WYPRAWY KRZY»OWE - RUCH KRUCJATOWY

W XI w. w Europie zasz│o szereg zmian natury gospodarczej , spo│ecznej, politycznej.

W XI w. wynaleziono homonto, co pozwoli│o u┐yµ konia jako si│y zaprzΩgowej do p│uga . Nast╣pi│a wiΩc poprawa techniki uprawy roli. Mo┐na by│o braµ pod uprawΩ ciΩ┐sze gleby za pomoc╣ p│uga. ZwiΩkszy│a siΩ ilo£µ ┐ywno£ci, co doprowadzi│o do zwiΩkszenia liczby ludno£ci. Wzrost ludno£ci by│ przyczyn╣ tzw. kryzysu wzrostu tzn. ilo£µ ludzi by│a wiΩksza w stosunku do mo┐liwo£ci posiadania i zatrudnienia. Dotyczy│o to r≤wnie┐ m│odszych syn≤w klasy rycerskiej. SytuacjΩ komplikowa│ jeszcze fakt, ┐e przy dziedziczeniu maj╣tk≤w rycerskich obowi╣zywa│y zasady primogenitury (dziedzictwo przez najstarszego ). Jednocze£nie trwa│a walka miΩdzy cesarstwem a papiestwem o pryzmat i autorytet nad chrze£cija±sk╣ Europ╣. Jednocze£nie wykszta│ci│o siΩ pojΩcie stanu w kategoriach teologicznych. Ka┐dy stan mia│ swoje powo│anie i wype│nienie godno£ci powo│ania by│o drog╣ do zbawienia wiekuistego. Ale w tym samym czasie kler okre£li│, ┐e wojna jest rzecz╣ z│╣, natomiast Bogu jest mi│y pok≤j. Oczywi£cie nie chodzi│o tu o wojny sprawiedliwe, kt≤rych celem by│o s│uszne zado£µuczynienie, ale rycerze zostali niejako postawieni w do£µ trudnej sytuacji, no bo, gdzie mogli spe│niµ godno£c swego powo│ania i wtedy papiestwo podsunΩ│o my£l walki z niewiernymi, czyli reconquisty. Dotyczy│o to obszar≤w p│w. pirenejskiego, kt≤ry by│ pod panowaniem Arab≤w i poszczeg≤lni w│adcy prowadzili wojny w celu odzyskania tego terenu. Wojny te mia│y charakter wojen £wiΩtych. W tym te┐ samym czasie bardzo popularne by│y pielgrzymki do grobu £w. Jakuba di Compostella. Pielgrzymki takie by│y to zbrojne wyprawy rycerskie oraz t│umy pieszych pielgrzym≤w. Odprawiano te┐ pielgrzymki do grobu Chrystusa w Jerozolimie. Powszechnie bowiem uwa┐ano, ┐e najpewniejszym sposobem na zyskanie zbawienia wiekuistego jest dokonanie ┐ywota u grobu Chrystusa lub u grobu jakiego£ £wiΩtego.

Dog│Ωbne zmiany zasz│y te┐ na Bliskim Wschodzie. Ot≤┐ na ziemiach arabskich usadowili siΩ Turcy Seld┐ucy. Turcy w przeciwie±stwie do Arab≤w utrudniali pielgrzymki, prze£ladowali chrze£cijan pielgrzymuj╣cych do grobu pa±skiego. i g│. stanowili pewne zagro┐enie dla cesarstwa bizantyjskiego. Tym bardziej, ┐e Bizantyjczycy ponie£li kilka klΩsk militarnych. Przyw≤dc╣ ko£cio│a katolickiego by│ wtedy Urban II, nastΩpca Grzegorza VII. Pos│owie bizantyjscy zwr≤cili siΩ z pro£b╣ do papie┐a o posi│ki wojskowe. Chodzi│o o to, by papie┐ zachΩci│ rycerzy do zaci╣gania siΩ do s│u┐by u cesarza bizantyjskiego. Papie┐ przyj╣│ poselstwo │askawie i na synodzie zwo│anym w miejscowo£ci Clermont (1095 r.), przem≤wi│ do rycerzy i w gor╣cych s│owach zachΩci│ ich do wyprawy przeciw niewiernym. Prawdopodobnie u┐y│ te┐ i takich argument≤w, ┐e tam gdzie jest gr≤b Chrystusa Pana, tam ziemia nale┐y do chrze£cijan, ┐e posiadanie tego grobu przez niewiernych jest obelg╣ dla chrze£cijan, i ┐e kto we┐mie udzia│ w wojnie o odzyskanie grobu pa±skiego dost╣pi do zbawienia wiekuistego, natomiast, gdy prze┐yje bΩdzie siΩ m≤g│ sowicie zaopatrzyµ w │upy i nadania. Maj╣tek rycerza bΩd╣cego na krucjacie by│ objΩty szczeg≤ln╣ ochron╣. Przem≤wienie papie┐a wzbudzi│o entuzjazm. T│umy podjΩ│y wezwanie. Has│em krzy┐owc≤w by│ okrzyk: "B≤g tak chce"

I wyprawa (1096 - 1099 ) sk│ada│a siΩ jakby z dw≤ch czΩ£ci. Pierwsza to wyprawa ludowa pod wodz╣ Piotra Pustelnika rozgromiona przez Turk≤w. Druga czΩ£µ tej wyprawy tzw. wyprawa rycerska by│a lepiej zorganizowana i osi╣gnΩ│a sw≤j cel. Sk│ada│a siΩ z Frank≤w i Norman≤w. Ponios│a znaczne straty, ale koniec ko±c≤w (1099 r.) krzy┐owcom uda│o siΩ zaj╣µ JerozolimΩ. Na zajΩtych terenach utworzono kr≤lestwo Jerozolimskie. Pierwsi w│adcy tego kr≤lestwa to Gotfryd de Bouillon a potem jego brat Balwin I. Kr≤lestwo Jerozolimskie ┐y│o we wrogim otoczeniu, uzale┐nione by│o od europejskiego zaplecza i od dop│ywu ochotnik≤w. Pierwszym sygna│em s│abniΩcia kr≤lestwa Jerozolimskiego by│ upadek Edessy w 1140 r.

Na pomoc krzy┐owcom wyruszy│a II wyprawa krzy┐owa(1147 - 1149 ), na jej czele sta│ kr≤l francuski Ludwik VII i cesarz niemiecki Konrad III. Krzy┐owcy bezskutecznie pr≤bowali zdobyµ Damaszek. Odt╣d Turcy bezustannie zagra┐aj╣ Jerozolimie. Si│y Turk≤w uleg│y wzmocnieniu, gdy su│tanem zosta│ Saladyn. By│ to w│adca Egiptu, Syrii i Mezopotamii. W czasie jego panowania Turcy zdobyli JerozolimΩ.

Odpowiedzi╣ by│a III wyprawa krzy┐owa (1189 - 1192 ), kt≤rej przyw≤dcami byli : cesarz Fryderyk I Barbarossa, kr≤l francuski Filip II August i kr≤l angielski Ryszard Lwie Serce. Wyprawa mia│a niezbyt fortunny przebieg. Barbarossa siΩ utopi│, Francuzi wr≤cili do domu , a Ryszard wynegocjowa│ swobodny dostΩp do grobu pa±skiego od Saladyn≤w.

Najtragiczniejszy przebieg mia│a IV wyprawa krzy┐owa (1202 - 1204 ). Wtedy to krzy┐owcy za namow╣ Wenecjan aby zap│aciµ za us│ugΩ przewiezienia okrΩtami najpierw zdobyli dla Wenecji wΩgierskie miasto Zadar, a potem Konstantynopol.. Rezultatem IV wyprawy krzy┐owej by│o obalenie cesarstwa bizantyjskiego. Na jego miejsce powsta│o cesarstwo úaci±skie. Przetrwa│o ono do 1261 r. Zreszt╣ nie wszystkie tereny wesz│y w sk│ad tego cesarstwa. Niekt≤re siΩ usamodzielni│y i powsta│o cesarstwo Nicejskie i despotat Epiru.

V wyprawa krzy┐owa (1228 - 1229 ) pod dow≤dztwem cesarza Fryderyka II nie osi╣ga wojennych sukces≤w. Fryderykowi II udaje siΩ odzyskaµ JerozolimΩ i kilka miast na drodze dyplomatycznej. Jednak┐e rych│o w 1244 r. Jerozolima zostaje ostatecznie zajΩta przez Turk≤w.

VI wyprawa krzy┐owa (1248 - 1254 ) dowodzona przez kr≤la francuskiego Ludwika IX îwiΩtego kieruje siΩ przez Cypr na Egipt. W pochodzie na Kair Ludwik zostaje pobity i wraz z ca│a armi╣ dostaje siΩ do niewoli.

VII wyprawa krzy┐owa (1270 r. ) Ludwik IX oblega Tunis. Wybuch epidemii d┐umy k│adzie kres nieudanej wyprawie.

Ostatni╣ twierdz╣ krzy┐owc≤w by│a Akkra, kt≤ra pad│a w 1291 r.

(NastΩpne wyprawy w XIII w. by│y organizowane z coraz mniejszym entuzjazmem, kierowa│y siΩ na Egipt, gdzie jednak ponosi│y klΩski. )

SKUTKI WYPRAW KRZY»OWYCH:

Przede wszystkim na ziemi £wiΩtej powsta│y zakony rycerskie: Templariusze (1118 r.), Joanici (zakon szpitala £wiΩtego Jana ) i Krzy┐acy (pod koniec XII w.) Templariusze stali siΩ wielk╣ potΩg╣ finansow╣, prowadzili min. operacje bankowe. DziΩki wyprawom krzy┐owym wzr≤s│ autorytet papiestwa, nast╣pi│ r≤wnie┐ rozw≤j handlu lewantyjskiego. Wzbogaci│y siΩ na nim szczeg≤lnie miasta w│oskie (Piza , Wenecja ) . Wraz ze wzbogaceniem siΩ miast w│oskich wzrasta│a potΩga i zamo┐no£µ mieszczan. Nast╣pi│o przenikanie wzorc≤w obyczajowych miΩdzy kultur╣ arabsk╣ a europejsk╣. W trakcie wypraw krzy┐owych ukszta│towa│ siΩ tzw. etos rycerski i kultura rycerska. Wyprawy krzy┐owe by│y pierwszym europejskim kontruderzeniem przeciw ekspansji Islamu. Zreszt╣ po upadku pa±stwa Jerozolimskiego Turcy w wieku XIV przedostaj╣ siΩ do Europy, k│ad╣ kres niepodleg│o£ci Serbii, zajmuj╣ posiad│o£ci cesarstwa bizantyjskiego. Wreszcie w wieku XV Turcy przekraczaj╣ do lini Dunaju, a w wieku XVI a┐ do granic Rzeczpospolitej. Ekspansja Turk≤w przeciw Europie trwa│a do ko±ca XVII w.