Zjednoczenie W│och.

W 1848r. w wielu czΩ£ciach Europy mia│y miejsce protesty i bunty zwane Wiosn╣ Lud≤w. Pokaza│y one, ┐e ludzie nie byli zadowoleni z rz╣d≤w, ┐e chcieli i powinni mieµ wp│yw na w│adzΩ. W│adcy d╣┐yli do st│umienia si│╣ tych wyst╣pie± i chcieli przywr≤ciµ stary system w│adzy. Jednak wydarzenia z 1848 wykaza│y, ┐e zmiany prawno-ustrojowe s╣ konieczne.

Jedn╣ z wa┐nych przyczyn Wiosny Lud≤w by│a chΩµ utworzenia przez ludzi m≤wi╣cych tym samym jΩzykiem w│asnego, niezale┐nego pa±stwa (nacjonalizm). Nacjonalizm by│ szczeg≤lnie widoczny, obok Niemiec, we W│oszech.

Na pocz╣tku XIX wieku W│ochy sk│ada│y siΩ z wielu ma│ych pa±stewek z wyj╣tkiem Kr≤lestwa Piemontu, Kr≤lestwa Neapolu i Pa±stwa Ko£cielnego, kt≤re nadzorowane by│o przez papie┐a. Ma│e, w│oskie pa±stewka by│y pod zwierzchnictwem obcym, czyli Francji i Austrii.

Pierwsze ruchy niepodleg│o£ciowe rozpoczΩ│y siΩ w latach trzydziestych XIX w. R≤wnie┐ Wiosna Lud≤w 1848-49, kt≤ra wybuch│a w wielu pa±stewkach i miastach w│oskich przeciwko obcej lub zbyt konserwatywnej, w│asnej w│adzy zosta│a st│umiona. Dopiero rozw≤j przemys│u, nowoczesnego rolnictwa, kapitalizm, modernizacje w wielu dziedzinach i rozw≤j o£wiaty, sprawi│y, ┐e bunty sta│y siΩ │atwiejsze. WiΩcej ludzi umia│o czytaµ, a gazety informowa│y co dzieje siΩ w innych krajach.

Najbardziej rowiniΩta ekonomicznie czΩ£µ W│och to Piemont, czyli Kr≤lestwo Sardynii. Tam ju┐ za panowania kr≤la Karola Alberta przeprowadzono reformy ekonomiczne. Piemont to r≤wnie┐ o£rodek w│oskich ruch≤w narodowowyzwole±czych ("Risongimento") i d╣┐e± do zjednoczenia W│och, pod przewodnictwem dynastii sabandskiej. Pierwotnie chodzi│o im o rozszerzenie granic swego pa±stwa i podniesienie rangi rodziny panuj╣cej, z kt≤r╣ siΩ za granic╣ prawie nie liczono.

Gdy na czele ruchu zjednoczeniowego stan╣│ w Piemoncie jego pierwszy minister - ksi╣┐Ω Camillo Cavour (1810-1861) odni≤s│ widoczny sukces. Zawar│ on sojusz z Francj╣ w 1858r i wsp≤lnie pokonali w 1859r AustriΩ. Wtedy to wiΩkszo£µ p≤│nocnych i £rodkowych W│och zosta│a przy│╣czona do Piemontu. Za sw╣ pomoc Francja uzyska│a NiceΩ i SabandiΩ.

Wojna z Austri╣ wywar│a r≤wnie┐ silne wra┐enie tak┐e na po│udniu. W 1960 w Kr≤lestwie Obojga Sycylii wybuch│ bunt. Ginseppe Garibaldi by│ jej przyw≤dc╣. Wraz ze sw╣ armi╣ "czerwonych koszul" w 1860 zorganizowa│ wyprawΩ "Tysi╣ca" (pocz╣tkowo tylko tylu mia│ ┐o│nierzy) na SycyliΩ. W£r≤d jego ┐o│nierzy byli r≤wnie┐ Polacy, m.in. oficer altylerii Konstanty Ordon. Girabaldi obali│ rz╣dy Burbon≤w na Sycylii i w po│udniowych W│oszech. Jego wyprawa dotar│a z Genni do Marsala, Palermo, Milazo, Catanzano i Neapolu. Mia│ zamiar wkroczyµ do Pa±stwa Ko£cielnego. Girabaldi na wyzwolonych terenach przeprowadzi│ reformy, m.in. rozda│ ziemiΩ ch│opom i zni≤s│ przywileje szlacheckie. Zaniepokoi│o to Camilla Cavoura. W obawie przed stworzeniem w £rodkowych W│oszech republiki skierowa│ wojska Sardy±skie do Pa±stwa Ko£cielnego, a p≤ƒniej Kr≤lestwa Neapolu.

Smutny by│ los Garibaldiego - zwiΩkszy│ on dwukrotnie w│adzΩ terytorialn╣ kr≤la Wiktora Eunenuela i sta│ siΩ po zwyciΩzkiej wyprawie niepotrzebny, a nawet niebezpieczny. Pozbawiono go funkcji namiestnika, lekcewa┐ono zaufanie. Garibaldi wycofa│ siΩ z ┐ycia politycznego i wyjecha│ na wyspΩ Capvena.

Ksi╣┐Ω Cavour zaj╣│ Pa±stwo Ko£cielne (z wyj╣tkiem Rzymu i najbli┐szej okolicy). W 1861 roku og│oszono powstanie W│och pod w│adz╣ dynastii Sabandzkiej, rz╣dz╣cej w Piemoncie i stolic╣ w Turynie. Cavour zmar│ w 1861 na malariΩ.

Poza zjednoczone w ten spos≤b W│ochy pozosta│a Wenecja (pod rz╣dami Austrii) i Rzym (pod w│adz╣ papie┐a, jednak broni│ go garnizon francuski). WenecjΩ przy│╣czono do W│och w 1866r pod klΩsce Austrii w wojnie z Prusami, a Rzym armia w│oska zajΩ│a po katastroficznej klΩsce Francji w wojnie z Prusami (1970-71). Papie┐ Pius IX og│osi│ ekskomunikΩ (wyklΩcie z Ko£cio│a Katolickiego) na wszystkich wykonawc≤w "£wiΩtokradzkiebgo rabunku". »adne pa±stwo nie protestowa│o, ale i nie popiera│o takiego postΩpowania rz╣du w│oskiego. W Rzymie by│y 2 korpusy dyplomatyczne. Jeden w Watykanie, przy papie┐u, a drugi w Kwirynale (przy kr≤lu w│oskim). StolicΩ przeniesiono z Tutynu do Rzymu.

W latach 1859-1870 uformowa│o siΩ w Europie nowe, wielkie pa±stwo. Zjednoczenie zosta│o narzucone przez W│och≤w z p≤│nocnego zachodu. "Piemontyzacja" W│och zaczΩ│a siΩ szybko i gwa│townie. Bardzo odczuto j╣ zw│aszcza na po│udniu. R≤┐na by│a struktura gospodarcza teren≤w dawnych w│oskich pa±stewek - od zaawansowanego kapitalizmu (Piemont) po feudalizm na Po│udniu. Wiele r≤┐nych problem≤w czeka│o nowe pa±stwo do rozwi╣zania.