POLSKA OD SEJMU KONWOKACYJNEGO DO KONFEDERACJI BARSKIEJ.

W dobie Augusta III Wettina w Rzeczpospolitej o w│adzΩ rywalizowa│y 2 koterie magnackie : Potockich i Czartoryskich . Potoccy byli na us│ugach dworu francuskiego , Czartoryscy natomiast na us│ugach dworu petersburskiego . M≤wi╣c o koterii nale┐y rozumieµ r≤d magnacki i jego klientelΩ . Zar≤wno Potoccy jak i Czartoryscy widzieli konieczno£µ reform , ale w doraƒnej walce o przejΩcie w│adzy w pe│ni wykorzystywali u│omno£ci ustroju Rzeczpospolitej , tzn. rwali sejmy , trybuna│y , pobierali pensje od zagranicznych mocodawc≤w . Obie koterie has│ami wolno£ci szlacheckiej szczeg≤lnie wtedy gdy by│y w opozycji . Koteria Czartoryskich by│a lepiej zorganizowana , mia│a jasny i okre£lony program reform i podziela│a pewne z│udzenia , ┐e za pomoc╣ Rosji uda siΩ umocniµ pa±stwo , a po umocnieniu nawet wyswobodziµ siΩ od rosyjskiej kurateli . Po £mierci Augusta lll koterii Czartoryskich uda│o siΩ opanowaµ sejm konwokacyjny ( przyzywny , zadaniem jego by│o ustaliµ czas , miejsce elekcji , zastanowiµ siΩ nad paktami konwentami dla przysz│ego kandydata ) . Sejm konwokacyjny obradowa│ zawi╣zany w konfederacje ( uchwa│y zapada│y wiΩkszo£ci╣ g│os≤w ) .

Reformy sejmu konwokacyjnego : Utworzono KomisjΩ Skarbow╣ osobno dla Litwy i Korony oraz KomisjΩ Wojskow╣ dla Korony , to ogranicza│o samowolΩ podskarbich i hetman≤w , zniesiono prywatne c│a i myta , wprowadzaj╣c jedno c│o generalne na granicach Rz.P. ( myto - op│ata za korzystanie z dr≤g ) . CzΩ£ciowo zniesiono jurydyki szlacheckie i duchowne . Uporz╣dkowano tryb sejmowania , czΩ£ciowo ograniczono liberum veto przez wprowadzenie g│osowania w sprawach skarbowych wiΩkszo£ci╣ g│os≤w . Elekcja odby│a siΩ 27 Vlll - 8 lX 1764r. Wybrany zosta│ Stanis│aw August Poniatowski dziΩki wp│ywom Czartoryskich , protekcji Katarzyny ll i os│onie wojsk rosyjskich . W elekcji uczestniczy│a tylko niewielka czΩ£µ szlachty i Stanis│aw August by│ postrzegany przez opiniΩ szlacheck╣ jako w│adca s│aby , niegodny korony - cz│owiek uzale┐niony od Rosjan . R≤wnie┐ i osoba St. Augusta nie budzi│a zachwytu w£r≤d Czartoryskich , a to z takiej przyczyny , ┐e zosta│a ona narzucona przez carycΩ KatarzynΩ , kt≤ra w Poniatowskim upatrywa│a wygodniejsze narzΩdzie dla swoich cel≤w . Nowy kr≤l s╣dzi│ , ┐e uda mu siΩ zreformowaµ pa±stwo nawet bez pomocy Czartoryskich , ale wzmocnienie Rz.P. nie le┐a│o ani w interesie Rosji ani w interesie Prus , kt≤re zaprotestowa│y przeciwko wprowadzeniu c│a generalnego , natomiast i Prusacy i Rosjanie chc╣c mieµ wygodny pretekst do wtr╣cenia siΩ w wewnΩtrzne sprawy Polski i dog│Ωbnego por≤┐nienia kr≤la z narodem szlacheckim za┐╣da│y od Sejmu Polskiego r≤wnouprawnienia dysydent≤w (protestanci) i dysunit≤w ( prawos│awni ) - 1766r. Co wiΩcej na tym samym sejmie przyjΩto zasadΩ jednomy£lno£ci w sprawach nak│adania nowych podatk≤w , powiΩkszania wojska , wypowiadania wojny i zawierania traktat≤w . Co wiΩcej w nastΩpnym roku zawi╣za│y siΩ 3 konfederacje : w Toruniu , S│ucku i w Radomiu . W Toruniu i S│ucku zawi╣za│y siΩ konfederacje dysydent≤w i dysunit≤w ( konfederaci domagali siΩ r≤wnouprawnienia w dostΩpie do stanowisk publicznych . Mimo zdawa│oby siΩ rozbie┐nych zasad cel by│ wsp≤lny : podkopanie rz╣d≤w St. Augusta , sk│≤cenie go z Famili╣ ( ob≤z Czartoryskich ) i zahamowanie reform wewnΩtrznych . Kombinacja polega│a na nastΩpuj╣cym za│o┐eniu : szlachecka opinia publiczna jest przeciw r≤wnouprawnieniu widz╣c w tym mieszanie siΩ Rosji w wewnΩtrzne sprawy Polski . St. August jest narzΩdziem rosyjskich interes≤w , wiΩc precz z nim . I tak╣ postawΩ przyjΩ│a katolicka szlachta na konfederacji w Radomiu ( 1767r. ) . Wszystkie 3 konfederacje by│y sterowane przez ambasadora ros. , po to , aby pokazaµ St. Augustowi ile on naprawdΩ mo┐e , a jednocze£nie ┐eby przed opini╣ zach. wygl╣da│o , ┐e Polacy s╣ ciemni , fanatyczni , a Rosja propaguje zasadΩ tolerancji . W takiej sytuacji zwo│ano sejm nadzwyczajny pod wΩz│em Konfederacji Radomskiej ( 1766 od 5 X - 5 lll 1767 ).

Pod presj╣ ambasadora ros. Repina sejm uchwali│ : r≤wnouprawnienie dysydent≤w , ci kt≤rzy stawiali op≤r zostali porwani i wywiezieni do Ka│ugi , sejm uchwali│ te┐ prawa kardynalne ( wolna elekcja , liberum veto , prawo wypowiadania pos│usze±stwa kr≤lowi , wy│╣czne prawo szlachty do piastowania urzΩd≤w i posiadania maj╣tk≤w ziemskich , nieograniczona w│adza dziedzic≤w nad ch│opami , neminem captivabimus? - nietykalno£µ szlachecka bez wyroku s╣dowego ). Gwarantem tych zasad mia│a byµ caryca Katarzyna . I wtedy katolicy czyli konfederaci radomscy poczuli siΩ wystrychniΩci na dudk≤w . I wtedy czΩ£µ z nich oburzona takim obrotem sprawy zawi╣za│a KonfederacjΩ w miejscowo£ci Bar ( 1768 - 1772) na Podolu . Przyw≤dcy tej Konfederacji : J. Pu│aski , M. Krasi±ski . Przyw≤dc╣ duchownym by│ ojciec Marek Jando│owicz ( Karmelita ) .Konfederacja by│a przeciw kr≤lowi , reformom , Rosji , dysydentom . By│a to konfederacja konserwatywna zawi╣zana w obronie tradycyjnych warto£ci Rz.P. Dzia│ania konfederackie mia│y charakter wojny partyzanckiej i niekt≤rzy historycy twierdz╣ , ┐e by│o to pierwsze powstanie narodowe . Tymczasem na Ukrainie podburzeni przez Rosjan ch│opi i kozacy rozpoczΩli powstanie ( prawos│awni przeciwko katolikom i »ydom ) , tak wiΩc konfederacja nie mog│a rozwin╣µ siΩ na Podolu , ale przenios│a siΩ w centralne rejony kraju . Pocz╣tkowo konfederat≤w popiera│ rz╣d francuski , sprzyja│a im Turcja , p≤ƒniej jednak to poparcie os│ab│o , konfederat≤w skompromitowa│a nieudana pr≤ba porwania monarchy , natomiast klΩska konfederacji zachΩci│a Prusy do inspiracji l -go rozbioru Polski . Konfederacja udowodni│a Rosji , ┐e ca│ej Polski utrzymaµ siΩ nie da i je£li chce mieµ kontrolΩ nad Rz. P. musi siΩ pogodziµ z roszczeniami Austrii i Prus . Oficjalnie podano , ┐e przyczyn╣ rozbior≤w jest ca│kowity rozk│ad pa±stwa , duch fakcyjny , czyli niezgoda stronnictw , kt≤re utrzymaj╣ PolskΩ w anarchii . l rozbi≤r Polski zosta│ ratyfikowany na sejmie w latach 1773 - 1775 . Uchwa│y sejmu porozbiorowego : zatwierdzenie rozbioru Polski , mimo sprzeciwu takich pos│≤w jak Rejtan i Korsak . Na sejmie utworzono RadΩ Nieustaj╣c╣ . Rada Nieustaj╣ca pe│ni│a rolΩ rz╣du polskiego i by│a jednocze£nie instrumentem rosyjskiej ingerencji. Podniesiono liczbΩ wojska do 30 tysiΩcy , aby je utrzymaµ wprowadzono c│o generalne , jednolite , podymne ( podatek od dymu ). Wystawiono na licytacjΩ do wieloletniej dzier┐awy dobra koronne. ( kto da│ wiΩcej ten , mia│ ) Ponownie zebrano prawa kardynalne. (Nie mo┐na by│o ich zmieniµ , tylko przy zachowaniu jednomy£lno£ci.) Gwarantem ustroju polskiego by│y mocarstwa rozbiorowe ( Rosja , Austria , Prusy ).