FRANCJA - JAKO MONARCHIA ABSOLUTNA

SYTUACJA PA╤STWA

W II po│owie XIV w. i w I poowie XV w. Francja pogr╣┐ona by│a w tzw. wojnie stuletniej. W II poowie XV w. dosz│o do pewnej konsolidacji kr≤lestwa. Za£ w wieku XVI Francja usi│owa│a rywalizowaµ o hegemoniΩ w Europie z imperium Habsburg≤w.

W roku 1598 we Francji zako±czy│y siΩ wojny religijne, tzn. edykt nantejski zapewnia│ innowiercom swobody religijne, a jako gwarancjΩ dotrzymania postanowie± edyktu oddawa│ im szereg twierdz. min. siln╣ twierdzΩ la Rochele na wybrze┐u atlantyckim.

INSTYTUCJE I ZASADY SPRAWOWANIA WúADZY:

W XVII w. sformu│owano tzw prawa fundamentalne monarchii stoj╣ce ponad kr≤lem. Kr≤l nie m≤g│:

- zmieniaµ prawa nastΩpstwa (korona zawsze przechodzi│a na najstarszego syna - musia│ on byµ stanu £wieckiego )

- swobodnie dysponowaµ domen╣ kr≤lewsk╣.

- kr≤l musia│ wyznawaµ religiΩ katolick╣

- na stra┐y praw fundamentalnych sta│ parlament paryski (w│adza s╣downicza)

Na pocz╣tku XVII w. Francja by│a wyniszczona wojnami religijnymi, armia by│a s│aba, silna pozycja szlachty i arystokracji, dobrze rozwiniΩty stan mieszcza±ski, ch│opi w zdecydowanej wiΩkszo£ci byli osobi£cie wolni, za£ ziemia kt≤r╣ uprawiali obci╣┐ona by│a tylko podatkami na rzecz pa±stwa.

MOTYWACJE I CELE POLITYKI W CZASACH LUDWIKA XIII I LUDWIKA XIV:

Po zamordowaniu kr≤la Henryka IV jego nastΩpc╣ zosta│ Ludwik XIII. Monarcha ≤w na I ministra powo│a│ kardyna│a Richelieu.Pod│o┐y│ on podwaliny pod potΩgΩ Francji. Francja by│a w≤wczas pa±stwem zdecentralizowanym. Prowincje franc. cieszy│y siΩ pewn╣ niezale┐no£ci╣, du┐y wp│yw na politykΩ mia│y sk│≤cone z sob╣ grupy arystokracji.

Richelieu, kiedy zosta│ powo│any na I ministra przedstawi│ nowy spos≤b widzenia spraw pa±stwowych. Odt╣d polityka mia│a byµ prowadzona przez tzw. racjΩ stanu. Podstaw╣ racji stanu jest pojΩcie pa±stwa. Racja stanu wyra┐a konflikt warto£ci pomiΩdzy osobistym charakterem w│adcy a wymaganiem kr≤lestwa. Ka┐e w│adcy nawet zrezygnowaµ z ludzkich uczuµ. Na g│os racji stanu milknie uczucie lito£ci i mi│osierdzia. St╣d Richelieu nakazywa│ egzekucjΩ zbuntowanych arystokrat≤w mimo, ┐e osobi£cie by│ z nimi zaprzyjaƒniony. W imiΩ racji stanu kr≤l nie mo┐e byµ hojny i zamiast dawaµ pieni╣dze swoim poddanym musi nak│adaµ na nich podatki. W│adca musi zrezygnowaµ z poczucia honoru, racja stanu mo┐e go zmusiµ do z│amania danego s│owa. Richelieu wyznawa│ zasadΩ w│adzy absolutystycznej (absolutna gwarancja w│asno£ci w zamian za w│adzΩ absolutn╣. Podporz╣dkowanie interes≤w prywatnych interesom pa±stwa). Aby zrealizowaµ francuzk╣ racjΩ stanu Richelieu z│ama│ innowierc≤w, ale pozostawi│ im swobodΩ praktyk religijnych, z│ama│ te┐ potΩgΩ arystokracji.Wielu czo│owych arystokrat≤w zosta│o skazanych na £mierµ. Richelieu nie zmienia│ praw kr≤lestwa, pozostawi│ nawet dawne instytucje sprawowania w│adzy, ale pozbawi│ je znaczenia. Tak wiΩc rada kr≤lewska musia│a ust╣piµ fachowemu rz╣dowi, urzΩdy gubernator≤w prowincji zast╣pili kr≤lewscy intendenci, urz╣d intendenta by│ niedokupienia, liczy│a siΩ tylko fachowo£µ.W rΩku intendenta by│ wymiar podatk≤w i administracja. W czasach Richelieu wzros│y podatki. By│ on zwolennikiem merkantylizmu, zwalcza│ import, chroni│ i popiera│ rodzim╣ produkcjΩ, dziΩki czemu uzyskiwa│ nadwy┐ki bud┐etowe. K│ad│ nacisk na sprawy morza i handlu. Rozpocz╣│ budowΩ atlantyckiej floty wojennej, powo│a│ kompaniΩ do handlu z Rosj╣, Ameryk╣, Indiami. Stworzyl te┐ fachow╣ s│u┐bΩ dyplomatyczn╣. Po £mierci Richelieu obowi╣zki jego sprawowa│ Juliusz Mazarinii (1643 r.). Jego rz╣dy przypadaj╣ na okres buntu arystokracji i bogatego mieszcza±stwa.(tzw. Fronda - 1648 - 1653) Rozgromi│ on opozycjΩ arystokrat≤w i przyczyni│ siΩ do usprawnienia administracji kr≤lestwa.Mazarini d╣┐y│ do ugruntowania absolutnej w│adzy kr≤lewskiej oraz do zapewnienia Francji przewagi w Europie. PolitykΩ obu ministr≤w okre£la siΩ mianem merkantylizmu. W czasie ma│oletno£µi Ludwika XIV regencjΩ sprawuje jego matka (lata 1643 - 1661), a w│a£ciwie kardyna│ Mazarini.Rz╣dy jego osobiste zaczΩ│y siΩ po £mierci Mazariniego(1661 - 1715).Colbert by│ wtedy ministrem finans≤w.

W wieku XVI ukszta│towa│a siΩ teoria jak i praktyka absolutyzmu. Podstawowi teoretycy w│adzy absolutnej to:

Machiavelli - (W│och XV/XVI) stwierdzi│, ┐e pa±stwo nie jest s│ug╣ Ko£cio│a za£ warto£µ ka┐dej polityki okre£lana jest zdolno£ci╣ osi╣gania zamierzonych cel≤w. Polityk nie musi byµ moralny, musi byµ skuteczny.Uwa┐a│, ┐e najwa┐niejsz╣ warto£ci╣ w│adzy jest utrzymanie siΩ przy w│adzy i sprawne jej sprawowanie bez ogl╣dania siΩ na zasady etyczno - moralne.

Jean Bodin - (Francuz II po│. XVI w.) by│ tw≤rc╣ pojΩcia suwerenno£ci. Pa±stwo jest suwerenne na zewn╣trz (niepodleg│e - niepodlegaj╣ce nikomu) i nadrzΩdne do wszystkich struktur spo│ecze±stwa. Jedynie co pa±stwo mo┐e ograniczaµ to prawo naturalne i umowy miΩdzynarodowe. W│adca jest niezale┐ny od woli swoich poddanych, a granic╣ jego wladzy jest nienaruszalno£µ wlasno£ci prywatnej. W│adza absolutna w zamian za absolutne poszanowanie wlasno£ci, w polskim przek│adzie brzmia│o to tak: w│adca jest panem swego kr≤lestwa, nie jest jednak wla£cicielem ┐ycia i mienia swoich poddanych. J. Bodin twierdzi│ jednak, ┐e w│adca ma siΩ liczyµ z prawem bo┐ym i naturalnym, a jego w│adza mo┐e byµ w pewien spos≤b ograniczona przez stany generalne kr≤lestwa

Hobbez- (Anglik po│. XVII w.) twierdzi│, ┐e natura ludzka jest z│a i gdyby ludzie nie mieli pa±stwa to pozabijaliby siΩ nawzajem, a wiΩc musieli zrzec siΩ swojej si│y i swojej wolno£ci, przekazaµ j╣ jednemu, dla utworzenia takiej si│y, kt≤ra by│aby zabezpieczeniem ┐ycia i mienia poddanych.

Wszystkie monarchie absolutne cechowa│a zasada, ┐e w│adza pa±stwa ko±czy siΩ na w│asno£ci poddanych. W praktyce przyczyn╣ powstania monarchii absolutnych by│o prowadzenie wojen w oparciu o armie zawodowe. To za£ wymaga│o pieniΩdzy, kt≤re mogli daµ tylko mieszczanie. Mieszczanie, owszem dawali te pieni╣dze ale w zamian za porΩcznie i ochronΩ ich w│asno£ci.

Modelowym pa±stwem monarchii absolutnej by│a Francja okresu Ludwika XIV (II po│. XVII w.).Ludwik XIV nie powo│a│ I ministra, motywem jego w│adzy by│o stwierdzenie: "Pa±stwo to ja. Ja umieram. pa±stwo zostaje".

ABSOLUTYZM LUDWIKA XIV OPIERAú SI╩ NA NAST╩PUJÑCYCH ZASADACH:

-W monarchii tej kr≤l posiada│ w│adzΩ ustawodawcz╣, by│ ƒr≤d│em praw, wykonawcz╣ - sta│ na czele armii i administracji, oraz s╣downicz╣ - wszystkie wyroki wydawano w imieniu kr≤la.

-reprezentowa│ pa±stwo na zewn╣trz

-prowadzi│ politykΩ zagraniczn╣

-zwo│ywa stany generalne i prowincjonalne

-obsadza│ stanowiska w takich cia│ach zbiorowych jak rady kr≤lewskie, parlamenty

-mianowa│ wszystkich urzΩdnik≤w i sΩdzi≤w

-m≤g│ ingerowaµ w pracΩ i kompetencje wszystkich urzΩdnik≤w

Ograniczenia w│adzy kr≤lewskiej by│y niewielkie.

-nie m≤g│ nak│adaµ podatk≤w bez zgody stan≤w generalnych

-Kr≤l nie m≤g│ zmieniµ zasady nastΩpstwa tronu.

-Edykty kr≤lewskie musia│y byµ zarejestrowane przez parlament paryski (-> s╣d)

-kr≤l jako w│adca arcychrze£cija±ski winien przestrzegaµ prawa bo┐ego i kanonicznego

-nie m≤g│ │amaµ praw fundamentalnych

W│adza kr≤lewska ko±czy│a siΩ na prawie w│asno£ci. W czasach Ludwika XIV arystokracja i szlachta w praktyce zosta│y odsuniΩte od realnego wp│ywu na politykΩ. UrzΩdy w s│u┐bie kr≤lewskiej zar≤wno centralne jak i terenowe nabywali mieszczanie. Niekt≤re z nich pochodzi│y z mianowania (Urz╣d mo┐na by│o kupiµ). Monarchia absolutna to g│≤wnie: administracja, sprawny system podatkowy, wydatki na armiΩ, dw≤r kr≤lewski, prowadzenie ekspansywnej polityki militarnej, na mecenat kultoralny(min. na budowΩ pa│acu w Wersalu). »eby zwiΩkszyµ wp│ywy podatkowe pa±stwo prowadzi celow╣ politykΩ gospodarcz╣ zwan╣ merkantylizmem. Chodzi│o g│≤wnie o to, aby chroniµ w│asno£µ ƒr≤d│a wytwarzania i popieraµ eksport w│asnych towar≤w, natomiast nie dopuszczaµ do konkurencji zewnΩtrznej poprzez odpowiedni╣ politykΩ celn╣. Zasada by│a bardzo prosta: £ci╣gaµ i utrzymaµ jak najwiΩcej z│ota z kraju, maj╣c zamo┐nych podatnik≤w mo┐na by│o rozbudowaµ nowoczesn╣ armiΩ zawodow╣ i prowadziµ politykΩ podboj≤w.

W czasach Ludwika XIV Pary┐ sta│ siΩ europejskim i £wiatowym centrum kulturalnym i artystycznym a jΩzyk francuzki i wzorce pochodz╣ce z Francji mod╣ dla elit arystokratycznych. Po okresie triumf≤w tej polityki pod koniec ┐ycia Ludwika XIV Francja zaczΩ│a s│abn╣µ, nast╣pi│ przerost obci╣┐e± nad korzy£ciami(┐aden czlowiek nie ma motywacji pracowania, je┐eli nie ma gwarancji posiadania). Nast╣pilo os│abienie instytucji monarchii(XVIII w. ), wzros│y natomiast wp│ywy mieszcza±stwa i klasy urzΩdniczej.