M≤j dom rodzinny, przy ulicy Piotra Kmity w Lesku, stoi na skraju skarpy, kt≤rej stoki stromo opadaj▒ od ulicy do p│yn▒cego w dole potoku. W▒t│a stru┐ka wolno sp│ywaj▒cej wody tak naprawdΩ dopiero po wiΩkszych opadach zas│uguje na miano potoku. Par≤w ocieniony wielkimi drzewami i poro╢niΩty kΩpami r≤┐nych leszczyn i innych krzak≤w, bywa│ niegdy╢ niez│ym miejscem dzieciΩcych zabaw. Dopiero po przeczytaniu "Historii Leska" Adama Fastnachta wywnioskowa│em, ┐e strumyk ten nosi│ dawniej nazwΩ "Rurny Potok". Sp│ywa sobie z g≤ry Baszty w pobli┐u kamienicy Grzybowskich, gdzie znajdowa│o siΩ jeszcze do niedawna ujΩcie wodoci▒gowe, z kt≤rego miasto czerpa│o wodΩ od swego zarania.

PamiΩtam, gdy we wczesnych latach piΩµdziesi▒tych robiono jakie╢ wykopy od rynku w g≤rΩ wzd│u┐ ulicy Unii Brzeskiej (wtedy nazywa│a siΩ "15-go Grudnia" a w okresie miΩdzywojennym - bodaj┐e "11-go Listopada"), le┐a│y tam powyci▒gane z g│Ωbokich row≤w bale drewniane o grubo╢ci oko│o 40 cm, z pustyni rdzeniami o ╢rednicy do 10 cm. By│y to znakomicie zachowane pozosta│o╢ci starodawnej instalacji wodoci▒gowej.

A zatem, z biegiem lat, nazwa "Rurny Potok" wysz│a z u┐ycia i zosta│a zapomniana, tak zreszt▒ jak ju┐ za naszych czasach przestano u┐ywaµ nazwy "Polana". Urodzi│em siΩ i dzieci±stwo spΩdzi│em "na Polanie", kiedy nazwa ta by│a jeszcze w powszechnym u┐yciu. PrzypomnΩ tylko, ┐e Polana to by│ rejon ulicy Piotra Kmity, kt≤ry w wyniku pobudowania blok≤w mieszkalnych, ca│kowicie zatraci│ sw≤j dawny charakter wiejskiej enklawy w granicach miasta. O pewnej odrΩbno╢ci tego miejsca ╢wiadczy fakt, ┐e by│o ono oznaczone nazw▒ "Polana" na mapie Leska z XX wieku, zamieszczonej w dziele Adama Fastnachta. Jeszcze w dzieci±stwie s│ysza│em zwrot "na dΩbinie". Tu r≤wnie┐ muszΩ siΩ odwo│aµ do "Historii Leska" tego┐ autora, kt≤ry wielekroµ u┐ywa nazwy "Na DΩbinie" przy omawianiu zasiΩgu grunt≤w miejskich i pisze o wytrzebieniu znajduj▒cego siΩ tam lasu dΩbowego. My╢lΩ, ┐e nazwa ta dotyczy zbocza opadaj▒cego w stronΩ Czulni od drogi prowadz▒cej do wsi Glinne. Dzi╢ s▒. tam pola uprawne , albo nieu┐ytki.

»a│ujΩ, ┐e kiedy╢, s│ysz▒c jako dzieciak rozmowΩ w kt≤rej pad│o okre╢lenie: "na dΩbinie", nie zainteresowa│em siΩ lokalizacj▒ tego miejsca. Chyba w wieczn▒ niepamiΩµ odesz│o miejsce zwane "Horodyszcze", kt≤re jak sama nazwa wskazuje, ╢wiadczy o tym, ┐e na d│ugo jeszcze przed za│o┐eniem miasta Leska by│ tu jaki╢ o╢rodek cywilizacyjny. NazwΩ t▒ r≤wnie┐ us│ysza│em w dzieci±stwie. Byµ mo┐e kto╢ pamiΩta do kt≤rego miejsca siΩ ona odnosi?

To samo dotyczy wzg≤rza "Szubienica" na kt≤rym w dawnych wiekach wieszano ponoµ z│oczy±c≤w. O ile pamiΩtam, jest to pag≤rek za Posad▒ Lesk▒, po lewej stronie drogi wiod▒cej do Zag≤rza - mniej wiΩcej na wysoko╢ci staw≤w rybnych dawnego maj▒tku zamkowego. Ju┐ za naszych czas≤w wysz│y tak┐e z u┐ycia takie nazwy, jak: "KsiΩ┐y Staw" i "KsiΩ┐e Pole". Na KsiΩ┐ym Stawie, w dzieci±stwie, ╢lizgali╢my siΩ na │y┐wach. Dzi╢, w tym miejscu znajduje siΩ targowisko miejskie.

Nie ma ju┐ tak┐e dawnej "Targowicy", na terenie kt≤rej stoi od d│u┐szego czasu szko│a podstawowa. Jakie tam by│y kiedy╢ "zjazdy" furmanek przy okazji dni targowych! CzΩsto te┐ miejsce to by│o wykorzystywane do gry w pi│kΩ no┐n▒.

Nie wiem, czy kto╢ u┐ywa jeszcze nazwy "Grabie". Mo┐e warto wiΩc przypomnieµ, ┐e jest to teren p≤l uprawnych na p│askowy┐u oddzielaj▒cym. Lesko od Jankowiec. Nazwa ta to zniekszta│cone s│owo "Hrabie" czyli hrabiowskie. Po prostu teren ten nie nale┐a│ pierwotnie do miasta i zosta│ wykupiony, lub przydzielony miastu przez w│odarzy zamku leskiego dopiero w p≤╝niejszym okresie.

Pozostaj▒ do utrwalenia jeszcze takie miejsca, jak:
- "B│onie" - teren nad Sanem poni┐ej mostu, czyli obrΩb p≤l uprawnych poszatkowanych na ma│e zagoniki, okre╢lony w "Historii Leska" Adama Fastnachta, jako "ogrody miejskie".
- "Placysko" - │▒ki na zboczu Baszty, opadaj▒cym w stronΩ Czulni i na samej Czulni - do linii lasu. By│o to og≤lnomiejskie pastwisko. na kt≤rym w dzieci±stwie pasa│o siΩ krowy.
-"úaz" - │ysa polana na Czulni, ju┐ w obrΩbie lasu-ponad Placyskiem. Teren ten zosta│ wydzielony dla miasta z ca│o╢ci z w│o╢ci zamkowych drog▒ wykupu, czy te┐ innych uk│ad≤w.
-"Ry±" - tereny na Huzelach - pomiΩdzy nasypem drogi a Sanem.

Opr≤cz nazw niekt≤rych miejsc, przy wymienianiu kt≤rych pomin▒│em "Kamie± nad Leskiem" i "Ska│Ω Wola±sk▒" istnia│o tak┐e swoiste nazewnictwo pozwalaj▒ce siΩ okre╢liµ w otaczaj▒cej przestrzeni. I tak, m≤wi│o siΩ np. "nad S│onnym zbiera j▒ siΩ chmury", albo "burza posz│a na Dziurdzi≤w" Bardzo popularnym okre╢leniem lokalnym, u┐ywanym przez leskich kibic≤w na meczach Sanovii, by│o g│o╢ne nawo│ywanie sΩdzi≤w feruj▒cych niesprawiedliwe werdykty, do zmiany zajΩcia i udania siΩ: "na Weremie± - kozy doiµ!"

Zmarz│owa - bardzo stroma droga opadaj▒ca zboczem Baszty do Placyska.
ªrednia G≤ra - tam gdzie znajduje siΩ obecnie Stacja Hydrologiczno - Meteorologiczna.
Baszta - najwy┐sze wzniesienie Leska.
Olszyna - strome zbocze g≤ry Baszta opadaj▒ce w stronΩ Placyska.
Dolina - stok na Huzelach, gdzie znajdowa│ siΩ kiedy╢ wyci▒g narciarski.
Toczka - stok ªredniej G≤ry od strony Leska.
Czarny Potok - potok przep│ywaj▒cy przez Placysko.
Bzyki - stok ªredniej G≤ry od strony Czarnego Potoku.
Ogrody - obecnie osiedle mieszkaniowe Smolki.
Rafineria - obecnie zak│ad stolarski przy Unii Brzeskiej.
Zahyszka - stok ªredniej G≤ry.
Dalnia G≤ra - ma│e wzniesienie znajduj▒ce siΩ po prawej stronie jad▒c w kierunku Glinnego.
Packan≤wka - teren od strony Jankowiec.
Okopisko - tak nazywano Kirkut.
KsiΩ┐e Horbki - stok od ko╢cio│a w stronΩ placu targowego.
Grabie - pola i las za Leskiem powy┐ej ╝r≤de│ek.
G│Ωboki Potok - ╝r≤de│ko i pocz▒tek ma│ego strumyka poni┐ej Kamienia Leskiego.

Tadeusz Filar

Echo Bieszczad≤w - Listopad 2000