WIELKIE WYPRAWY MORSKIE HISZPAN╙W I PORTUGALCZYK╙W. PRZYCZYNY, CELE, PRZEBIEG, SKUTEK.

1) Sytuacja, kt≤ra doprowadzi│a do wypraw .

Pod koniec £redniowiecza istnia│ du┐y popyt na przyprawy korzenne, za£ przyczyn╣ tego popytu by│ fakt , ┐e ≤wczesne rolnictwo nie mog│o wytworzyµ dostatecznej ilo£ci paszy by jej wystarczy│o na utrzymanie pog│owia.

Jesieni╣ zabijano wiΩksz╣ czΩ£µ pog│owia, nastΩpnie miΩso wΩdzono i peklowano. NastΩpowa│y ca│e miesi╣ce spo┐ywania. Ostrymi przyprawami starano siΩ poprawiµ smak i zapach konserwowanego miΩsa i przyrz╣dzanych z niego potraw. A tymczasem tzw. wyspy korzenne znajdowa│y siΩ w dzisiejszej Azji P│d-Wsch. z g│≤wnym portem Malakka. Wystarczy powiedzieµ, ┐e funt goƒdzik≤w w Malacce kosztowa│ 2 dukaty a w Londynie na gie│dzie kosztowa│ 213 dukat≤w.

Sk╣d to siΩ bra│o?

Wszyscy Malajczycy kupowali goƒdziki na poszczeg≤lnych wyspach i zawozili je do portu Malakka, tam sprzedawali je zamo┐niejszym kupcom. Su│tan Malakki pobiera│ odpowiednie c│o i podatki. Kupcy malajscy przewozili towar na statkach do portu Kalkuta w Indiach. NastΩpnie kupcy ,kt≤rzy przejmowali towar przewozili go do portu Aden. Z Adenu karawanami dostarczano towar do Bejrutu, Kairu, Damaszku. Z tych port≤w towar zabierali Wenecjanie i przewozili do Wenecji a stamt╣d ciΩ┐kimi wozami droga l╣dow╣ przyprawy wΩdrowa│y do Niderland≤w, Angli, Niemiec i Francji.

Drogi by│y w≤wczas niebezpieczne gdy┐ Turcy Osma±scy po zajΩciu Konstantynopola czynili pewne przeszkody w prowadzeniu handlu.

2) Motywacje i cele monarch≤w finansuj╣cych wyprawy.

Pierwszym w│adc╣, kt≤ry postanowi│ w jaki£ spos≤b przej╣µ zyski z handlu przyprawami korzennymi by│ w│adca Portugalii Henryk »eglarz. Zacz╣│ on snuµ plany, w jaki spos≤b mo┐naby dotrzeµ do wysp korzennych z op│yniΩciem Afryki i pominiΩciem przymusowego po£rednictwa. Obok tej motywacji wystΩpowa│y r≤wnie┐ inne : kr╣┐y│y np. legendy o chrze£cija±skim kr≤lestwie KsiΩcia Jana (Afryka Wsch.-obecna Etiopia). Wszystko to pobudza│o wyobraƒniΩ w│adcy, kt≤ry utworzy│ plac≤wkΩ promuj╣c╣ zamorskie wyprawy.Sam w│adca nie doko±czy│ skutk≤w swoich przedsiΩwziΩµ (zmar│ w 1460 r.),ale jego dzie│o podjΩli jego nastΩpcy.

3) Przebieg wypraw. Problemy i sposoby ich przezwyciΩ┐ania.

Poszukiwania posuwa│y siΩ w dw≤ch kierunkach . Jedni my£leli o dotarciu do Indii przez op│yniΩcie Afryki. Pr≤by te podejmowali g│≤wnie ┐eglarze portugalscy. Posuwaj╣c siΩ na po│udnie Portugalczycy odkrywali kolejno : Wyspy Kanaryjskie i Azory, uj£cie Senegalu, a w 1471 r. przekroczyli r≤wnik . W 1487 r. do Indii wyruszy│ Bart│omiej Diaz dotar│ a┐ do p│d kra±ca Afryki i nazwa│ go przyl╣dkiem Burz. Potem nazwΩ zmieniono na przyl╣dek Dobrej Nadziei.

Druga koncepcja by│a wyci╣gniΩciem wniosku, ┐e ziemia jest kul╣. Skoro tak ,to p│yn╣c wci╣┐ na zach≤d r≤wnie┐ powinno siΩ dotrzeµ do brzeg≤w Azji. Tak rozumowa│ m.in. Krzysztof Kolumb. Zainteresowa│ on swoim pomys│em kr≤low╣ hiszpa±sk╣ IzabelΩ Kastylijsk╣, kt≤ra sfinansowa│a wyprawΩ. Niewielka eskapada z│o┐ona z trzech statk≤w wyp│ynΩ│a pod dow≤dztwem Kolumba na Atlantyk w sierpniu 1492 r. i po 70 dniach ┐eglugi dotar│a 12 paƒdziernika do l╣du-wyspy San Salvador .Kolumb odkry│ w trakcie tej wyprawy r≤wnie┐ KubΩ i Haiti. S╣dzi│ ┐e dotar│ do Indii. Z tego b│Ωdnego przekonania wyprowadzi│y go dalsze wyprawy ,w trakcie kt≤rych odkry│ szereg wysp w pobli┐u wybrze┐y Ameryki £rodkowej i wybrze┐a Ameryki po│udniowej przy uj£ciu rzeki Orinoko.

Dopiero po £mierci Kolumba zrozumiano ,┐e zosta│ odkryty nowy l╣d. Nazwano go Ameryk╣ od imienia florenckiego podr≤┐nika Amerigo Vespucci ( kt≤ry pierwszy stwierdzi│, ┐e odkryta przez Kolumba ziemia jest nieznanym dot╣d l╣dem i da│ opis tej ziemi ).

»eglarze portugalscy chc╣c znaleƒµ drogΩ do Indii zmagali siΩ z trudno£ciami podr≤┐y wzd│u┐ brzeg≤w Afryki. Po wielu nieudanych pr≤bach Vasco da Gama-dow≤dca niewielkiej floty z│o┐onej z 4 okrΩt≤w dotar│ do w≤d oceanu Indyjskiego i przyby│ do zachodnich brzeg≤w Indii ko│o Kalikatu[(20.05.1498 r.),(wyp│yn╣│ w 1497 r. z Lizbony )].

Do£µ d│ugo Hiszpanie nie potrafili przedostaµ siΩ z Oceanu Atlantyckiego na Ocean Indyjski , aby dotrzeµ do Indii drog╣ zach. Uda│o siΩ to dopiero Ferdynandowi Magellanowi . W 1519 r. wyruszy│ on z Hiszpanii do Ameryki i p│yn╣c wzd│u┐ wschodnich wybrze┐y Ameryki P│d odkry│ miΩdzy l╣dem a wysp╣ Ziemi╣ Ognist╣-cie£ninΩ(cie£nina Magellana). TΩdy przeprawi│ siΩ na Ocean Spokojny i dotar│ do Wysp Maria±skich, sk╣d skierowa│ siΩ ku Filipinom, gdzie w walce z tubylcami zgin╣│. Jego towarzysze przez Ocean Indyjski dotarli do wybrze┐y Afryki, st╣d za£ przedostali siΩ do Hiszpanii (1522 r.).

Z wysp odkrytych u wybrze┐y Ameryki przez Hiszpan≤w a tak┐e bezpo£rednio z Europy sz│y dalsze wyprawy.

NajwiΩcej odkryµ dokonali hiszpa±scy awanturnicy szukaj╣cy z│ota-zwani konkwistadorami=zdobywcami .Jeden z nich Vasco Balboa w 1513 r. uda│ siΩ do Panamy. Tam znad Zatoki San Miguel ujrza│ jako pierwszy Europejczyk Ocean Spokojny.

Przez kilka lat Hiszpanie pr≤bowali z Kuby opanowaµ P│w Jukatan. Uda│o siΩ to Ferdynandowi Cortezowi ,kt≤ry w 1519 r. wyruszy│ na wyprawΩ z 500 ┐o│nierzami .Wyl╣dowa│ na Jukatanie ,za│o┐y│ tam bazΩ wypadow╣, a nastΩpnie ruszy│ w kierunku Meksyku, docieraj╣c a┐ do stolicy pa±stwa Aztek≤w Tenochtitlanu. Wykorzystuj╣c wa£nie wewnΩtrzne w£r≤d Indian Cortez aresztowa│ w│adcΩ Aztek≤w ,dokona│ masakry mieszka±c≤w i rozpocz╣│ podb≤j ca│ego kraju. Pa±stwo Aztek≤w przesta│o istnieµ, a z nim cywilizacja stworzona przez ten lud .

W 1531 r. na podb≤j pa±stwa Ink≤w wyruszy│ Franciszek Pizarro z 180 ┐o│nierzami. W 1533 r. w rΩce Hiszpan≤w wpad│a stolica Ink≤w- Cusco. I tu zosta│a zniszczona cywilizacja. Dalsze wyprawy hiszpa±skie doprowadzi│y do opanowania prawieca│ej Ameryki P│d z wyj╣tkiem Brazylii, kt≤ra sta│a siΩ │upem Portugalczyk≤w.

Konsekwencje wypraw morskich.

Pocz╣tkowo kolonizacjΩ prowadzi│y dwa narody: Portugalczycy i Hiszpanie .W Ameryce Portugalczycy prowadzili kolonizacjΩ Brazylii natomiast Hiszpanie pozosta│ych teren≤w. Na pocz╣tku XVI w. podbili oni dwa india±skie kr≤lestwa: Aztek≤w i Ink≤w oraz przejΩli znajduj╣ce siΩ tam kopalnie z│ota i srebra. Owo z│oto i srebro zasili│o skarbiec kr≤la Hiszpanii i Portugalii ale nie przynios│o im szczΩ£cia. Hiszpanie przeznaczyli swe zasoby na zbudowanie silnej armii, a zam≤wienia na bro± ,odzie┐ dla tej armii lokowali w Niderlandach. Niderlandy natomiast by│y £ci£le powi╣zane z rynkiem angielskim dziΩki czemu owo z│oto przyczyni│o siΩ do rozwoju gospodarczego Anglii i Niderland≤w co z kolei pozwoli│o w drugiej po│owie stulecia pokonaµ Hiszpan≤w.

Rezultaty:

Hiszpania i Portugalia sta│y siΩ pa±stwami mocarstwowymi.

- posiada│y liczne kolonie na nowo odkrytych ziemiach do Europy nap│ynΩ│y du┐e

-ilo£ci z│ota, co spowodowa│o rewolucjΩ cen

-poszerzy│y siΩ horyzonty geograficzne Europejczyk≤w. Morskie wyprawy Europejczyk≤w by│y mo┐liwe dziΩki takim wynalazkom jak :zastosowanie ig│y magnetycznej, wynalezienie nowego statku dalekomorskiego o nazwie karawela.