Znaczenie utworzenia monarchii konstytucyjnej w Anglii

Chc╣c wykazaµ znaczenie utworzenia monarchii konstytucyjnej w Anglii nale┐y, moim zdaniem, poznaµ jej rozw≤j i kszta│towanie siΩ na prze│omie wiek≤w.Anglia z epooki £redniowiecza wysz│a z ju┐ ukszta│towanym parlamentem wybieranym na podstawie cenzusu maj╣tkowego. Organ pa±stwowy formalnie sk│ada│ siΩ z trzech cz│on≤w: kr≤la (kr≤lowej), Izby Lord≤w i Izby Gmin. Pocz╣tkowo by│ to organ doradczy panuj╣cego monarchy. PodwalinΩ parlamentu angielskiego stanowi│a wydana w 1215 r. pod naciskiem baron≤w i rycerstwa ôWielka Karta Swob≤dö. Niekt≤re jej punkty ju┐ w≤wczas by│y przejawem oporu feudalnej oligarchii przeciw silnej w│adzy kr≤lewskiej (musia│a byµ zgoda baron≤w i biskup≤w na zbieranie podatk≤w), inne gwarantowa│y nienaruszalno£µ praw ko£cio│a, mniejszych feuda│≤w, a nawet zamo┐niejszych ch│op≤w (prawo w│asno£ci) i mieszczan (wysuniΩto ┐╣danie sta│ej siedziby trybuna│u). Bez wyroku s╣dowego nie wolno by│o karaµ wolnego cz│owieka. To w│a£nie Wielka Karta Swob≤d stanowi│a podwalinΩ do ukszta│towania siΩ przysz│ego ustroju parlamentarnego.. Po £mierci w 1603 roku kr≤lwej El┐biety I ostatniej z dynastii Tudor≤w tron objΩ│a szkocka dynastaia Stuatr≤w, kt≤ra panowa│a w latach 1603-1714. Okres panowania Stuart≤w charakteryzowa│ siΩ d╣┐eniem do sprawowania rz╣d≤w absolutnych, co powodowa│o narastanie konflikt≤w miΩdzy monarchi╣ a parlamentem. Pierwsi Stuartowie znajdowali oparcie w arystokracji i szlachcie rodowej zasiadaj╣cej w Izbie Lord≤w. Ni┐sz╣ izbΩ parlamentu stanowi│a Izba Gmin reprezentuj╣ca interesy i d╣┐enia klasy £redniej, kt≤r╣ tworzy│o kilka grup, spo£r≤d kt≤rych najwa┐niejsz╣ sta│a siΩ tzw. Nowa szlachta- gentry, kt≤ra w wyniku przemian politycznych i gospodarczych potrafi│a przestawiµ siΩ na nowe sposoby gospodarowania i osi╣ga│a dochody zar≤wno z ziemi, jak i z rozwijaj╣cych siΩ nowych ga│Ωzi przemys│u i handlu (g≤rnictwo, wytop ┐elaza, budowa statk≤w, sukiennictwo). Na r≤wni z bogatym mieszcza±stwem popiera│a podboje kolonialne i handel zagraniczny, czerpi╣c z niego ogromne zyski. W ok≤│ Izby Gmin zaczΩ│a skupiaµ siΩ opozycja przeciw nielicz╣cemu siΩ z parlamentem kr≤lowi i konserwatywnym sferom dworskim. W tym okresie czΩ£µ spo│ecze±stwa pozostawa│a katolicka. Arystokracja i szlachta w wiekszo£ci nale┐y do ko£cio│a anglika±skiego, w opozycji do kt≤rego znajdowali siΩ wyznawcy radykalnego kalwinizmu- purytanie. Purytanizm by│ nie tylko wyznaniem lecz tak┐e ideologi╣ spo│eczno- polityczn╣ i ekonomiczn╣ oraz znajduj╣c wielu wyznawc≤w w£r≤d angielskiej gentry sta│ siΩ parti╣ opozycyjn╣ wobec dworu kr≤lewskiego, g│osz╣c walkΩ z feudalizmem i przywilejami stanowymi, pr≤┐niactwem i pych╣. Dlatego przedmiotem sporu pomiΩdzy Stuartami a parlamentem sta│y siΩ nie tylko kwestie podatkowe ale i wyznaniowe. W tej sytuacji kr≤l zwo│a│ dwa kolejne parlamenty. Jeden zwany Parlamentem Kr≤tkim mia│ uchwalaµ podatki, lecz po 23 dniach wobec opozycji pos│≤w kr≤l go rozwi╣za│. Drugi zwany D│ugim doprowadzi│ do wojny domowej (rewolucji) miΩdzy stronnikami kr≤la, a parlamentem popieranym przez mieszcza±stwo i now╣ szlachtΩ. Po stronie kr≤la opowiedzieli siΩ anglikanie i katolicy, a po stronie parlamentu purytanie. Dow≤dztwo nad si│ami zbrojnymi obj╣│ purytanin pochadz╣cy ze £redniej szlachty- Oliver Cromwell. UmiejΩtnie wykorzystuj╣c ┐arliwo£µ puryta±skich ┐o│nierzy, pokona│ wojsko kr≤lewskie. Sam siΩgn╣│ po w│adzΩ dyktatorsk╣ i tytu│ lorda protektora. Sprawowa│ w│adzΩ opieraj╣c siΩ na Radzie Stanu, w sk│ad kt≤rej wchodzi│o 18 najbardziej zaufanych oficer≤w. Dokona│ czystki w Izbie Gmin, usuwaj╣c z niej zwolennik≤w kr≤la zwanych rojalistami. Po £mierci Cornwella w 1658 r. stworzony przez niego system za│ama│ siΩ. W 1660 r. w│adzΩ w Anglii obj╣│ Karol II, przywr≤cono monarchiΩ, co nie uszczupli│o znaczenia parlamentu, w kt≤rym wytworzy│ siΩ uk│ad si│. Powsta│y patie polityczne. Tory£ci- skupieni wok≤│ monarchy, reprezentowali pogl╣dy zachowawcze i opozycja zwana wigami. Wielkim sukcesem wig≤w by│o ustalenie ustawy, zgodnie z kt≤r╣ nikt nie m≤│ zostaµ aresztowany bez pisemnego nakazu s╣du, a zarzuty przeciwko niemu powinny byµ sformu│owane w ci╣gu jednej doby (Habeas Corpus Act). Kolejny przewr≤t w│adzy spowodowa│a polityka nastΩpcy Karola II- Jakuba II, d╣┐╣cego do przywr≤cenia pe│nych praw katolicyzmu i ograniczenia roli parlamentu. Wywo│a│o to bezkrwawy przewr≤t- rewolucjΩ zwan╣ ôWspania│╣ Rewolucj╣ö (1688-89), kt≤ry to spowodowa│ zmianΩ dynastii oraz zwyciΩstwo parlamentu. Zwo│any po przewrocie parlament uchwali│ DeklaracjΩ o prawach (ôDeclaration of Rightsö), kt≤ra sta│a siΩ Ustaw╣ o prawach- ôBill of Rightsö okre£laj╣c╣ uprawnienia parlamentu i kr≤la.Odt╣d tylko parlament mia│ prawo nak│adania podatk≤w, bez jego zgody, kr≤lowi nie wolno by│o stanowiµ praw i utrzymywaµ sta│ej armii w 1701 r., uchwalono akt o nastΩpstwie tronu (Act of setlemant) ustanawiaj╣cy, ┐e panuj╣cy musz╣ byµ wyznania anglika±skiego. Utworzenie monarchii konstytucyjnej w Anglii da│o pocz╣tek wsp≤│czesnej monarchii parlamentarnej, w kt≤rej w│adza ca│kowicie sprawowana jest przez parlament, monarcha za£ pe│ni funcjΩ reprezentacyjne i ideowe symbolizuj╣c jedno£µ pa±stwow╣ i ci╣g│o£µ tradycji. Wprowadzi│a odpowiedzialno£µ ministr≤w przed parlamentem. Odt╣d monarchowie angielscy musieli dobieraµ cz│onk≤w spo£r≤d tego stronnictwa politycznego, kt≤re mia│o wiΩkszo£µ w parlamencie, co prowadzi│o do rywalizacji stronnictw, kt≤re wyra┐a│y (reprezentowa│y) interesy r≤┐nych grup spo│ecznych. Istotnym ograniczeniem by│ cenzus, czyli zesp≤│ warunk≤w uprawniaj╣cych do korzystania z pewnych praw i przywilej≤w, np: maj╣tkowy i warunku posiadania d≤br ziemskich dla kandydat≤w na pos│≤w. W okresie nowo┐ytnym przynale┐no£µ do Izby Lord≤w wi╣┐e siΩ z dziedziczonym tytu│em pana Anglii. Zasiadaj╣ w niej te┐ dostojnicy Ko£cio│a anglika±skiego i wybrani panowie szkoccy (od 1958 r. tak┐e kobiety) Izba Gmin zdoby│a pe│niΩ w│adzy ustawodawczej, a reformy systemu wyborczego uczyni│y z niej reprezentacjΩ ca│ego spo│ecze±stwa angielskiego. Kadencja Izby Gmin trwa piΩµ lat, obradom przewodniczy Spiker, kt≤ry nie mo┐e faworyzowaµ ┐adnej partii. Wytworzony w Anglii system rz╣d≤w parlamentarno- gabinetowych pos│u┐y│ za wz≤r dla wielu pa±stw XVIII i XIX wieku, kt≤re wyda│y walkΩ absolutyzmowi. Na rozwi╣zaniach angielskich w znacznej mierze wzorowa│ siΩ nasz kr≤l Stanis│aw August Poniatowski w swych projektach reformatorskich. Niekt≤re z nich wprowdzono do Konstytucji 3. maja.