ycie, w 1791, wprowadzono ostatnie na ten czas poprawki, kt≤re dotyczy│y wolno£ci obywateli.) W 1789 roku zosta│a ostatecznie ratyfikowana. KonstytucjΩ og│oszono przez konwent zebrany w Filadelfii bΩd╣cy przedstawicielstwem wszystkich stan≤w Ameryki. Wed│ug niej Ameryka by│a pa±stwem federacyjnym. Konstytucja pod wp│ywem o£wiecenia oparta by│a o monteskiuszowski tr≤jpodzia│ podzia│ w│adzy.

W│adza ustawodawcza - nale┐a│a do Kongresu Ameryki. Sk│ada│ siΩ on z dw≤ch Izb - Senatu i Reprezentant≤w. Senator≤w wybierano na 6 lat, po dw≤ch przedstawicieli z ka┐dego stanu. (Co dwa lata odnawiano sk│ad Senatu.) Cz│onk≤w Izby Reprezentant≤w wybierano na dwa lata proporcjonalnie do liczby ludno£ci. Prawa wyborcze ograniczone by│y cenzusem maj╣tkowym. Korzystali z niego tylko biali mΩ┐czyƒni. W pierwszych wyborach z 3 milion≤w os≤b udzia│ wziΩ│o tylko 120 tys.

W│adza wykonawcza - nale┐a│a do prezydenta, gabinetu i rz╣du. Prezydent wybierany by│ co 4 lata z grona elektor≤w powo│anych przez wyborc≤w. Mia│ znaczn╣ pozycjΩ i kompetencje; g│owa pa±stwa, szef rz╣du, zwierzchnik si│ zbrojnych. Prezydent korzysta│ z prawa veta do Kongresu. I prezydent i ministrowie nie byli odpowiedzialni przed Kongresem.

W│adza s╣downicza - nale┐a│a do S╣du Najwy┐szego. Sk│ada│ siΩ on z do┐ywotnio powo│anych sΩdzi≤w. S╣d orzeka│ o zgodno£ci prawa z konstytucj╣, rozwi╣zywa│ konflikty miΩdzy r≤┐nymi organami w│adzy.

Konstytucja by│a pierwsz╣ w £wiecie konstytucj╣ o charakterze bur┐uazyjno - demokratycznym. Mimo tr≤jpodzia│u w│adzy zapewnia│a przewagΩ w│adzy wykonawczej - g│≤wnie prezydenta. Wed│ug konstytucji pierwszym prezydentem zosta│ Jerzy Waszyngton.