Tworzenie niepodleg│ego pa±stwa Polskiego
Kryzys przysiΩgowy. W lipcu 1917 za┐╣dana od Polak≤w stu┐╣cych w Polskiej Sile Zbrojnej z│o┐enia przysiΩgi pa±stwom centralnym (Austria, WΩgry, Niemcy, Turcja, Bu│garia). Pi│sudski uwa┐a│, ┐e nale┐y odm≤wiµ przysiΩgi. WiΩkszo£µ ┐o│nierzy z I i III Brygady odm≤wi│a jej z│o┐enia. Internowano ich w obozach jenieckich (szeregowych i Szczypiorne ko│o Kalisza, Oficer≤w w Beniaminowie ko│o Warszawy 22 lipca 1917 r. aresztowano Pi│sudskiego i Sosnowskiego. Twierdza Magdeburdzka). Po aresztowani Pi│sudskiego KomendΩ Naczeln╣ Polskiej Organizacji Wojskowej przej╣│ tajny sztab (tzw konwent), na kt≤rego czele stan╣│ Edward Rydz-îmig│y. Po kryzysie przysiΩgowym i aresztowaniach Tymczasowa Rada Stanu straci│a poparcie spo│ecze±stwa i w 1917 r. poda│a siΩ do dymisji.
We wrze£niu 1917 w│adze niemieckie powo│a│y w Warszawie RadΩ Regencyjn╣ z│o┐on╣ z 3 regent≤w (sprawuj╣cych rz╣dy):arcybiskup warszawski: Aleksander Kakowski, ksi╣┐Ω Zdzis│aw Lubomirski i ziemianin J≤zef Ostrowski. Rada Regencyjna Powo│a│a pierwszy rz╣d polski na kt≤rego stan╣│ historyk Jan Kucharzewski. W│adza rady regencyjnej w Kr≤lestwie Polskim by│a ograniczona. Nie mia│a wp│ywu na dzia│ania polityczne w sprawie Polski jak i w│adzy nad Polsk╣ Si│╣ Zbrojn╣.
Ostateczna klΩska Austro-WΩgier spowodowa│a, i┐ polscy pos│owie do parlamentu wiede±skiego podjΩli 15 paƒdziernika 1918 r. uchwa│Ω, i┐ uwa┐aj╣ siΩ za obywateli pa±stwa polskiego. Rada Regencyjna wyda│a odezwΩ (powo│uj╣c siΩ na orΩdzie prezydenta Wilsona) w kt≤rej postuluje utworzenie pa±stwa polskiego z dostΩpem do morza z gospodarcz╣ i polityczn╣ niezawis│o£ci╣. Zmieni│a te┐ rotΩ Polskiej Si│y Zbrojnej i upomnia│a siΩ o uwolnienie Pi│sudskiego z wiΩzienia. Powo│a│a te┐ nowy rz╣d z premierem J≤zefem îwie┐y±skim, kt≤rego celem by│o utworzenie polskiej administracji na terenach okupowanych przez Niemc≤w i Austriak≤w. Spo│ecze±stwo Polskie w momencie rozpadu struktur zaborczych zaczΩ│o tworzyµ w│asne lokalne o£rodki w│adzy politycznenej.
Zab≤r austriacki.
Krak≤w - 28.10.1918- powstanie Polskiej Komisji Likwidacyjnej (przedstawiciele PSL "Piast PPSD, oraz ND). By│ to rodzaj rz╣du dzielnicowego, tworzy│a administracjΩ, policjΩ i si│y zbrojne, jej w│adza nie siΩga│a Galicji wschodniej gdzie toczy│y siΩ walki polsko-ukrai±skie.
Cieszyn - 30.10.1918 - powstanie Rady Narodowej KsiΩstwa Cieszy±skiego - skupi│a wszystkie partie regionu.
Zab≤r pruski.
Pozna± - 14.11.1918 r. powstanie Naczelnej Rady Ludowej
kt≤rej celem by│o przejmowanie w│adzy z r╣k niemieckich. By│a pod wp│ywem Narodowej Demokracji.
Kr≤lestwo Polskie.
Lublin 6.11.1918 powstanie Tymczasowego Rz╣du Ludowego Republiki Polskiej z premierem Ignacym Waszy±skim. Skupia│ reprezentant≤w tzw. lewicy niepodleg│o£ciowej (zwi╣zanej z Pi│sudskim). Uwa┐a│ siΩ za rz╣d og≤lnopolski. Og│osi│ manifest proklamuj╣cy wprowadzenie w Polsce rz╣d≤w republika±sko - parlamentarnych oraz zapowiadaj╣cy przeprowadzenie reform spo│ecznych (reformy rolnej, ochrony socjalnej £wiata pracy. Po aresztowaniu w lipcu 1917 - i prawie rocznym pobycie w wiΩzieniu dnia 11 listopada 1918 r. wraca z wiΩzienia do Polski J≤zef Pi│sudski i otrzymuje w│adzΩ wojskow╣. DziΩki swoim wyczynom wojennym cieszy siΩ du┐ym uznaniem. Natychmiast po powrocie rozpoczyna rozmowy z przedstawicielami niemieckiej rady ┐o│nierskiej w sprawie opuszczenia przez ich oddzia│y okupowanych ziem polskich. W Warszawie rozpoczΩ│o siΩ rozbrajanie Niemc≤w.
14 listopada 1918- Rada Regencyjna przekonywuje w│adzΩ w rΩce Pi│sudskiego, kt≤ry zostaje tymczasowym naczelnikiem pa±stwa (w│adza cywilna)
Na ┐╣danie Pi│sudskiego rozwi╣za│ siΩ rz╣d lubelski Waszy±skiego. Premierem rz╣du og≤lnopolskiego (centralnego) zosta│ JΩdrzej Maraczewski - socjalista, ┐o│nierz Legion≤w.
22 listopada 1918 r. dekret rz╣du J.Moraczy±skiego ustali│ PolskΩ republik╣. J.Pi│sudski mianowany Tymczasowym Naczelnikiem Pa±stwa i Naczelnym Wodzem.
Odrodzona Polska nie mia│a okre£lonych granic. Pa±stwo Polskie obejmowa│o dawne tereny Kr≤lestwa Kongresowego (czΩ£µ zaboru rosyjskiego i Galicji: zab≤r austryjacki)
Niemcy nie chcieli wycofaµ siΩ z Wielkopolski Poznania i îl╣ska. Nieustalone by│y te┐ granice wschodnie i po│udniowe.
27 grudnia 1918 r. wybucha Powstanie Wielkopolskie. Po opanowaniu Poznania powsta±cy stoczyli kilka bitew wyzwalaj╣c do po│owy stycznia 1919 r. znaczn╣ czΩ£µ Wielkopolski. Z inicjatywy Naczelnej Rady Ludowej utworzono ArmiΩ Wielkopolsk╣ a jej dow≤dc╣ zosta│ Dowbor - Mu£nicki. Powstanie zako±czy│o siΩ zwyciΩstwem, wytyczeniem granicy polsko-niemieckiej w Wielkopolsce(podpisanie rozejmu w Trewirze).
W styczniu 1919 odby│y siΩ w wyzwolonej czΩ£ci Polski wybory do Sejmu Ustawodawczego, kt≤rego g│≤wnym celem by│o opracowanie konstytucji niepodleg│ej Polski. Ordynacja wyborcza (czynne i bierne prawo wyborcze). Pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego - 10 lutego 1919 Otworzy│ je Pi│sudski. Sejm (432 pos│≤w marsza│ek) powierzy│ Pi│sudskiemu pe│nienie urzΩdu Naczelnika Pa±stwa. Uchwalona tzw. Ma│╣ KonstytucjΩ w my£li kt≤rej Naczelnik by│ reprezentantem uchwa│ sejmu. Naczelnik powo│ywa│ rz╣d i by│ odpowiedzialny przed Sejmem za swoj╣ dzia│alno£µ. Najwa┐niejsz╣ spraw╣ m│odej pa±stwowo£ci by│o zorganizowanie w│asnego silnego wojska. W marcu 1919 r. Sejm Ustawodawczy uchwali│ powszechny pob≤r do wojska. W sk│ad Wojska Polskiego w│╣czono ArmieΩ Wielkopolsk╣ i powracaj╣ce z Francji oddzia│y armii genera│a Hauera. W sierpniu 1919 r. WP liczy│o ok.600 tys. ┐o│nierzy.
Walka o wschodni╣ granicΩ Rzeczypospolitej.
Rosja negatywnie ustosunkowa│a siΩ do odrodzenia niepodleg│ej Polski, sta│a siΩ zapor╣ w rozszerzaniu Rewolucji Paƒdziernikowej na Zach≤d. Ustalenia granicy wschodniej nabra│y skomplikowanego charakteru. Rosja negatywnie ustosunkowa│a siΩ do odrodzenia niepodleg│ej Polski z uwagi na to ┐e:
- Polska sta│a siΩ zapor╣ w rozszerzeniu rewolucji na zach≤d, co uniemo┐liwi│o pomoc Rosji, rewolucjonistom w Niemczech i Austrii.
- Brak poparcia Lenina, kt≤ry twierdzi│: ┐e "interes socjalizmu stoi znacznie wy┐ej od samo istnienia narodu
- Polscy politycy mieli odmienne pogl╣dy na sprawΩ granicy wschodniej i tak:
J≤zef Pi│sudski sk│ania│ siΩ w stronΩ koncepcji federacyjnej- uwa┐a│, ┐e RosjΩ mo┐na os│abiµ przez uniezale┐nienie narod≤w ("rosyjskie wiΩzienie narod≤w"). Nad Morzem Ba│tyckim, Bia│orusi i Ukrainie powinny powstaµ niezale┐ne pa±stwa, mog╣ce tworzyµ zwi╣zek federacji z Polsk╣.
Roman Dmowski - i ob≤z narodowy wystΩpowali za wcieleniem (inkorporacja) do pa±stwa polskiego bez ┐adnych ustΩpstw wobec tamtejszej ludno£ci niepolskiej, kt≤r╣ bΩdzie mo┐na spolonizowaµ.
Wybuch wojny polsko - bolszewickiej 1919-1921.
17 listopada 1918 r. Armia Zachodnia rozpoczΩ│a "czerwony marsz na zach≤d" i by│ pocz╣tkiem wprowadzenia wojny polsko-bolszewickiej.
W lutym 1919 r. dosz│o do pierwszych starµ polsko-bolszewickich na terenach litewskich i bia│o ruskich. Pod dow≤dztwem Pi│sudkiego w kwietniu zdobywaj╣ wojska polskie Wilno, a w sierpniu 1919 Mi±sk.
Listopad 1918 r. - do lipca 1919 r. toczy│a siΩ za zmiennym powodzeniem wojna polski - ukrai±ska. Wojskami ukrai±skimi dowodzi│ Semen Petlura. Dopiero wprowadzenie na front ukrai±ski armii Hallera doprowadzi│o do odepchniΩcie Ukrai±c≤w pod Terespol. po nieudanej pr≤bie zajΩcia Lwowa Polacy wyparli wojska Petlury za Zbrurcz (za wschodni╣ granicΩ Galicji na tereny Ukrai±skiej Republiki Ludowej).
We wrze£niu 1919 r. zostaje podpisany rozejm Polski.
25.04.1920r. grupa armii polskich rozpoczΩ│a ofensywΩ w Kierunku Kijowa, gdzie w maju rozpoczΩ│a siΩ kontrofensywa wojsk bolszewickich a wojska genera│a Rydza îmia│ego opu£ci│y Kij≤w i w walkach wycofa│y siΩ na zach≤d.
4 lipca 1920 r. rozpoczΩ│a siΩ na p≤│nocnym odcinku frontu kolejna ofenzywa pod dow≤dztwem Tuchaczewskiego. Armie czerwone zdoby│y Mi±sk i Grodno. Wyj£cie wojsk bolszewickich na ziemie polskie wywo│a│y przygnΩbiaj╣ce wra┐enie w Psie i sejmie atakowano dzia│alno£µ Naczelnego Wodza J.Pi│sudskiego. Powsta│ kryzys rz╣dowy. Powo│ano nowy rz╣d w│adys│awa Grabskiego, z kt≤rego inicjatywy powsta│a Rada Obrony Pa±stwa z naczelnikiem Pa±stwa jako przewodnicz╣cym (Pi│sudski).
Premier Grabski wyjecha│ na konferencjΩ Sprzymierzonych w Spa aby prosiµ o po£rednictwo w rokowaniach pokojowych z Rosj╣. Jednocze£nie zgodzi│ siΩ na wycofanie wojsk polskich za tzw. liniΩ Curzona(kurzona). Linia ta odpowiada│a przybli┐eniu granicy Kr≤lestwa Polskiego. Jednak opinia miΩdzynarodowa niechΩtnie by│a ustosunkowana do Polski. Delegaci polskiej, kt≤ra w sierpniu 1920 r. uda│a siΩ na rozmowy pokojowe do Mi±ska, stroma bolszewicka postawi│a warunki ograniczaj╣ce suwerenno£µ i bezpiecze±stwo Polski. MiΩdzyjnymi by Polska zmniejszy│a si│y zbrojne do 50 tys. ┐o│nierzy.
Bitwa Warszawska.
W sierpniu 1920 r. Pi│sudski wyda│ rozkaz przegrupowania wojsk polskich. Front p≤│nocny pod dow≤dztwem genera│a Sikarskiego mia│ dzia│aµ nad Wis│╣ i Wkr╣. Front £rodkowy - genera│ Haller mia│ broniµ Warszawy. Oddzia│y w Ma│opolsce Wschodniej mia│y broniµ Lwowa. Wojska Tuchaczewskiego rozpoczΩ│y forsowanie Wis│y na p≤│noc od stolicy, a druga ich czΩ£µ na Radzymin. 14 sierpnia Polacy zdobyli Radzymin, a jednocze£nie ciΩ┐kie walki toczy│y siΩ o W≤lkΩ Radzymi±sk╣, gdzie zgin╣│ dow≤dca duchowy ┐o│nierzy ksi╣dz kapelan Ignacy Skorupka. 16 sierpnia pod wodz╣ Naczelnika Pi│sudskiego nast╣pi│o uderzenie znad Wieprza, co spowodowa│o rozbicie lewego skrzyd│a Armii Czerwonej by│y w odwrocie. We wrze£niu 1920 r. wojska polskie docieraj╣ zwyciΩsko do Zbrucza i rejonu Mi±ska. Pok≤j miΩdzy Rosj╣ i Polsk╣ podpisano 18 marca 1921 r. i sprecyzowano przyjΩte wcze£niej warunki.
-ustalono przebieg granicy wschodniej (od Dƒwiny do Zbrucza o dalej rzek╣ Zbrucz do jej uj£cia do Dniestru (bez Mi±ska Litewskiego)
-zrzeczono siΩ odszkodowa± za straty wojenne
-wzajemne poszanowanie suwerenno£ci, ustroju
-zwrot Polsce mienia kulturalnego(archiw≤w, bibliotek, dzie│ sztuki) kt≤re wywieziono za cara.
Dalej trwa│ konflikt polsko litewski - sp≤r o Wilno
W paƒdzierniku 1920 r. w wyniku poufnego rozkazu Pi│sudskiego, genera│ Lucjan »eligowski w wyniku "fikcyjnego buntu" og│osi│ utworzenie z Wile±szczyzny automatycznej Litwy îrodkowej pod polsk╣ opiek╣ wojskow╣ i samostanowieniem.
W 1922 r.Postanowieniem sejmu Litwy îrodkowej Wile±szczyzna z Wilnem zosta│y w│╣czone do Polski, Litwa nie uzna│a tego faktu co spowodowa│o konflikt polsko - litewski trwaj╣cy przez ca│y okres dwudziestolecia miΩdzywojennego. Dzia│ania wojenne na wschodzie spowodowa│y, ┐e Polska zaniedba│a sprawΩ granic zachodnich i p≤│nocnych.
Traktat wersalski - 28.8.1918.
1.Przyznawa│ Polsce WielkopolskΩ i Pomorze Gda±skie (bez Pi│y, MiΩdzyrzecza i Wschowa)
2.Nadawa│ Gda±skowi status wolnego miasta
3.zarz╣dzi│ przeprowadzenie plebiscyt≤w ludno£ci na Warmii i Mazurach oraz nc G≤rnym îl╣sku.
Plebiscyt na Warmii i Mazurach odby│ siΩ w lipcu 1920 r. Do g│osowania dopuszczono 200 tys. emigrant≤w (97% g│osowa│o za przy│╣czeniem do Niemiec pod presj╣ antypolskiej propagandy).
Warmia i Mazury pozosta│y w Prusach Wschodnich. Polsce przyznano tylko 8 gmin.
Plebiscyt na G≤rnym îl╣sku.
O ten region toczy│a siΩ ostra walka polityczna. W czasie paryskiej konferencji pokojowej Niemcy nie chcieli dobrowolnie pozbywaµ siΩ kopal± i hut.
Zar≤wno Niemcy jak i Polacy nie byli zadowoleni z maj╣cego odbyµ siΩ plebiscytu. ZaczΩli przygotowywaµ siΩ do walki zbroje±. Przewag╣ mieli Niemcy, podpisali bowiem w│adzΩ administracyjn╣, wojsko i policjΩ.
Polska Organizacja Wojskowa (POW) G≤rnego îl╣ska organizowa│a Polak≤w, gromadzi│a bro±. Dzia│ania prowadzono w wielkiej konspiracji.
Pierwsze powstanie îl╣skie w nocy 16 - 17 sierpnia 1919 w powiecie pszczy±skim. Na G≤rnym îl╣sku trwa│ strajk generalny, walki objΩ│y dalsze powiaty. Powstanie trwa│o do 24 sierpnia - zako±czone niepowodzeniem. Niemcy przeprowadzi│y pacyfikacjΩ w poszukiwaniu powsta±c≤w i ich rodzin.
Na pocz╣tku 1920 przyby│a na îl╣sk MiΩdzysojusznicza Komisja Rz╣dz╣ca i Plebiscytowa.
W│adze niemiecki musia│y opu£ciµ teren plebiscytowy (22 powiaty - 2 mln. mieszka±c≤w).
Polskim komisarzem Plebiscytowym zosta│ mianowany 20 lutego 1920 r. Wojciech Karfanty.
W wielu dosz│o w lipcu i sierpniu dosz│o do starµ wywo│anych przez boj≤wki niemieckie. Pod has│em samoobrony w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 wybucha drugie Powstanie îl╣skie kt≤re swoj╣ si│╣ i zasiΩgiem zaskoczy│y Niemc≤w objΩ│y tereny od Odry po Ma│╣ Panew. Powsta±cy kontrolowali wiΩkszo£µ terenu plebiscytowego.
Cel powstania zosta│ osi╣gniΩty - Komisja Rz╣dz╣ca i Plebiscytowa z│o┐ona w po│owie z Polak≤w i Niemc≤w.
20 marca 1921 r. plebiscyt na G≤rnym îl╣sku za po│╣czenie z Polsk╣ g│osowa│o ok. 500 tys. g│os≤w, za pozostaniem w granicach Niemiec ok 700 tys.
Rz╣d angielski wysun╣│ propozycjΩ by Polsce przyznaµ powiaty: rybnickie, pszczy±ski i czΩ£µ katowickiego a ca│y g≤rno£l╣ski okrΩg Przemys│owy - Niemcom.
Odpowiedzi╣ £l╣zak≤w na niekorzystny dla Polski podzia│ by│ strajk generalny na £l╣sku, i w nocy 2 na 3 maja 1921 r. wybuch II Powstania îl╣skiego. Dyktatorem Powstania zosta│ Wojciech Korfanty, a na czele Komendy Naczelnej Wojsk powsta±czych stan╣│ p│k. Maciej Miel┐y±ski. Krwawe walki trwa│y na linii Odry i o g≤rΩ îwiΩtej Anny. Mimo przewagi wojsk niemieckich powsta±cy utrzymali swe pozycje na przedpolu OkrΩgu Przemys│owego. Walcz╣ce strony rozdzieli│y wojska sprzymierzonych i ewakuowa│y je z obszaru plebiscytowego.
Konferencja Ambasador≤w w paƒdzierniku 1921 r. zdecydowa│a o podziale G≤rnego îl╣ska Polska otrzyma│a - 29% terenu plebiscytowego. ú╣cznie 3,225 km z Katowicami i wiΩkszo£ci╣ kopal±, hut i fabryk G≤rno£l╣skiego OkrΩgu Przemys│owego a w maju 1922 r. objΩ│a w posiadanie tych teren≤w. Na îl╣sk wkroczy│y oddzia│y wojski Polskich pod dow≤dztwem genera│a Szeptyckiego.
28 lipca 1920 r nc Konferencji w Pary┐u - podzia│ îl╣ska Cieszy±skiego, Spisu i Orawy. Polsce przyznano ok. 1000 km.
10 stycznia 1920 Polska objΩ│a przyznany jej odcinek wybrze┐a morskiego od Jeziora »arnowieckiego do Or│owa - kt≤ry z lini╣ P≤│wyspu Helskiego liczy│ - 140km.
Granice i terytorium II Rzeczypospolitej- │╣cznie 5,529 km. Najd│u┐sza z Niemcami - 1912 km.