KIERUNKI ROZWOJU SPOúECZNO - GOSPODARCZEGO EUROPY W XV I XVI W.

Gospodarka towarowo - pieniΩ┐na rozwija│a siΩ w Europie ju┐ od schy│ku £redniowiecza. By│o to widoczne w rolnictwie, przemy£le, handlu. Mo┐liwo£µ rozwoju takiej gospodarki warunkowa│y: wzrost liczby ludno£ci, stosowanie postΩpu technicznego, o┐ywienie wymiany handlowej i powstawanie scentralizowanych monarchii, co by│o wynikiem walki o opanowanie rozbicia feudalnego. Z kolei po odkryciach geograficznych do Europy nap│ynΩ│y ogromne bogactwa, w tym kruszce, metale szlachetne. Nap│ywa│y one z kolonii hiszpa±skich, portugalskich w Ameryce. Gospodarka towarowa rozwija│a siΩ przy udziale kupc≤w, za ich po£rednictwem. Warstwa kupc≤w wyj╣tkowo bogaci│a siΩ. Po odkryciach geograficznych rozw≤j gospodarki towarowo - pieniΩ┐nej wymaga│ dalszego udoskonalenia, dalszej organizacji. W £redniowieczu podstawow╣ form╣ organizacyjn╣ tej gospodarki by│y gildie, natomiast na prze│omie XV/XVI w. sta│y siΩ ni╣ towarzystwa handlowe, czyli tzw. kompanie handlowe. Celem kompanii by│a monopolizacja handlu z dalekimi krajami (jego opanowanie przez zrzeszenie stowarzyszenia kupieckiego). Na prze│omie XV/XVI w. powsta│y nastΩpuj╣ce kompanie handlowe: Kompania Afryka±ska, Wschodnia, Moskiewska, czy te┐ Lewanty±ska.

W handlu miΩdzynarodowym wzrasta tak┐e rola bank≤w. Pierwsze banki powsta│y we W│oszech w £redniowieczu. Aktualnie banki prowadzi│y przede wszystkim rozliczenia przy pomocy weksli i list≤w kredytowych.

Nowym zjawiskiem by│o pojawienie siΩ gie│d wekslowych, towarowych. Pierwsze gie│dy powstawa│y we W│oszech, Anglii, Holandii. NajwiΩksz╣ gie│dΩ zawi╣zano w 1531r. w Antwerpii. Po jej upadku czo│ow╣ rolΩ odgrywa│a gie│da w Amsterdamie. Liczy│y siΩ tak┐e gie│dy w Londynie, Brugii, Lyonie. Gie│dy r≤wnie┐ prowadzi│y rozliczenia bezgot≤wkowe. W tej sytuacji wystΩpowa│ rozkwit tzw. dom≤w handlowo maklerskich, kt≤re zajmowa│y siΩ handlem, udzielaniem kredyt≤w, nawet organizacj╣ produkcji. Wyrasta│y ôdynastieö kupiecko - bankierskie. Najbardziej licz╣ce siΩ znajdowa│y siΩ w Genui, Florencji, Norymberdze, Augsburgu. Bardzo wa┐n╣ pozycjΩ zdoby│ r≤d Fugger≤w. W tej sytuacji wzrasta│o zapotrzebowanie na metale szlachetne jako £rodka p│atniczego.

NajwiΩksz╣ zmian╣ na p│aszczyƒnie ekonomicznej by│ dualizm w rozwoju Europy. Polega│ on na tym, ┐e kraje le┐╣ce na zach≤d od úaby przyjΩ│y drogΩ kapitalizacji, natomiast kraje Europy îrodkowo - Wschodniej przyjΩ│y drogΩ refeudalizacji. W krajach zachodnich starano siΩ utrzymaµ harmonijny rozw≤j przemys│u, rolnictwa, handlu. Podstawow╣ form╣ produkcji sta│y siΩ manufaktury. ZaczΩ│y kszta│towaµ siΩ zal╣┐ki gospodarki kapitalistycznej. W tych krajach zaistnieje szybsza mo┐liwo£µ przeprowadzenia w przysz│o£ci rewolucji bur┐uazyjnych, przemys│owych, technicznych. Nast╣pi przekszta│cenie stosunk≤w feudalnych w stosunki kapitalistyczne. Pojawi╣ siΩ nowe klasy spo│eczne, proletariat kapitalistyczny i bur┐uazja.

W krajach przyjmuj╣cych drogΩ refeudalizacji podstaw╣ gospodarki sta│o siΩ rolnictwo, a w rolnictwie tzw. folwark pa±szczyƒniany. By│o to wielkie gospodarstwo szlacheckie, feudalne, oparte na pa±szczyƒnianej, przymusowej pracy ch│opa, nastawione na eksport. W tych refeudalizowanych krajach nast╣pi│o pog│Ωbienie stosunk≤w feudalnych, nast╣pi│ powr≤t pa±szczyzny i przywi╣zanie ch│opa do ziemi. Przy refeudalizacji nast╣pi│o wyj╣tkowe pogorszenie sytuacji ch│opa. Kraje refeudalizowane sta│y siΩ zapleczem ┐ywno£ciowym i surowcowym dla Zachodu. Refeudalizacja przynios│a korzy£ci szlachcie. Przynios│a wzrost produkcji rolnej, ale tylko pocz╣tkowo, w I fazie jej rozwoju. Z czasem refeudalizacja stanie siΩ zjawiskiem konserwatywnym, wstecznym i kraje le┐╣ce na wsch≤d od úaby, stan╣ siΩ z czasem bardziej zacofane w por≤wnaniu z pa±stwami zachodnimi.

Pod wp│ywem odkryµ geograficznych i zmian, kt≤re prze┐ywa│a Europa, nast╣pi│y powa┐ne zmiany w podziale uzyskiwanych dochod≤w. Dotychczas g│≤wn╣ czΩ£µ zagarniali feuda│owie, aktualnie w okresie przemian gospodarczo - spo│ecznych g│≤wne dochody przejmowali mieszczanie, zajmuj╣cy siΩ handlem, bankierstwem , czy wytw≤rczo£ci╣ przemys│ow╣. W tej sytuacji nastΩpuje aktywizacja ekonomiczna szlachty, a jej formy bΩd╣ zale┐ne od warunk≤w lokalnych. Np. Form╣ aktywizacji ekonomicznej szlachty w Polsce jest folwark pa±szczyƒniany, w przypadku Portugalii i Hiszpanii polityka ekspansji, natomiast w Anglii jest to proces ogradzania. Proces ogradzania polega│ na powstawaniu wielkich gospodarstw rolnych, kt≤re przeznaczano na pastwiska na hodowlΩ owiec. W ten spos≤b szlachta zapewnia│a surowiec dla przemys│u sukienniczego Anglii. Tym samym rezygnuj╣c z tradycyjnej gospodarki, zapewnia│a sobie du┐e dochody (wyj╣tkowo pogorszy│y siΩ warunki bytowe ch│op≤w, kt≤rzy powiΩkszali grupy ┐ebrak≤w, bezrobotnych; O rozmiarach zjawiska £wiadczy fakt wprowadzenia bardzo surowego prawodawstwa, kt≤re za w│≤czΩgostwo, ┐ebractwo stosowa│o nawet karΩ £mierci).