Walka o hegemoniΩ w Europie w XVI w.

Hegemonia - przyw≤dztwo narzucone si│╣ .

W│a£ciwie do XVlll w. politykΩ formu│owano w nastΩpuj╣cych kategoriach :

w imiΩ praw dynastycznych

w obronie s│usznej wiary

przeciw buntom poddanych

Tak okre£lano cele dzia│alno£ci politycznej . ╙wczesne pojΩcie pa±stwa ( kr≤lestwa ) by│o czym£ innym ni┐ dzi£ . Pa±stwa ( kr≤lestwo ) by│o to dziedziczne w│adztwo dynastyczne . Pan ( kr≤l ) by│ uwa┐any za posiadacza kr≤lestwa . W czasach nowo┐ytnych formu│owano to w ten spos≤b , ┐e kr≤l jest panem swego kr≤lestwa , ale nie jest panem ┐ycia i mienia swoich poddanych .

KoronΩ mo┐na by│o uzyskaµ przez :

1. dziedziczenie b╣dƒ te┐ ma│┐e±stwo ( tzw. alianse dynastyczne ) ( pozycja w│adcy zbli┐ona do pozycji w│a£ciciela kamienicy ). W Europie na prze│omie XV/XVl w. mo┐emy wymieniµ nastΩpuj╣ce dynastie : Habsburgowie ( najpotΩ┐niejsza ) , kt≤rzy dzielili siΩ na hiszpa±skich i austriackich .

2. Drug╣ dynasti╣ co do potΩgi by│a dynastia Jagiellon≤w ( l po│. XVl w. ) .

3. We Francji panowa│a dynastia Walezjuszy ,

4. W Anglii dynastia Tudor≤w (Henryk Vlll ) .

5. W Szwecji w│adzΩ przejΩ│a dynastia Waz≤w ,

6. W Brandenburgii dynastia Hohenzollern≤w ( dopiero XVllw. ) .W sieci ≤wczesnych uk│ad≤w dynastycznych nie by│o monarch≤w rosyjskich i w│adc≤w tureckich . NajpotΩ┐niejsz╣ rodzin╣ panuj╣c╣ w Europie byli Habsburgowie . W│a£ciwie podstawΩ do jej potΩgi da│ cesarz Maksymilian ( 1493 - 1519 ) . Habsburgowie byli w│adcami austriackimi , poprzez ma│┐e±stwa weszli w posiadanie Niderland≤w i Burgundii . NastΩpnie dziΩki szczΩ£liwym zwi╣zkom dynastycznym przejΩli KoronΩ Hiszpa±sk╣ wraz z Kr≤lestwem Neapolu oraz koloniami w Ameryce P│d. Za£ na pocz╣tku XVl w. moc╣ uk│ad≤w dynastycznych stali siΩ dziedzicami Korony Czeskiej i WΩgierskiej . NastΩpc╣ Maksymiliana by│ Karol V ( 1516 - 1556 ) . Z tym ┐e w│adztwo nad krajami austriackimi z prawem do korony wΩgierskiej i czeskiej przekaza│ swemu bratu Ferdynandowi . Posiad│o£ci Habsburg≤w zaniepokoi│y francuskich Walezjuszy , poniewa┐ poczuli siΩ okr╣┐eni i ┐eby rozerwaµ ten pier£cie± okr╣┐enia rozpoczΩli ekspansjΩ na p│n. W│och , usi│uj╣c podporz╣dkowaµ sobie p│n. pa±stwa w│oskie . Jednak do zasadniczego konfliktu dosz│o miΩdzy Karolem V a kr≤lem Francji Franciszkiem l ( 1515 - 1547 ) . Pocz╣tkowo Francuzi odnosili sukcesy we W│oszech i uda│o im siΩ opanowaµ LombardiΩ , jednak do zasadniczego zwrotu dosz│o wtedy , gdy cesarzem niemieckim zosta│ wybrany Karol V . To wzmog│o rywalizacjΩ we W│oszech i wojska hiszpa±skie zada│y Francuzom ciΩ┐k╣ klΩskΩ w bitwie pod Pawi╣ w 1525r. NastΩpnie Karol V wypar│ Francuz≤w z W│och i opanowa│ ca│y p≤│wysep . Zaniepokojone przewag╣ Habsburg≤w pa±stwa w│oskie zawar│y zbrojn╣ ligΩ , zosta│y jednak pokonane przez wojska cesarskie , a w 1527r. Rzym zosta│ straszliwie spustoszony . Z│upienie Rzymu wywar│o wstrz╣saj╣ce wra┐enie na wsp≤│czesnych i utrwali│o hiszpa±skie panowanie we W│oszech ( na ok. 200 lat ) , rywalizacja z Francj╣ zako±czy│a siΩ oficjalnie w 1559r. pokojem w Cateau Combresis . Francja zrezygnowa│a z pretensji do W│och i z Burgundii . Podsumowuj╣c niejako opanowanie W│och przez Hiszpan≤w ko±czy okres w│oskiego Odrodzenia . ll po│. XVl w. to w dalszym ci╣gu rywalizacja miΩdzy Habsburgami Hiszpa±skimi a Angli╣ . Kr≤l Hiszpanii Filip II - syn Karola V ( 1556 - 1598 ) oraz kr≤lowa Anglii El┐bieta I ( 1558 - 1603 ) . O ile Karol V prowadzi│ politykΩ w kategoriach dynastycznych , o tyle Filip bΩdzie prowadzi│ politykΩ w kategoriach religijnych , w obronie s│usznej wiary , by│ to bowiem czas reformacji i mieszcza±stwo niderlandzkie przejΩ│o wyznanie zreformowane . Krajem r≤wnie┐ zreformowanym religijnie by│a Anglia ( ko£ci≤│ anglika±ski ) , natomiast Filip l by│ fanatycznym katolikiem - walkΩ z herezj╣ uwa┐a│ za swe powo│anie . I tak wygl╣da│ p│n . - wsch. polit. hiszp. Francja by│a wtedy ogarniΩta wojnami religijnymi . Na p│d. ekspansjΩ prowadzi│o pa±stwo Turk≤w osma±skich . Turcy zaw│adnΩli wtedy znaczn╣ czΩ£ci╣ P│w. Ba│ka±skiego ( kluczowa bitwa pod Mohaczem - koniec niepodleg│o£ci WΩgier ) i p│n. wybrze┐ami Afryki . EkspansjΩ Turk≤w uda│o siΩ zatrzymaµ w 1571r. w bitwie pod Lepanto . Po│╣czono floty Hiszpanii , Wenecji i subwencje papieskie . Gorzej powiod│o siΩ Hiszpanom na odcinku p│n.- wsch. , albowiem po ciΩ┐kich walkach utracili Niderlandy , gdzie wybuch│o powstanie przeciwko panowaniu hiszpa±skiemu oraz ponie£li oni klΩskΩ w wojnie morskiej z Angli╣ ( 1588 ) tzw. klΩska niezwyciΩ┐onej Armady . Od tego czasu datuje siΩ okres powstawania takich potΩg morskich jak Holandia i Anglia . Hiszpania by│a nadal krajem bardzo silnym , lecz nie uda│o siΩ jej uzyskaµ dominuj╣cej pozycji w Europie . Trzecim takim pa±stwem by│a Francja ( zaczΩ│a siΩ konsolidowaµ po wojnach religijnych ) , gdzie dynastiΩ Walezjuszy zast╣pi│a dynastia Burbon≤w . Na pocz. XVll w. punkt ciΩ┐ko£ci polityki europejskiej przesun╣│ siΩ na teren Niemiec , za£ wzglΩdy dynastyczne ust╣pi│y wzglΩdom religijnym .