W JAKIEJ SYTUACJI DOSZúO DO PIERWSZEGO ROZBIORU POLSKI
Z pierwszymi projektami reform w Polsce wystΩpowano ju┐ w pierwszej po│owie XVIII wieku, by│ to Stanis│aw Leszczy±ski z utworem ôG│os wolny wolno£µ ubezpieczaj╣cyö, oraz Stanis│awa Konarski ôO skutecznym rad sposobieö. Z dalszymi propozycjami reform wyst╣pi│ ob≤z Familii Czartoryskich, kt≤ry ┐e w walce o reformy w Polsce nale┐y liczyµ na sojusz z Rosj╣, z Katarzyn╣ II. Czartoryscy wyst╣pili z propozycjami reform na sejmie konwokacyjnym w 1764r., przedstawi│ je kanclerz Andrzej Zamojski. Zamojski postulowa│ reformy polityczne, co do funkcjonowania pa±stwa, ale tak┐e reformy spo│eczne, kt≤re dotyczy│yby zmiany stosunk≤w szlachty do ch│opa i mieszczan. Na sejmie konwokacyjnym ostatecznie wprowadzono nowy regulamin obrad sejmu, zakaz przysiΩgania pos│≤w na tzw. instrukcje sejmikowe, wprowadzono g│osowanie wiΩkszo£ci╣ g│os≤w w sprawach skarbowych i ekonomicznych, powo│ano r≤wnie┐ Komisje Skarbu i Wojska, zdecydowano tak┐e o wprowadzeniu c│a generalnego. Na sejmie elekcyjnym z 1764r., na kt≤rym wybrano Stanis│awa Augusta Poniatowskiego, cz│owieka gruntownie wykszta│conego, zwolennika reform w Polsce, polityka znaj╣cego stosunki w Polsce i Europie. Mocno trzymaj╣cy siΩ jednak sojuszu z Rosj╣, by│ doskona│ym mecenasem nauki, kultury i sztuki. Kr≤l od razu potwierdzi│ kontynuacjΩ dzie│a rozpatrywanego na Sejmie Konwokacyjnym, powo│a│ tzw. KonferencjΩ kr≤la z ministrami, powo│a│ tak┐e KomisjΩ Mennic╣, kt≤ra mia│a uporz╣dkowaµ system monetarny, finansowy w Polsce, zak│≤caj╣c mocno dzia│ania Fryderyka II, kt≤ry dopu£ci│ siΩ fa│szerstwa wydaj╣c monety ze stemple polskim o mniejszej warto£ci kruszca, co spowodowa│o kryzys monetarny w Polsce. Kr≤l doprowadzi│ te┐ do utworzenia tzw. Komisji Dobrego Porz╣dku, kt≤rych celem by│o uporz╣dkowanie skarbowo£ci i w og≤le gospodarki miast kr≤lewskich.
Reformatorskie nastawienie kr≤la, wprowadzanie w ┐ycie niekt≤rych reform zaniepokoi│o s╣siad≤w Polski. Ju┐ w 1766r. Fryderyk II wni≤s│ protest przeciwko c│u generalnemu (w jego nastΩpstwie nast╣pi│o po£rednio zmniejszenie zysk≤w w handlu pruskim). Fryderyk II wkr≤tce doprowadzi│ do odwo│ania c│a, co wyraƒnie godzi│o w sytuacje gospodarcz╣ Polski. W walce o dalsze zahamowanie reform w Polsce pa±stwa o£cienne wykorzystaj╣ problem innowierc≤w. Ich prawa by│y uszczuplane od 1733r., Katarzyna II i Fryderyk II ┐╣dali ustΩpstw na rzecz innowierc≤w, kr≤l zwa┐aj╣c na wrΩcz fanatyczne nastawienie szlachty nie zgodzi│ siΩ na te ustΩpstwa. W tej sytuacji w 1767r.pod os│on╣ wojsk rosyjskich zawi╣za│a siΩ konfederacja innowierc≤w w S│ucku i Toruniu. W odpowiedzi na tΩ konfederacjΩ w tym samym roku szlachta katolicka kierowana przez Miko│aja Repnina (ambasadora carskiego w Warszawie) zawi╣za│a konfederacjΩ w Radomiu. Celem konfederacji by│a ôobrona wiary i wolno£ciö. Na prze│omie roku 1767/68 obradowa│ w RP sejm, w czasie obrad Radomianie ┐╣dali detronizacji Stanis│awa Augusta Poniatowskiego. Wtedy Repnin zdecydowanie odm≤wi│, za┐╣da│ praw dla innowierc≤w (desydent≤w). W stosunku szlachty, kt≤ra sta│a w opozycji aresztowa│ 4 pos│≤w wysy│aj╣c ich w g│╣b Rosji.
W tych warunkach sejm z 1768, nazywany delegacyjnym zdecydowa│ siΩ na przyjΩcie praw dla innowierc≤w, oraz na przyjΩcie tzw. praw kardynalnych. Innowiercy uzyskali prawo budowy £wi╣ty± i szk≤│, uzyskali swobody wyznawania religii i kultury, oraz prawo pe│nienia funkcji publicznych. Natomiast prawa kardynalne mia│y byµ nienaruszaln╣ zasad╣ podstawy funkcjonowania pa±stwa, by│y to gwarancje wolnej elekcji, liberum veto, prawa wypowiadania niepos│usze±stwa kr≤lowi przez szlachtΩ, wy│╣czne prawo szlachty do piastowania urzΩd≤w i prawo ,szlachty na d ch│opem. Prawa kardynalne mia│y byµ niezmienne, a gwarancj╣ ich nienaruszalno£ci zosta│a caryca Katarzyna II. W ten spos≤b w oparciu o decyzjΩ Sejmu Delegacyjnego Polska schodzi│a do pozycji pa±stwa wasalnego od Rosji. W reakcji na powy┐sze wydarzenia ju┐ w !768r. szlachta polska zawi╣za│a konfederacj╣ w Barze, kt≤ra mia│a na celu obronΩ katolicyzmu w Polsce, praw szlachty , oraz niezale┐no£ci pa±stwa.
Konfederacja barska sta│a siΩ bezpo£redni╣ przyczyn╣ wojny polsko-rosyjskiej z lat 1768-72 i pierwszego rozbioru Polski. Wojna polsko-rosyjska mia│a charakter partyzancki, szlachecki, wziΩli tak┐e udzia│ mieszczanie i ch│opi, ale w mniejszym stopniu. Do£µ du┐╣ rolΩ odegra│ Kazimierz Pu│aski, kt≤ry odni≤s│ du┐y sukces kieruj╣c walkami w obronie CzΩstochowy. Op≤r z│ama│ siΩ, kiedy Prusy, Austria i Rosja porozumia│y siΩ co do I rozbioru Polski. Inicjatorem takich dzia│a± by│ Fryderyk II. Du┐y op≤r na ten akt rozbiorowy tworzy│a Katarzyna II, kt≤ra w przysz│o£ci planowa│a ca│kowite podporz╣dkowanie Rzeczypospolitej tylko Rosji. Konwencja rozbiorowa podpisana 5 sierpnia 1772 roku w Petersburgu m≤wi│a, ┐e Rosja zajΩ│a obszary na wsch≤d od Dƒwiny i Dniepru, Prusy zajΩ│y WarmiΩ, Pomorze Gda±skie bez Gda±ska i Torunia, oraz obszar nadnotecki, natomiast Austria zajΩ│a czΩ£µ wojew≤dztwa krakowskiego, sandomierskiego, a tak┐e woj. ruskie po rzekΩ Zbrucz. W sumie Polska utraci│a 210tys. km2, oraz 4,5 mln ludno£ci.
W 1773r. w Warszawie zwo│ano tzw. sejm rozbiorowy, na sejmie ratyfikowano konwencjΩ rozbiorow╣, oraz zawarto traktaty handlowe z zaborcami, przyjΩto tak┐e szereg reform wewnΩtrznych dotycz╣cych ┐ycia politycznego, nie rozwi╣zuj╣cych problem≤w spo│ecznych. Atmosfera obrad sejmu by│a bardzo burzliwa, cze£µ pos│≤w na czele z Tadeuszem Rejtanem pr≤bowa│a nie dopu£ciµ do ratyfikowania konwencji rozbiorowej. Protest zlekcewa┐ono, opanowano, bo du┐╣ rolΩ odegra│ sam marsza│ek sejmu Adam Poni±ski, kt≤ry wys│ugiwa│ siΩ zaborcom za 24tys. dukat≤w rocznie. W ramach reform wewnΩtrznych na sejmie przyjΩto: