KR╙LESTWO POLSKIE W OKRESIE TZW. RZÑD╙W KONSTYTUCYJNYCH ( 1815 - 1830 )

Podstaw╣ funkcjonowania Kr≤lestwa Polskiego , jego podstaw╣ prawn╣ sta│a siΩ konstytucja 1815 roku. Konstytucja zosta│a podpisana przez cara Aleksandra I 27 XI 1815 roku, a nadana Kr≤lestwu 24 XII 1815 roku. Konstytucja mia│a charakter oktrojowany tzn. by│a nadana przez w│adcΩ jako jednego suwerena (zwierzchnika), czyli jej tre£ci zale┐a│y od woli monarchy.

Praktycznie projekt konstytucji przygotowywa│ przede wszystkim ksi╣┐Ω Adam Czartoryski, dlatego konstytucja nawi╣zywa│a do tradycji polskiego konstytucjonalizmu, czyli do konstytucji 1791 oraz konstytucji KsiΩstwa Warszawskiego 1807r.

Konstytucja podkre£la│a uniΩ personaln╣ z Rosj╣ , wiΩc car by│ kr≤lem Polski, ale po odrΩbnej koronacji. Obydwa pa±stwa mia│y wsp≤ln╣ politykΩ zagraniczn╣ . Konstytucja wyodrΩbnia│a w│adzΩ wykonawcz╣ i ustawodawcz╣. W│adzΩ wykonawcz╣ stanowi│ car, rada stanu i z niej wyodrΩbniona rada administracyjna (rz╣d).

Car posiada│ pe│niΩ w│adzy wykonawczej, dow≤dztwo nad armi╣ Polski i inicjatywΩ ustawodawcz╣, prawo veta, zwo│ywa│ sejmy, mianowa│ wy┐szych urzΩdnik≤w, m≤g│ zmieniaµ konstytucjΩ. ZastΩpc╣ cara w Kr≤lestwie by│ namiestnik ( najwy┐szy urz╣d pa±stwowy). Pierwszym namiestnikiem zosta│ gen. J≤zef Zaj╣czek. Organami pomocniczymi dla cara by│a rada stanu i wydzielona z niej rada administracyjna. sk│adaj╣ca siΩ z ministr≤w. W│adza ustawodawcza nale┐a│a do dwuizbowego sejmu. Sejm mia│ zbieraµ siΩ co 2 lata na okres 30 dni. Do jego kompetencji nale┐a│o podejmowanie uchwa│ przedstawionych z inicjatywy kr≤la. Sejm zatwierdza│ bud┐et pa±stwa i kontrolowa│ pracΩ rz╣du.

Konstytucja broni│a dominuj╣c╣ pozycjΩ szlachty, prawa polityczne (zasiadanie w sejmie, dostΩp do urzΩd≤w). Prawa wyborczego zostali pozbawieni wojskowi i wiΩkszo£µ ch│op≤w z wyj╣tkiem tzw. ch│op≤w czynszownik≤w z d≤br narodowych.

Konstytucja przywraca│a podzia│ na wojew≤dztwa, z poprzednich departament≤w.

Konstytucja gwarantowa│a szereg swob≤d, praw obywatelskich (cywilnych), tzn. wolno£µ osobist╣, nietykalno£µ osoby i w│asno£ci, wolno£µ wyznania i druku. Wszystkie prawa odnosi│y siΩ do wszystkich opr≤cz »yd≤w.

JΩzykiem urzΩdowym by│ polski, ale w stosunkach z carem - francuski.

Konstytucja przewidywa│a odrΩbn╣ armiΩ polsk╣ w liczbie 28 tys.

Konstytucja 1815 formalnie by│a bardziej liberalna ni┐ z roku 1807. Nale┐a│a do najbardziej liberalnych konstytucji w Europie. Jednak konstytucja napotka│a na ogromne problemy w realizacji. Niekt≤rych postanowie± nie realizowano, czΩ£µ zawiesi│ sam car.

Korzystnym zjawiskiem polskiej rzeczywisto£ci by│ dobry stan szkolnictwa. Rozbiory zahamowa│y rozw≤j kulturalny kraju, tym samym podstaw╣ utrzymania tradycji i poczucia narodowego by│ rozw≤j szkolnictwa. G│≤wnymi o£rodkami szkolnictwa sta│ siΩ Uniwersytet Wile±ski i Warszawski (powsta│y w 1816 roku),a tak┐e Liceum Krzemienieckie. Specjalne zas│ugi dla szkolnictwa mia│ ≤wczesny minister o£wiaty Stanis│aw Potocki. Z kolei g│≤wnym o£rodkiem nauki sta│o siΩ za│o┐one w 1800 roku Towarzystwo Przyjaci≤│ Nauki. W dziedzinie szkolnictwa stworzono gΩst╣ sieµ szk≤l elementarnych na wsi i rozwiniΩto szkolnictwo zawodowe.

We wszystkich szko│ach kszta│ci│a siΩ g│≤wnie m│odzie┐ szlachecka, a tak┐e m│odzie┐ mieszcza±ska ( 20%). Towarzystwo przyjaci≤│ nauki zorganizowa│o bogat╣ bibliotekΩ, stworzy│a zbiory muzealne, odbywa│o liczne posiedzenia na kt≤rych przedstawiano prace naukowe. Przez d│ugie lata prezesem by│ Stanis│aw Staszic, p≤ƒniej Julian Ursyn Niemcewicz.

W│a£nie z pocz╣tkiem XIX wieku rozpoczΩto badania historyczne (szczeg≤ln╣ rolΩ na tej p│aszczyƒnie odegra│ Joachim Lelewel). RozpoczΩt9o te┐ badania filologiczne, rozwijano nauki £cis│e; matematyczne, fizyczne, geologiczne. Przyk│adem osi╣gniΩµ na tej p│aszczyƒnie s╣ prace Staszica i Jana JΩdrzeja îniadeckiego.

W literaturze rozpocz╣│ siΩ sp≤r klasyk≤w z romantykami. ZaczΩ│y ukazywaµ siΩ pierwsze utwory Mickiewicza i teksty Maurycego Michnackiego.