Polska w dobie rozbicia dzielnicowego.

Statut Krzywoustego by│ swego rodzaju konstytucj╣ (ustawa zasadnicza). Regulowa│ on spos≤b przejmowania w│adzy oraz kompetencje ksiΩcia princepsa zar≤wno w dziedzinie polityki zagranicznej jak i uprawnienia do sprawowania w│adzy w wewn╣trz kraju.

Rz╣dy - spos≤b sprawowania w│adzy w ramach istniej╣cych praw i poprzez istniej╣ce insty- tucje.

Polityka - kierunek aktywno£ci gospodarczej , spo│ecznej , publicznej Ta konstytucja mia│a silne oparcie w instytucjach miΩdzynarodowych , zatwierdzona przez papie┐a i przez papie┐a. Po £mierci Krzywoustego ksiΩciem princepsem zosta│ W│adys│aw , zwany p≤ƒniej Wygna±cem. Zgoda miΩdzy braµmi nie trwa│a d│ugo, bo W│adys│aw usi│owa│, prowadziµ politykΩ ojca i przegnaµ braci, dosz│o do walk miΩdzy seniorem, a juniorami, gdzie min. obie strony korzysta│y z posi│k≤w zagranicznych ( min. W│adys│aw z z posi│k≤w ruskich ). Do klΩski W│adys│awa przyczyni│a siΩ sprawa Piotra W│asta ( by│ on wojewod╣ i gwarantem nienaruszalno£ci statutu Krzywoustego. Zosta│ on uwiΩziony i o£lepiony, ale ukaranie jego doprowadzi│o do tego, ┐e zagro┐one poczu│o siΩ mo┐now│adztwo). Ko£ci≤│ ob│o┐y│ W│adys│awa kl╣tw╣. Wobec takiego przebiegu zdarze± W│adys│aw musia│ uchodziµ z kraju, za£ nastΩpcom czyli ksiΩciem princesem zosta│ Boles│aw IV KΩdzierzawy (1146 - 1173 ). W obronie uprawnie± wygnanego W│adys│awa wyst╣pi│ cesarz , Fryderyk Barbarossa , kt≤ry w 1157 r. zmusi│ junior≤w do z│o┐enia ho│du lennego oraz zobowi╣za│ ich do p│acenia wysokiego trybutu i udzia│u w wyprawie cesarza do W│och. Juniorzy nie do ko±ca wywi╣zali siΩ ze swojego obowi╣zku , cesarz ponownie interweniowa│ w Polsce i zmusi│ KΩdzierzawego do przekazania dzielnicy îl╣skiej synowi W│adys│awa II.

Boles│aw Wysoki otrzyma│- Wroc│aw

Mieszko Pl╣tonogi - dosta│ Racib≤rz

Najm│odszy z syn≤w otrzyma│ G│og≤w.

W 1166 r. bezpotomnie zmar│ Henryk Sandomierski i jego dzielnicΩ Boles│aw KΩdzierzawy przyzna│ Kazimierzowi zwanemu potem Sprawiedliwym. Po £mierci KΩdzierzawego zgodnie z porz╣dkiem statutu tron krakowski obi╣│ w│adca Wielkopolski Mieszko zwany Starym 1173-1177

Mieszko Stary bΩd╣c pewnym swoich uprawnie± wprowadzi│ bezwzglΩdn╣ politykΩ fiskaln╣. wa┐ne urzΩdy obsadza│ ludƒmi Wielkopolski co wzbudzi│o niezadowolenie w£r≤d klasy mo┐- now│adc≤w. Dosz│o do buntu.Mieszka pozbawiono tronu krakowskiego , a w nied│ugim czasie swojej dziedzicznej dzielnicy.

Na tron powo│ano Kazimierza zwanego Sprawiedliwym , ale w tym momencie pojawi│ siΩ problem legalizacji w│adzy(By│o to jawne z│amanie zasady senioratu, po raz I w dokumentach polskich pojawia siΩ pojΩcie Rzeczpospolita Res Publica. Ksi╣┐Ω zostaje powo│any do w│adzy wol╣ ludu, w przeciwie±stwie do sukcesji - moc╣ statutu ). Kompetentnym do legalizacji by│ papie┐ , kt≤ry by│ gwarantem testamentu , a wiΩc tylko duchowie±stwo mog│o postaraµ siΩ o zatwierdzenie legalno£ci nowego w│adcy , oczywi£cie nie za darmo. I tak w 1180 r. na zjeƒdzie w úΩczycy Kazimierz Sprawiedliwy zrzek│ siΩ maj╣tku ruchomego po zmar│ych biskupach i opatach tzw. " jus spolii " oraz zwolni│ ludno£µ wsi ko£cielnych od obowi╣zku udzielania podw≤d urzΩdnikom ksi╣┐Ωcym.

Ten dokument zwalnia│ ludno£µ od prawa stancji czyli kwaterunku. Ko£ci≤│ w trosce o w│a-sne dobro uzyska│ od KsiΩcia zwolnienie podatkowe. Tego typu zwolnienie po raz I dopro-wadzi│o do rozr≤┐nienia miΩdzy tym co urzΩdnikom ksiΩcia wolno , a co nie wolno. Przywilej ten obowi╣zywa│ tylko w czasie pokoju , w warunkach wojny nie funkcjonowa│. Przy rz╣dach Sprawiedliwego po raz pierwszy pojawi│o siΩ okre£lenie Res Publica - wtedy to rozumiane by│o jako wsp≤lna sprawa; odpowiednik naszego pa±stwa.

Kazimierz Sprawiedliwy zmar│ w 1194 r. i w tym momencie pojawi│ siΩ problem sukcesji. Kazimierz zostawi│ 2 syn≤w : Leszka zwanego Bia│ym oraz Konrada. Do prawa do sukcesji siΩgn╣│ te┐ moc╣ testamentu Krzywoustego Mieszko Stary z tym , ┐e przegra│ bitwΩ pod Mozgaw╣ ( rzeka ) 1195 r. i w│adze na jaki£ czas w formie regencji sprawowa│a matka m│odych ksi╣┐╣t.

Pod koniec swojego ┐ycia Mieszko Stary odzyska│ jeszcze tron krakowski , ale ju┐ na warunkach podyktowanych przez mo┐now│adc≤w.W 1202 r. w│adzΩ w Krakowie obi╣│ Leszek Bia│y , za£ na Mazowszu Konrad Mazowiecki.

W dalszym ci╣gu pretensje do tronu krakowskiego ro£ci│ sobie W│adys│aw zwany Laskonogim Popiera│ go jeden z najsilniejszych w│adc≤w îl╣skich - Henryk zwany Brodatym.

W ten spos≤b utworzy│ siΩ ob≤z Ksi╣┐╣t M│odszych maj╣cych oparcie tylko w mo┐now│adztwie i rycerstwie oraz ob≤z Ksi╣┐╣t Starszych maj╣cy oparcie w statucie Krzywoustego. W jaki£ spos≤b los sprzyja│ ksi╣┐Ωtom m│odszym, albowiem arcybiskupem Gniezna by│ wtedy Henryk Kietlicz , kt≤ry popiera│ opozycjΩ w dzielnicy W│adys│awa Laskonogiego. Kietlicz realizowa│ politykΩ papiesk╣ na terenie Polski i on udzieli│ poparcia obozowi Ksi╣┐╣t M│odszych. I tak w 1207 r. Leszek Bia│y odda│ PolskΩ pod opiekΩ papiestwa , otrzymuj╣c j╣ z powrotem jako lenno.W 1208 r. Leszek zrzek│ siΩ prawa inwestytury tj. nadawania godno£ci ko£cielnych przez w│adze £wieckie , pozostawiaj╣c wyb≤r kapitule - tzw. elekcja kanoniczna 9 ten spos≤b obierania biskupa przetrwa│ 200 lat, do panowania W . Jagielo±czyka : pierwszym biskupem wybranym kanonicznie by│ Wincenty Kad│ubek ), i wreszcie w 1210 r. Kietlicz zwo│a│ do Bo┐ykowa synod, na kt≤rym opr≤cz duchowie±stwa obecni byli Leszek Bia│y, Konrad Mazowiecki, W│adys│aw Odoniec- ksi╣┐Ω kaliski, Henryk Brodaty - ksi╣┐Ω wroc│awski. Na synodzie tym przyjΩto wolny wyb≤r biskup≤w, swobodΩ obsadzania przez dochowie±stwo urzΩd≤w ko£cielnych , oddawanie duchowie±stwa wy│╣cznie pod s╣dy duchowne , potwierdzono zniesienie " jus spolii " , oficjalnie wprowadzono celibat.

W 1215 r. na zjeƒdzie ksi╣┐╣t dzielnicowych w Wolborzu , Ko£ci≤│ otrzyma│ pe│en immunitet s╣dowy daj╣cy mu prawo s╣dzenia ludno£ci osiad│ej w dobrach ko£cielnych i zwolnienie z wielu £wiadcze± na rzecz ksiΩcia. Przewaga Kietlicza nie trwa│a d│ugo bo po £mierci Innocentego Kietlicz r≤wnie┐ utraci│ wp│ywy , nied│ugo potem umar│. Podobnie tragicznie potoczy│ siΩ los Leszka Bia│ego , kt≤ry w 1227 r. zosta│ zamordowany na zjeƒdzie w G╣sawie i przyjmuje siΩ , ┐e wraz z jego £mierci╣ nast╣pi│ zmierzch pryncypatu. Przy wszystkich ograniczeniach ksi╣┐Ω krakowski w dalszym ci╣gu uznawany by│ za ksiΩcia zwierzchniego. W Polsce rozpocz╣│ siΩ okres walk i zamΩtu , z tym , ┐e ju┐ w 1228 r. W│adys│aw Laskonogi zosta│ powo│any przez pan≤w Ma│opolskich na tron krakowski , ale pod warunkiem , ┐e zobowi╣zuje siΩ dochowaµ " prawa s│uszne i godne wg. rady biskupa i baron≤w ". Jest to I przywilej ziemski dla rycerstwa. Po £mierci Laskonogiego wiΩkszo£µ dzielnic polskich uda│o siΩ zjednoczyµ Henrykowi Brodatemu 1232 - 1238. ( Brodaty : Ma│opolska , wiΩksza czΩ£µ Wielkopolski i znaczna czΩ£µ îl╣ska ). W 1238 r. Brodaty umiera , a jego dziedzictwo przej╣│ Hehryk Pobo┐ny , z tym , ┐e panowa│ do 1241 r , zgin╣│ w bitwie pod Legnic╣.